Ο Αμί Μοχάμεντ Αλι ένας 33χρονος από τη δυτική Σαχάρα, είναι εποχικός εργαζόμενος στην παλιά πόλη της Ιμπιζα. Οπως πολλοί άλλοι συνάδελφοί του, περνάει τα βράδια του σε ένα τροχόσπιτο, σε ένα πάρκινγκ λίγο έξω από την κεντρική αγορά της πόλης. Δεν είναι επιλογή, αλλά λύση ανάγκης. Το φαινόμενο του υπερτουρισμού έχει αρχίσει να παίρνει γιγαντιαίες διαστάσεις όχι μόνο στην Ιμπιζα, αλλά σε πολλές ακόμη περιοχές της Ισπανίας. Ηδη έχουν πραγματοποιηθεί μεγάλες συγκεντρώσεις μεταξύ άλλων στα Κανάρια Νησιά και την Ιμπιζα, ενώ το Σαββατοκύριακο θα ακολουθήσει η Μαγιόρκα. Τα σπίτια δεν επαρκούν πλέον για να καλύψουν τις ανάγκες ντόπιων και τουριστών. Το αντιτουριστικό αίσθημα ενόψει της έναρξης της θερινής σεζόν έχει πλέον αρχίσει να ξεχειλίζει σε σημαντική μερίδα των κατοίκων. Η Ισπανία όμως δεν είναι η μόνη χώρα που πλήττεται, καθώς έντονα προβλήματα καταγράφονται σε πολλές ακόμη ευρωπαϊκές χώρες.
«Ο νόμος της προσφοράς και της ζήτησης έχει καταρρεύσει εντελώς»
Ο Μοχάμεντ Αλι, όπως και η πλειονότητα των συναδέλφων του, έχει να αντιμετωπίσει σύμφωνα με τον Guardian, υπέρογκα ενοίκια για στενά και κοινόχρηστα σπίτια, όπου μπορεί να μένουν ακόμη και οχτώ έως δέκα άτομα. Ως αποτέλεσμα, πολλοί αναγκάζονται να ζήσουν σε φορτηγάκια, τροχόσπιτα και σκηνές. Οπώς άλλωστε δήλωσε στο βρετανικό μέσο ο Ραφαέλ Χιμένεθ, μέλος της ομάδας Prou Eivissa (μτφ. Αρκετά Ιμπιζα), η οποία κάνει εκστρατεία για την επιβολή περιορισμών στον αριθμό επισκεπτών και οχημάτων στο νησί, «η Ιμπιζα είναι νησί, οπότε η κατοικία είναι εξ ορισμού περιορισμένη. Ο νόμος της προσφοράς και της ζήτησης έχει καταρρεύσει εντελώς».
Είναι ενδεικτικό ότι το 2023 ο τουρισμός αντιπροσώπευσε το 84% της οικονομίας του νησιού, καθώς έφτασε τον αριθμό ρεκόρ των 3,7 εκατομμυρίων επισκεπτών, τόσο στην Ιμπιζα, όσο και στο γειτονικό νησί Φορμεντέρα. Σε αυτόν τον αριθμό πρέπει να προσμετρηθούν και οι χιλιάδες εποχικοί εργαζόμενοι που καταφθάνουν στην περιοχή τη θερινή σεζόν. Ο συνολικός πληθυσμός των δύο νησιών όμως, ανέρχεται σε μόλις 160.000 κατοίκους.
Το 2023 ο τουρισμός στην Ιμπιζα αντιπροσώπευσε το 84% της οικονομίας του νησιού, καθώς έφτασε τον αριθμό ρεκόρ των 3,7 εκατομμυρίων επισκεπτών, ενώ ο συνολικός πληθυσμός των κατοίκων ανέρχεται σε μόλις 160.000.
Ηδη στα Κανάρια Νησία έχει πραγματοποιηθεί μια από τις μεγαλύτερες διαδηλώσεις ενάντια στον υπερτουρισμό. Ενα πάνο στη συγκέντρωση αναδείκνυε το αίσθημα των κατοίκων: «Τουρίστες σεβαστείτε τη γη μου». Την περασμένη Παρασκευή η ομάδα Prou Eivissa οργάνωσε συγκέντρωση έξω από τα γραφεία της κυβέρνησης της Ιμπιζα, ενώ αντίστοιχη διαμαρτυρία θα πραγματοποιηθεί στη Μαγιόρκα το προσεχές Σαββατοκύριακο.
Σύμφωνα με τον Χιμένεθ, η Ιμπιζα πάντα είχε τουρισμό, «αλλά υπήρχε μια ισορροπία. Δεν είναι ότι δεν θέλουμε τον τουρισμό. Αυτό δεν ισχύει καθόλου. Αλλά όταν αρχίζει να επηρεάζει άμεσα τη ζωή σου, τότε τα πράγματα έχουν ξεφύγει από τον έλεγχο». Την τελευταία δεκαετία τα ενοίκια έχουν αυξηθεί σύμφωνα με τον Χιμένεθ, «ανεβαίνοντας από τα 800 ή 900 ευρώ τον μήνα σε τουλάχιστον 1.500 ευρώ – και πολύ περισσότερο στην υψηλή περίοδο».
