«Ημουν ανέκαθεν έτσι· πληθωρική». Αυτός είναι ο τρόπος που έχει περιγράψει εαυτήν η Κλαούντια Σέινμπαουμ Πράδο, η πρώτη γυναίκα πρόεδρος του Μεξικού, που φαίνεται σαν έτοιμη από καιρό. Ετσι κι αλλιώς, το θάρρος και η γνώση της ήταν πάντοτε οδηγός στη ζωή της – από φοιτήτρια ακόμη.
Βέβαια, η πρωτιά της, παρότι δεν είναι η πρώτη της ζωής της, είναι διπλή: είναι ταυτόχρονα και η πρώτη πρόεδρος εβραϊκής καταγωγής, παρότι οικογενειακώς, ως αριστεροί, ήταν κοσμικοί. Η ίδια αποφεύγει, όπως λέγεται, να αναφέρεται στην ιδιωτική της ζωή, ωστόσο ο ιστότοπος Enlace Judío, για τους Εβραίους του Μεξικού, αναφέρει ότι στο σπίτι των Σέινμπαουμ η γλώσσα που χρησιμοποιείτο ήταν τα γίντις, τα φαγητά ήταν εβραϊκά και τηρείτο κάθε μεγάλη εβραϊκή γιορτή κατά τας Γραφάς.
Οι Μεξικανοί την αποκαλούν σκέτο «Κλαούντια» και οι συνεργάτες της «δόκτωρ» εξαιτίας των σπουδών της. Μοιάζει προσιτή και ταυτόχρονα πλήρως αφοσιωμένη στις πολιτικές της επιλογές και αποφάσεις, παρά το γεγονός ότι δεν έχουν λείψει οι αμφιλεγόμενες αποφάσεις στις προηγηθείσες πολιτικές θέσεις που έχει αναλάβει, αλλά και διάφορα ατυχήματα και δυστυχήματα που κλήθηκε να αντιμετωπίσει.
Εβραίοι, επιστήμονες, αριστεροί και… ένα Νομπέλ
Η Κλαούντια Σέινμπαουμ γεννήθηκε στις 24 Ιουνίου 1962 στην Πόλη του Μεξικού, ενώ μεγάλωσε στο αστικό προάστιο Τλαπλάν στα νότια της πρωτεύουσας. Στο αίμα της τρέχει η εβραϊκή της καταγωγή και από τα δύο μέρη του διεθνούς εβραϊσμού: ο πατέρας της κατάγεται από τους Ασκενάζι Εβραίους της Λιθουανίας και η μητέρα της από τους Σεφαραδίτες από τη Βουλγαρία. Οι παππούδες της, και από τις δύο πλευρές, κατέφτασαν στο Μεξικό τη δεκαετία του ’20 και του ’40 αντιστοίχως. Ηταν και οι δύο πλευρές κυνηγημένες εξαιτίας της καταγωγής τους.
Αλλά ήταν αμφότεροι οι γονείς της πρωτοπόροι επιστήμονες και αγωνιστές αριστεροί. Η μητέρα της, Ανι Πάρδο Τσέμο είναι ομότιμη καθηγήτρια Βιολογίας του Εθνικού Αυτόνομου Πανεπιστημίου του Μεξικού, έχοντας, μάλιστα, λάβει το Εθνικό Βραβείο Επιστήμης το 2022 για τη συμβολή της στην κυτταρική βιολογία. Ο πατέρας της, Κάρλος Σέινμπαουμ Γιοσελέβιτς, που δεν βρίσκεται στη ζωή από το 2013, ήταν χημικός μηχανικός. Ο αδελφός της Χούλιο είναι φυσικός.
Στο πρωινό, το μεσημεριανό και το δείπνο κουβέντιαζαν οικογενειακώς για πολιτική, ενώ ταυτόχρονα επισκέπτονταν φίλους που είχαν φυλακιστεί για τους πολιτικούς τους αγώνες.
Η ίδια, που σήμερα έχει δύο παιδιά και ένα εγγόνι, δεν ξέφυγε από την επιστημονική και πολιτική παράδοση της οικογένειάς της, αφού, όπως έχει πει η ίδια, στο πρωινό, το μεσημεριανό και το δείπνο κουβέντιαζαν διαρκώς για πολιτική, ενώ ταυτόχρονα επισκέπτονταν οικογενειακώς φίλους που είχαν φυλακιστεί για τους πολιτικούς τους αγώνες. Μάλιστα, σύμφωνα με την El Pais που συνομίλησε με τη βιολόγο Ροζάουρα Ρουίζ, καθηγήτρια στο ίδιο πανεπιστήμιο, «η Κλαούντια μεγάλωσε σε ένα οικογενειακό περιβάλλον όπου δεν υπήρχαν διακρίσεις».
