Στο πρώτο άκουσμα, η προεκλογική δέσμευση του Βρετανού πρωθυπουργού Ρίσι Σούνακ για επαναφορά της στρατιωτικής θητείας μετά 60 χρόνια είναι καθαρή τρέλα. Μια αναχρονιστική, εθνικιστική ιδέα ώστε να σταματήσει η διαρροή ψήφων προς το ultra δεξιό, λαϊκιστικό κόμμα Reform. Να εκπαιδευτούν δηλαδή οι 18χρονοι στα όπλα για να τονωθεί το εθνικό τους φρόνημα και να ενισχύσουν το αίσθημα ασφάλειας στους συμπατριώτες τους απέναντι στις απειλές της Ρωσίας και του Ιράν. Είναι ένα επιχείρημα που απευθύνεται προεκλογικά στους συνταξιούχους και όχι σε αυτούς που θα κληθούν δήθεν να τους προστατεύσουν. Η ίδια η κυβέρνηση πριν από δύο εβδομάδες, απαντώντας σε σχετική ερώτηση στη Βουλή, είχε εξηγήσει γιατί το μέτρο ήταν λάθος. Οι στρατεύσιμοι θα στοίχιζαν απλώς τα χρήματα και τον χρόνο των ενόπλων δυνάμεων, χωρίς να συνεισφέρουν τίποτε στην επιχειρησιακή ετοιμότητα της χώρας.
Ενα χαμένο εκλογικό σώμα
Οι Τόρις ξέρουν όμως πού στοχεύουν. Το βρετανικό εκλογικό σώμα είναι γερασμένο. Περίπου στις μισές εκλογικές περιφέρειες της χώρας οι μισοί από όσους σκοπεύουν να ψηφίσουν είναι πάνω από 55 χρόνων. Οσο πιο προχωρημένη η ηλικία ενός ψηφοφόρου, τόσο μεγαλύτερη η πιθανότητα να ψηφίσει Συντηρητικούς. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Σούνακ δεχόταν εισηγήσεις για θερινές εκλογές γιατί τα κομματικά μέλη είναι σε προχωρημένη ηλικία και οι καιρικές συνθήκες το φθινόπωρο δεν θα βοηθούσαν στην κινητοποίησή τους.
Μόνο ένας στους δέκα αποφοίτους πανεπιστημίου κάτω των 50 ετών σκοπεύει να ψηφίσει Τόρις στις επόμενες εκλογές. Το συγκεκριμένο ποιοτικό χαρακτηριστικό δημιουργεί σοβαρά ερωτήματα, όχι μόνο για το αποτέλεσμα των εκλογών, αλλά για την τύχη του Συντηρητικού Κόμματος την επομένη της 4ης Ιουλίου.
Στις ηλικίες από 18 έως 24 οι Εργατικοί παίρνουν 70%. Οι νέοι είναι ένα χαμένο εκλογικό σώμα για τους Τόρις, γι’ αυτό και το αντιδημοφιλές μέτρο της στρατιωτικής θητείας ανακοινώνεται ως εμβληματική πολιτική της προεκλογικής περιόδου. Το αν η απειλή εφαρμογής της θα κινητοποιήσει τη νεολαία ώστε να ψηφίσει Εργατικούς είναι άλλο ζήτημα. Για τους Labour, πάντως, το πρόβλημα είναι ακριβώς αυτό: ενώ οι νέοι υποστηρίζουν συντριπτικά το κόμμα στα λόγια, μόνο οι μισοί εμφανίζονται τελικά στα εκλογικά κέντρα.
Είναι κακή ιδέα;
Είναι όμως πράγματι κακή η ιδέα να πηγαίνουν οι 18χρονοι για 12 μήνες στον στρατό ή εναλλακτικά ως εθελοντές σε κοινωνικές δομές της χώρας; Μπορεί να τη διατυπώνουν οι λάθος άνθρωποι για τον λάθος λόγο, αλλά πρέπει να θυμόμαστε ότι η ιδέα είναι παλιά. Την έχει υποστηρίξει ήδη από το 2010 ο Ντέιβιντ Κάμερον, ένας πολιτικός που πάντα οι Συντηρητικοί θεωρούσαν πολύ φιλελεύθερο και μοντέρνο για τα γούστα τους.