Μιλώντας στους Financial Times, ο Ζόρντι Χέρου, υπουργός Τουρισμού και Βιομηχανίας της Ισπανίας, στάθηκε πάντως στο ότι το 2023 ήταν μια «αδιαμφισβήτητη επιτυχία» για τη χώρα, καθώς συγκέντρωσε 108 δισεκατομμυρία ευρώ που ξοδεύθηκαν από ξένους.
Βάσει πρόβλεψης του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ταξιδιών και Τουρισμού, η Ισπανία φέτος αναμένεται να κανει νέο ρεκόρ στον αριθμό των τουριστών που θα υποδεχθεί. Κι αυτό ενώ την περσινή χρονιά έφτασαν συνολικά στην Ισπανία 85,1 εκατομμύρια τουρίστες, αριθμός που ήταν αυξημένος κατά 19% σε σχέση με το 2022.
Τα μέτρα
Σύμφωνα με το BBC, οι πρόσφατες διαμαρτυρίες αναδεικνύουν ότι οι τοπικές κοινωνίες στην Ισπανία «θέλουν έναν τουρίστα που σέβεται τον τοπικό πολιτισμό και τη φύση και όχι έναν τουρίστα που πίνει φτηνή μπύρα και αφήνει πίσω του το άδειο μπουκάλι του με μια γόπα τσιγάρου στην άμμο». Στη λίστα των ανεπιθύμητων τουριστών, σύμφωνα με το ίδιο ρεπορτάζ, συγκαταλέγονται επίσης «μεθυσμένοι τουρίστες –συχνά Βρετανοί– που συμπεριφέρονται άσχημα, δεν σέβονται τις τοπικές παραδόσεις και επηρεάζουν αρνητικά τον τρόπο ζωής των ντόπιων».
Στην προσπάθειά τους να δώσουν κάποια λύση στο πρόβλημα, οι τοπικές αρχές στη Βαρκελώνη προχώρησαν, σύμφωνα με το BBC, στο ασυνήθιστο βήμα να αφαιρέσουν μια στάση λεωφορείου από τους χάρτες της Google, ώστε οι τουρίστες που παραγκώνιζαν ηλικιωμένους κατοίκους, να σταματήσουν να επιβιβάζονται σε αυτό. Αντίστοιχα, στην Ιμπιζα και την πόλη Μαγκαλούφ στη Μάλαγα, τέθηκαν σε ισχύ περιορισμοί στην κατανάλωση αλκοόλ, «σε μια προσπάθεια να ανακτηθεί ο έλεγχος στους “άτακτους” δρόμους της».
Παράλληλα, η κυβέρνηση της Μαγιόρκα μείωσε τον αριθμό των τουριστικών κλινών κατά 18.000, δηλαδή κατά 4% επί του συνόλου. Αντίστοιχα, το Σαν Σεμπαστιάν θέσπισε τον κανονισμό ότι τα τουριστικά γκρουπ δεν θα μπορούν να υπερβαίνουν τα 25 άτομα σε μια προσπάθεια να αποσυμφορηθούν τα πεζοδρόμια.
«Μείνε μακριά»
Βάσει όσων υποστήριξε στο BBC η Ανζε Μαρτίνς, εκπαιδεύτρια του Παγκόσμιου Συμβουλίου Αειφόρου Τουρισμού, προκαλείται ανησυχία, το ενδεχόμενο οι προορισμοί «αν τους ασκηθεί πίεση να μειώσουν τον αριθμό των τουριστών που δέχονται, να απευθύνονται μόνο σε πλουσιότερους ταξιδιώτες». Σύμφωνα με την ίδια όμως, δεν υπάρχουν στοιχεία ότι οι τουρίστες που ξοδεύουν πολλά χρήματα, συμβάλλουν περισσότερο στην οικονομία, ενώ «μπορεί να είναι χειρότεροι για το περιβάλλον».
Πέρα από την Ισπανία όμως, σε αρκετές χώρες προωθείται η ιδέα της προσέλκυσης του «σωστού είδους τουρίστα». Ετσι, σύμφωνα με το BBC, η Νέα Ζηλανδία επικεντρώνεται σε επισκέπτες υψηλής ποιότητας που συμβάλλουν στο φυσικό περιβάλλον της χώρας. Αντίστοιχα, η Ισλανδία απευθύνεται σε «διασκεδαστικούς κοσμοπολίτες και ανεξάρτητους ερευνητές», ενώ ζητά από τους τουρίστες μεταξύ άλλων να μην οδηγούν εκτός δρόμου και να μην ικανοποιούν τις φυσικές τους ανάγκες στην ύπαιθρο. Στο ίδιο πλαίσιο, το Αμστερνταμ «έχει ανανεωμένο ενδιαφέρον για τους πολιτιστικούς τουρίστες και τον υπεύθυνο τουρισμό», ενώ τα νησιά του Παλάου στον Ειρηνικό ζουν από τους επισκέπτες να προστατεύουν τον τόπο τους.
