Πώς θα αλλάξει το Ιράν μετά την πτώση του ελικοπτέρου που μετέφερε τον πρόεδρό του και ποιος θα είναι ο αντίκτυπος στις σχέσεις με τις ΗΠΑ; Η «Κ» αναζήτησε απαντήσεις συνομιλώντας με τον δρα Τζον Καλαμπρέζε, καθηγητή Διεθνών Σχέσεων στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον και συγγραφέα του βιβλίου «Επαναστατικοί ορίζοντες: Η περιφερειακή εξωτερική πολιτική του Ιράν».
Οι αλλαγές δεν θα είναι απότομες, πιστεύει ο Καλαμπρέζε. «Οι πολιτικές του Ιράν ως προς τους περιφερειακούς του αντιπροσώπους, συμπεριλαμβανομένης της υποστήριξης σε ομάδες όπως η Χεζμπολάχ στον Λίβανο και διάφορες πολιτοφυλακές στο Ιράκ και τη Συρία, εποπτεύονται από τους Φρουρούς της Επανάστασης, που αναφέρονται απευθείας στον ανώτατο ηγέτη Αλί Χαμενεΐ. Αυτές οι πολιτικές είναι βαθιά ριζωμένες στα στρατηγικά συμφέροντα και στις περιφερειακές φιλοδοξίες του Ιράν», εξηγεί ο καθηγητής. Ούτε οι σχέσεις με τις ΗΠΑ αναμένει να διαταραχθούν σημαντικά. Ο Καλαμπρέζε επισημαίνει ότι το Ιράν ζήτησε βοήθεια από τις ΗΠΑ για τον εντοπισμό του ελικοπτέρου, την οποία οι ΗΠΑ δεν μπόρεσαν να παράσχουν. Ακολουθώντας το πρωτόκολλο, η κυβέρνηση Μπάιντεν εξέδωσε συλλυπητήρια δήλωση. Εκτιμά ότι, πιθανότατα, κάποιοι στο Ιράν θα κατηγορήσουν τις ΗΠΑ είτε ως συνένοχες σε μια εσκεμμένη πράξη δολιοφθοράς, είτε ως εμμέσως υπεύθυνες –λόγω των κυρώσεων κατά του Ιράν– για αυτήν και άλλες αεροπορικές καταστροφές.
Ομως, στις διμερείς επαφές, που έχει αναλάβει ο αναπληρωτής πολιτικών υποθέσεων του θανόντος ΥΠΕΞ Αμπντολαχιάν, Αλί Μπαγκερί Κανί, με ομολόγους των ΗΠΑ, με τη διευκόλυνση του Ομάν, θα υπάρξει συνέχεια.
Εντός του Ιράν, «οι υποστηρικτές του καθεστώτος μπορεί να θρηνούν την απώλεια του προέδρου, αλλά οι σκηνές εορτασμού που κυκλοφορούν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης υποδηλώνουν ότι πολλοί Ιρανοί τρέφουν ένα αίσθημα ανακούφισης ή ακόμα και χαράς για τον θάνατό του», λέει ο Καλαμπρέζε. «Η θητεία του Ραϊσί ως προέδρου χαρακτηρίστηκε από τη φήμη του ως αυστηρού και αυταρχικού, γεγονός που του προσέδωσε το επίθετο του “χασάπη της Τεχεράνης” μεταξύ των επικριτών του. Η συσχέτισή του με την καταστολή και ο ρόλος του ως συμβόλου του διευρυνόμενου χάσματος μεταξύ του καθεστώτος και του ιρανικού κοινού έχουν οδηγήσει σε εκτεταμένη αντιπάθεια στο πρόσωπό του. Η σταθερή προσήλωση του Ραϊσί στην υπερσυντηρητική ορθοδοξία τον αποξένωσε περαιτέρω από μεγάλα τμήματα της ιρανικής κοινωνίας, ιδιαίτερα τις γυναίκες και τη νεολαία», εξηγεί ο καθηγητής.
Οσο για τη διαδοχή, τι θα επιλέξει ο Χαμενεΐ; «Πριν από τον θάνατο του Ραϊσί, υπήρχαν εικασίες σχετικά με τον Μοτζτάμπα Χαμενεΐ, τον γιο του ανώτατου ηγέτη, ως πιθανό υποψήφιο για τη διαδοχή, παρά την έλλειψη θρησκευτικών διαπιστευτηρίων ή ηγετικής εμπειρίας. Αν και η απώλεια του Ραϊσί μπορεί να μην ενισχύει άμεσα τις προοπτικές του Μοτζτάμπα, θα μπορούσε να ενισχύσει την επιρροή του στη διαδικασία επιλογής», λέει ο Καλαμπρέζε. Σύμφωνα με τον ίδιο, μια άλλη προσωπικότητα το όνομα της οποίας κυκλοφόρησε ως δυνητικού διαδόχου είναι ο Αλιρέζα Αραφί, μέλος τόσο της Συνέλευσης των Εμπειρογνωμόνων όσο και του Συμβουλίου των Φρουρών. Η διπλή συμμετοχή του Aραφί σε αυτά τα σημαίνοντα όργανα τον τοποθετεί ως αξιοσημείωτο υποψήφιο στη συζήτηση για τη διαδοχή.
«Συνολικά, ο θάνατος του Ραϊσί είναι πιθανό να εντείνει τις αντιπαλότητες των φατριών και την ενασχόληση με την εξουσία στην πολιτική ελίτ του Ιράν, με συνέπειες για την τελική επιλογή του διαδόχου του Χαμενεΐ». Το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει ο Καλαμπρέζε, πάντως, είναι ότι ο θάνατος του προέδρου είναι απίθανο να επιφέρει άμεσες αλλαγές στο κυβερνών σύστημα της χώρας ή στις βασικές πολιτικές της, οι οποίες καθορίζονται από τον ανώτατο ηγέτη Χαμενεΐ.