Το επιχείρημα υπέρ της υποχρεωτικής θητείας είναι ότι θα βοηθήσει την κοινωνική συνοχή της χώρας. Είναι δηλαδή η σύγχρονη απάντηση των Τόρις στην άποψη της Θάτσερ ότι δεν υπάρχει κοινωνία, αλλά μόνο άτομα. Η εθνική θητεία είτε στις ένοπλες δυνάμεις είτε σε κοινωνικές υπηρεσίες θα λειτουργήσει ως χωνευτήρι όπου θα συναντιούνται άνθρωποι από όλα τα κοινωνικά στρώματα. Θα είναι επίσης μια ευκαιρία έτσι ώστε νέοι από πολύ φτωχές οικογένειες να βγουν από το περιθώριο και να αποκτήσουν στοιχειώδη κοινωνική κινητικότητα και επαγγελματικές δεξιότητες.
Το επιχείρημα υπέρ της υποχρεωτικής θητείας είναι ότι θα βοη- θήσει την κοινωνική συνοχή της χώρας· είναι δηλαδή η σύγχρονη απάντηση των Τόρις στην άποψη της Θάτσερ ότι δεν υπάρχει κοινωνία, αλλά μόνο άτομα.
Συνήθως, δεν είναι οι ίδιοι οι νέοι που αρνούνται να συμμετάσχουν στην κοινωνία, αλλά οι οικογένειές τους που ουσιαστικά κρατούν τα παιδιά κλειδωμένα στο σπίτι μεταδίδοντας τη δική τους παραίτηση από ένα σύστημα που νιώθουν ότι τους έχει αποκλείσει προ πολλού.
Επομένως, έστω και ένα παιδί να βγει από τα γκέτο είναι κέρδος. Το όφελος δεν αφορά μόνο τους φτωχούς, αλλά διαχέεται στη συνέχεια στην κοινωνία. Το είδαμε πρόσφατα με την πανδημία, όταν το κράτος έψαχνε επειγόντως εθελοντές για να «τρέξει» τις δομές του. Γιατί να μην τους έχει εύκαιρους και εκπαιδευμένους σε ανύποπτο χρόνο;
«Φτωχές πόρτες»
Αυτά όμως είναι λίγο ιδεατά. Στην ταξική Βρετανία πράγματι υπάρχει μια εμμονή ότι πρέπει να είμαστε όλοι μαζί. Γι’ αυτό και τα σπίτια των 4 και 5 εκατομμυρίων βρίσκονται στην ίδια γειτονιά με τα μπλοκ κοινωνικών κατοικιών. Είναι όρος έκδοσης της οικοδομικής άδειας για τις μεγάλες κατασκευαστικές εταιρείες και τα ακριβά οικιστικά πρότζεκτ τους στα «φιλέτα» του Λονδίνου να διαθέτουν στο ίδιο κτίριο, εκτός από πολυτελή διαμερίσματα, και επιδοτούμενες κοινωνικές κατοικίες.
Η γειτνίαση δεν σημαίνει όμως και συγχρωτισμό. Το 2014 αποκαλύφθηκε ότι στα νεόκτιστα μοντέρνα κτίρια του κεντρικού Λονδίνου η είσοδος για τους φτωχούς, οι θυρίδες τους, οι δικοί τους κάδοι απορριμμάτων, όλα ήταν κρυμμένα, ώστε οι πλούσιοι να μην τους συναντούν ποτέ στο διάβα τους. Το φαινόμενο έγινε γνωστό ως οι «φτωχές πόρτες» και εξακολουθεί να είναι μια υπενθύμιση του πόσο ανθεκτικές είναι οι κοινωνικές ανισότητες σε μέτρα που υποτίθεται ότι τις αντιμετωπίζουν.
Η ιδέα ότι η στρατιωτική θητεία θα φέρει τους πλούσιους και τους φτωχούς μαζί και θα προσφέρει στους τελευταίους ένα λαμπρό μέλλον είναι στην καλύτερη μια χίμαιρα. Στη χειρότερη, ένα άλλοθι, λούφα και παραλλαγή, για την κυβέρνηση που απέφυγε να αναμετρηθεί τα τελευταία 14 χρόνια με το δυσκολότερο όλων: τις βαθιές ανισότητες της Βρετανίας.
* Ο κ. Θύμιος Τζάλλας είναι δημοσιογράφος και εργάζεται σε think tank στο Λονδίνο.
