Το αίτημα του εισαγγελέα του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ΔΠΔ), Kαρίμ Kαν, για έκδοση εντάλματος σύλληψης κατά του πρωθυπουργού και του υπουργού Αμυνας του Ισραήλ, αφενός, και κατά του ηγέτη και άλλων δύο ηγετικών στελεχών της Χαμάς, αφετέρου, αποτέλεσε παγκόσμια είδηση και σχολιάστηκε ποικιλοτρόπως στους πολιτικούς και νομικούς κύκλους. Η κίνηση αυτή έρχεται σε συνέχεια του εντάλματος σύλληψης που είχε εκδοθεί προ μηνών κατά του προέδρου Πούτιν, βάζοντας το ΔΠΔ στο επίκεντρο των εξελίξεων ως προς τις δύο μείζονες διεθνές κρίσεις της εποχής μας, τον πόλεμο στην Ουκρανία και τη σύρραξη στη Λωρίδα της Γάζας.
Αξίζει να διευκρινιστεί ότι για να εκδοθεί ένταλμα σύλληψης από το ΔΠΔ απαιτείται η έγκριση του σχετικού αιτήματος του εισαγγελέα από το τμήμα προδικασίας, το οποίο και είναι αρμόδιο να αποφανθεί εν προκειμένω. Το τμήμα προδικασίας του ΔΠΔ οφείλει να εξετάσει: Αν ευλόγως πιστεύεται ότι το άτομο έχει διαπράξει έγκλημα και αν η σύλληψη του ατόμου είναι απαραίτητη για τη διασφάλιση της εμφάνισής του στη δίκη, ή για να διασφαλισθεί ότι δεν θα παρεμποδισθεί η διαδικασία, ή, ακόμη, κατά πόσον η σύλληψη είναι απαραίτητη για να προληφθεί η συνέχιση διάπραξης του εγκλήματος ή άλλου σχετιζόμενου που εμπίπτει στην αρμοδιότητα του ΔΠΔ και προκαλείται από τις ίδιες συνθήκες. Είναι σαφές ότι ο εισαγγελέας δεν θα υπέβαλλε το αίτημα εάν δεν ήταν σε θέση να τεκμηριώσει επαρκώς τα στοιχεία αυτά και για τα πέντε άτομα για τα οποία ζητείται η έκδοση εντάλματος. Ωστόσο, δεν θα πρέπει κάποιος να σπεύσει να προκαταλάβει την απόφαση του τμήματος προδικασίας.
Ποια είναι, όμως, η πρακτική σημασία ενός τέτοιου εντάλματος; Ας σημειωθεί κατ’ αρχήν ότι ο εισαγγελέας φαίνεται να τηρεί ίσες αποστάσεις από τα εμπλεκόμενα μέρη στο μέτρο που ζητάει την έκδοση ενταλμάτων για την ηγεσία και του Ισραήλ και της Χαμάς. Αυτό από μόνο του παρουσιάζει ιδιαίτερο νομικό αλλά και πολιτικό ενδιαφέρον. Επιπλέον, το όποιο ένταλμα σύλληψης εκδοθεί τελικά θα παραμείνει σε ισχύ μέχρι να αποφασίσει άλλως το ΔΠΔ. Με άλλα λόγια, η δαμόκλειος σπάθη θα επικρέμαται εις το διηνεκές. Εξάλλου, με βάση το καταστατικό του ΔΠΔ, το τμήμα προδικασίας μπορεί να ζητήσει τη σύλληψη και παραπομπή ατόμου από κάθε κράτος στο έδαφος του οποίου βρίσκεται το εν λόγω άτομο. Τα συμβαλλόμενα μέρη στο καταστατικό έχουν την υποχρέωση να συμμορφωθούν με τα εντάλματα σύλληψης. Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι τυχόν μετακίνηση των προσώπων για τα οποία πρόκειται στο εξωτερικό θα καταστεί εξόχως προβληματική. Σε όσους θεωρούν ότι όλα αυτά είναι απλώς θεωρητικά, θα απαντούσα ότι κατά τη διάρκεια του πολέμου στην πρ. Γιουγκοσλαβία κανείς δεν φανταζόταν ότι ο Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς θα καθόταν τελικά στο εδώλιο του κατηγορουμένου του ad hoc Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου.
Από την άλλη πλευρά, είναι εξαιρετικά δύσκολο να προβλέψει κανείς πώς θα λειτουργήσει τυχόν έκδοση ενταλμάτων σύλληψης σε σχέση προς την όποια διαπραγμάτευση για εκεχειρία στην περιοχή. Θα αποτελέσει στοιχείο πίεσης για την επίτευξη εκεχειρίας ή θα λειτουργήσει ανασταλτικά και θα τροφοδοτήσει ακραίες τοποθετήσεις και συσπείρωση γύρω από τους κατηγορουμένους; Το δίλημμα ειρήνη ή δικαιοσύνη είναι εγγενές στη λειτουργία του ΔΠΔ. Είναι ένα φοβερό συνειδησιακό δίλημμα για κάθε εισαγγελέα του ΔΠΔ. Ας ελπίσουμε ότι η παρέμβαση αυτή θα λειτουργήσει θετικά και ας στηρίξουμε έναν κορυφαίο παγκόσμιο θεσμό που μοχθεί με πολλές αντιξοότητες για την καταπολέμηση της ατιμωρησίας.
*Ο κ. Λίνος-Αλέξανδρος Σισιλιάνος είναι κοσμήτορας της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ, πρ. πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