Σπούδασε φυσικός επίσης στο Εθνικό Αυτόνομο Πανεπιστήμιο του Μεξικού, απ’ όπου απέκτησε και το διδακτορικό της στα ενεργειακά, το οποίο είχε ολοκληρώσει, μεταξύ 1991 και 1994, στο Εργαστήριο Lawrence Berkeley στην Καλιφόρνια. Εκεί βρέθηκε όταν, συμμετέχοντας στο αριστερό Κόμμα της Δημοκρατικής Επανάστασης, γνωρίστηκε με τον σύζυγό της, Κάρλος Ιμαζ, με τον οποίο είχαν έλθει εις γάμου κοινωνίαν το 1987. Ο γάμος τους διήρκεσε έως το 2016. Επτά χρόνια αργότερα, το Facebook την έφερε ξανά σε έναν παλαιό, φοιτητικό της έρωτα, τον Χεσούς Μαρία Ταρίμπα, φυσικό και υπάλληλο στην Τράπεζα του Μεξικού.
Η μελέτη της είχε επικεντρωθεί στις μεταφορές αλλά και στη χρήση της ενέργειας στα μεξικανικά κτίρια – μάλιστα, έχει γράψει ειδικά για την αποτελεσματική χρήση των ξυλόσομπων στις αγροτικές κοινότητες. Στο μεταξύ, όπως προειπώθηκε, συμμετείχε στο φοιτητικό και εν γένει πολιτικό κίνημα με τον μαχητικό της χαρακτήρα. Οι σπουδές της, ασφαλώς, κατέστησαν η πολιτική της πυξίδα –με ρεαλιστικές προσαρμογές και αναθεωρήσεις– ήδη από τα φοιτητικά της χρόνια, εντασσόμενη σε αριστερά σχήματα και συμμετέχοντας ιδιαιτέρως ενεργά στο φοιτητικό κίνημα του πανεπιστημίου της.
Χαρακτηριστικό είναι ένα παράδειγμα που έρχεται από το 1987 και στο οποίο αναφέρεται δημοσίευμα του BBC. «“Ποιος θα κρεμάσει το πανό στο πρυτανείο;” Οι ηγέτες των φοιτητών του Αυτόνομου Πανεπιστημίου του Μεξικού (UNAM) αναζητούσαν ένα θαρραλέο άτομο εν μέσω του αγώνα τους κατά της απόφασης του τότε πρύτανη να επιβάλει δίδακτρα στο δημόσιο ίδρυμα. Από το πλήθος ξεπρόβαλε μία 24χρονη φοιτήτρια Φυσικής. “Εγώ”, είπε, εν μέσω συνθημάτων υπέρ της φοιτητικής απεργίας. Η νεαρή γυναίκα ανέβηκε στην ταράτσα του εμβληματικού κτιρίου, τοποθέτησε το πανό και εγκαινίασε μια νέα διαμαρτυρία ενάντια στον νεοφιλελευθερισμό που εκείνη την εποχή, εν μέσω οικονομικής κρίσης, κυριαρχούσε στο Μεξικό και άρχιζε να εμφανίζεται στο μεγαλύτερο πανεπιστήμιο στην Κεντρική και Λατινική Αμερική».
Οι σπουδές της κατέστησαν η πολιτική της πυξίδα –με ρεαλιστικές προσαρμογές και αναθεωρήσεις– ήδη από τα φοιτητικά της χρόνια.
Η επιστημονική της κατάρτιση την έφερε σε ακαδημαϊκές και ερευνητικές θέσεις στο πανεπιστήμιο όπου είχε σπουδάσει, αλλά και σε εργαστήρια ή επιστημονικές ενώσεις του Μεξικού. Μάλιστα, το 1999 της είχε απονεμηθεί από το ίδιο ίδρυμα το βραβείο του καλύτερου νέου επιστήμονα στη μηχανική και την τεχνολογική καινοτομία. Μέχρι σήμερα, έχει δημοσιεύσει δύο μονογραφίες σε σχέση με τα ενεργειακά και πάνω από 100 άρθρα γύρω από το επιστημονικό της πεδίο.
Το σημαντικότερο; Το 2007, η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), ανεξάρτητος φορέας του ΟΗΕ, στην οποία η νέα Μεξικανή πρόεδρος συμμετέχει συμβουλευτικά, έλαβε το Νομπέλ Ειρήνης.