Σε αρκετές χώρες προωθείται η ιδέα της προσέλκυσης του «σωστού είδους τουρίστα», ενώ σε άλλους προορισμούς, όπως η Βενετία και το Μπουτάν έχει επιβληθεί ακόμη και ημερήσιο τέλος για τους τουρίστες.
Υπάρχουν και πιο σκληρά μέτρα. Στη Βενετία έχει ήδη επιβληθεί ημερήσιο τέλος 5 ευρώ για τους τουρίστες, ενώ στο Μπουτάν, υφίσταται από το 2019 τουριστικός φόρος, που ανέρχεται στα 100 δολάρια την ημέρα, που στόχο έχει τη μείωση του πληθυσμού των τουριστών, αλλά και την προσέλκυση αυτών με υψηλό προϋπολογισμό.
Σύμφωνα με την κ. Μάρτινς, οι καμπάνιες που αποτρέπουν τουρίστες να φτάνουν σε προορισμούς θα ενταθούν το προσεχές διάστημα. Αναφέρθηκε χαρακτηριστικά στη διαφημιστική καμπάνια «Μείνε μακριά» του Αμστερνταμ το 2023, η οποία αποσκοπεί στο να «αποθαρρύνει τους νεαρούς Βρετανούς άνδρες και ιδίως τα πάρτι εργένηδων, από το να αντιμετωπίζουν την πόλη ως μια φιλελεύθερη ζώνη για πάρτι». Παράλληλα, το Αμστερνταμ ανακοίνωσε ότι επιδιώκει να ελέγξει τον αριθμό των διαθέσιμων τουριστικών κλινών στην πόλη, μην επιτρέποντας το χτίσιμο άλλων ξενοδοχείων. Σύμφωνα με το BBC, αναμένεται να ακολουθήσουν κι άλλες πόλεις αυτή την πρωτοβουλία.
Από την πλευρά του, ο Μαριάνο Χουάν, αντιπρόεδρος του κυβερνητικού συμβουλίου της Ιμπιζα, εντοπίζει το πρόβλημα, βάσει όσων δήλωσε στον Guardian, στον παράνομο τουρισμό. Γι’ αυτόν τον λόγο, η κυβέρνηση της Ιμπιζα, σύμφωνα με τον ίδιο, μπορεί να επιβάλει πρόστιμο 40.000 ευρώ μόνο για τη καταχώρηση μιας παράνομης μίσθωσης. Σύμφωνα τον ίδιο έχουν ήδη εισπραχθεί σχετικά πρόστιμα συνολικού ύψους άνω των 2 εκατομμυρίων ευρώ, ενώ υπάρχουν σχεδόν 200 ανοιχτές υποθέσεις κατά παράνομων τουριστικών διαμερισμάτων σε διάφορες πλατφόρμες ενοικίασης. Οπως σχολίασε, η κυβέρνηση συνεργάζεται με εταιρείες όπως η Airbnb για να ξεριζώσει τους παράνομους ιδιοκτήτες, ενώ χρησιμοποιεί επιθεωρητές του συμβουλίου για μυστικές κρατήσεις.
«Αυτό είναι ένα νησί για πλούσιους ανθρώπους»
Προς το παρόν πάντως, δεν υπάρχει ορατό θετικό αποτέλεσμα στην Ιμπιζα. Ο Μοχάμεντ Αλι εξακολουθεί να ζει όπως και πολλοί άλλοι σε πάρκινγκ. Εχουν δημιουργήσει μια μικρή κοινότητα. Ο ένας χαιρετάει τον άλλο, έπειτα από μια κουραστική ημέρα στη δουλειά. Ο Μοχάμεντ Αλι έχει πλέον γίνει φίλος με τους Μαροκινούς που ζουν στη σκηνή δίπλα στο φορτηγάκι του, ενώ τους μαγειρεύει προκειμένου να μην τρέφονται μόνο με σάντουιτς.
Σε τροχόσπιτο ζει δύο από τα δέκα χρόνια που έχει περάσει στην Ιμπιζα, και ένας Ρουμάνος που μιλώντας στον Guardian, θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του. Δεν παρουσιάζεται ιδιαίτερα αισιόδοξος για το μέλλον, καθώς όπως σχολίασε: «Τα πράγματα δεν πρόκειται να αλλάξουν, απλώς θα χειροτερέψουν. Αυτό είναι ένα νησί για πλούσιους ανθρώπους».