«Είμαι παιδί του Μάη του ’68»
Οι ακαδημαϊκές της περγαμηνές, όπως αναφέρει δημοσίευμα του BBC, τη βοήθησαν να αναπτύξει μια σχολαστική, οργανωτική, ενεργητική προσωπικότητα, με γνώμονα ζωής την επαλήθευση των ιδεών προτού καταλήξει σε οποιοδήποτε συμπέρασμα ή πράξη, πάντα ευθέως και με σαφήνεια. Σύμφωνα με την El Pais, είναι διατεθειμένη να αλλάξει τις θέσεις της, εντούτοις όταν καταλήξει σε μιαν απόφαση, δύσκολα θα την αναιρέσει.
Είναι τελειομανής και εν πολλοίς συγκεντρωτική· στοχαστική, ακούει με προσοχή τους άλλους, δεν επιβάλλεται. Χαρακτηρίζεται γενναιόδωρη και διόλου μνησίκακη. Εχει χιούμορ και ενσυναίσθηση, όπως λένε όλοι οι άνθρωποι του προσωπικού, επιστημονικού και πολιτικού περιβάλλοντός της, σύμφωνα με την ισπανική εφημερίδα. Οι αντίπαλοί της τη θεωρούν ψυχρή, αναίσθητη και αμείλικτη, ειδικά στις δημόσιες εμφανίσεις της.
Λέγεται, δε, ότι ξυπνάει καθημερινά στις 4 το πρωί και τα πρώτα μηνύματα στους συνεργάτες της, σύμφωνα με την El Pais, φτάνουν στο inbox τους από τις 5, ενώ τα τελευταία μηνύματα μπορεί, ανά περιπτώσεις, να καταφτάσουν περίπου τα μεσάνυχτα.
Είναι τελειομανής και εν πολλοίς συγκεντρωτική· στοχαστική, ακούει με προσοχή τους άλλους, δεν επιβάλλεται. Χαρακτηρίζεται γενναιόδωρη και διόλου μνησίκακη. Εχει χιούμορ και ενσυναίσθηση. Οι αντίπαλοί της τη θεωρούν ψυχρή, αναίσθητη και αμείλικτη, ειδικά στις δημόσιες εμφανίσεις της.
Το 2000 ήταν η στιγμή της να βγει στο πολιτικό προσκήνιο πιο ενεργά. Οταν εξελέγη δήμαρχος της Πόλης του Μεξικού ο νυν απερχόμενος πρόεδρος της χώρας, Αντρές Μανουέλ Λόπες Ομπραδόρ (γνωστός και ως AMLO), ένας σύμβουλός του τού πρότεινε για τη θέση της υπεύθυνης του Περιβάλλοντος την Κλαούντια Σέινμπαουμ. Επειτα από συνάντηση μαζί της, ο AMLO αποφάσισε ότι θα του είναι πιο χρήσιμη αν αναλάβει συγκεκριμένα πρότζεκτ από πολιτικές θέσεις. Ετσι, της ανέθεσε δύο μεγάλα έργα, που άπτονταν των επιστημονικών της ενδιαφερόντων: να βρει τρόπους να καθαρίσει την ατμόσφαιρα της τότε πιο μολυσμένης πόλης στον κόσμο και να χτίσει έναν περιφερειακό δρόμο στην πολυπληθή πρωτεύουσα για να αποφευχθεί η κίνηση στους δρόμους. Οπως λένε διεθνή δημοσιεύματα, τα έφερε και τα δύο εις πέρας, παρότι η Πόλη του Μεξικού παραμένει μολυσμένη, απλώς σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα. Το 2005, με τη λήξη της θητείας του AMLO, επέστρεψε στα επιστημονικά της λημέρια.
Παρά ταύτα, δεν αποσύρθηκε διόλου από την πολιτική. Υπήρξε στενή συνεργάτις του AMLO στις –αποτυχημένες ως απεδείχθη– προεκλογικές εκστρατείες για το προεδρικό χρίσμα του Μεξικού το 2006 και το 2012. Το 2015, ωστόσο, κατάφερε να εκλεγεί δήμαρχος στο Τλαπλάν, το προάστιο της μεξικανικής πρωτεύουσας όπου είχε γεννηθεί και μεγαλώσει.
Η πρώτη πρωτιά, η πανδημία, τα δυστυχήματα και τα μηνύματα στις 5 το πρωί
Και το 2018, έζησε τη μεγαλύτερη ως τότε επιτυχία της και την πρώτη της πρωτιά: αναδείχθηκε κυβερνήτρια της Πόλης του Μεξικού, η πρώτη γυναίκα που εξελέγη στη θέση αυτή. Στόχος της τότε ήταν η αύξηση του αισθήματος ασφάλειας των πολιτών, η κατασκευή περισσότερων ποδηλατόδρομων και η κατασκευή του μεγαλύτερου δικτύου τελεφερίκ στον κόσμο.
Μάλιστα, αμέσως μόλις εξελέγη στη θέση αυτή, όπως γράφει το Voa, ανακοίνωσε ότι θα διαλύσει την αστυνομική υπηρεσία που ήταν επιφορτισμένη με την καταστολή των διαδηλώσεων. «Η Αστυνομία υπάρχει για να προστατεύει τους πολίτες· δεν χρειαζόμαστε αστυνομικές δυνάμεις αυτού του είδους καταστολής», ήταν τα λόγια της. Ταυτόχρονα, η Κλαούντια Σέινμπαουμ Πράδο, ως κυβερνήτρια της Πόλης του Μεξικού, είχε καταργήσει τον ενδυματολογικό κώδικα των μαθητών των δημόσιων σχολείων της μητρόπολης, σύμφωνα με δημοσίευμα του Reuters. «Η εποχή που τα κορίτσια έπρεπε να φορούν φούστα και τα αγόρια παντελόνι είναι πλέον παλαιομοδίτικη, νομίζω ότι έχει περάσει στην ιστορία», είχε πει το 2019.
Εχρισε την Πόλη του Μεξικού μία από τις πόλεις με τα υψηλότερα ποσοστά εμβολιασμού διεθνώς. Μετέβαινε στο κέντρο επιχειρήσεων και έκανε τηλέφωνα για να βρεθούν νοσοκομειακές κλίνες για ασθενείς, δίχως να λέει ποια καλεί.
Βέβαια, ήρθε αντιμέτωπη και με την πανδημία της Covid-19, αλλά και τον AMLO, ο οποίος είχε υποτιμήσει τον κίνδυνο του ιού. Η Κλαούντια Σέινμπαουμ, όμως, δεν το έβαλε κάτω. Οσο ο πρόεδρος της χώρας κυκλοφορούσε χωρίς μάσκα, εκείνη έκανε τα πάντα για να πείσει τους πολίτες για τη χρήση της. Η καμπάνια της για τις απαραίτητες προφυλάξεις από τον ιό που έκλεισε τον πλανήτη… στο σπίτι έχρισε την Πόλη του Μεξικού μία από τις πόλεις με τα υψηλότερα ποσοστά εμβολιασμού διεθνώς, όπως γράφει το BBC.
Σύμφωνα, μάλιστα, με την El Pais, ο Πέπε Μερίνο, ένας εκ των στενών της συνεργατών, έλαβε ένα μεσονύχτιο μήνυμα από την Κλαούντια Σέινμπαουμ, στα τέλη του 2020, με τα κρούσματα να χτυπούν κόκκινο και τα εμβόλια να μην έχουν εμφανιστεί ακόμη, που έλεγε απλώς: «C5». Ο επικεφαλής της Υπηρεσίας Δημόσιας Ψηφιακής Καινοτομίας κατάλαβε ότι το αφεντικό του τον καλούσε στο κέντρο επιχειρήσεων της πρωτεύουσας, το οποίο διαχειρίζεται όλα τα είδη έκτακτης ανάγκης και το οποίο μέχρι τότε είχε γίνει το στρατηγικό σημείο για στις αναφορές μετάδοσης του ιού. Οταν ο Πέπε Μερίνο, λέει το ρεπορτάζ, κατάφερε να φτάσει, η αφεντικίνα του ήταν ήδη εκεί, απαντούσε σε κλήσεις, έστελνε ασθενοφόρα και αναζητούσε χώρο για τους ασθενείς σε νοσοκομείο. Οπως όλοι οι υπάλληλοι του κέντρου… Ο ίδιος συνεργάτης, δε, ανέφερε στην ισπανική εφημερίδα ότι όλα αυτά τα έκανε καλώντας ως απλή υπάλληλος του κέντρου επιχειρήσεων, δεν έλεγε σε κανέναν ότι τηλεφωνεί η κυβερνήτρια της μεξικανικής πρωτεύουσας.
Τη στιγμάτισαν η κατάρρευση σχολείου με 17 νεκρούς μαθητές και ένα ατύχημα στο μετρό που κόστισε τη ζωή σε 27 επιβάτες.
Βέβαια, η άρτι εκλεγείσα πρόεδρος του Μεξικού δεν βίωνε μόνο χαρούμενες πολιτικές στιγμές. Δύο γεγονότα στιγμάτισαν την κυβερνητική της σταδιοδρομία ως επικεφαλής της Πόλης του Μεξικού. Παρά τις προειδοποιήσεις της αντιπολίτευσης ότι σχολείο –της γενέτειράς της μάλιστα– δεν είχε κατασκευαστεί με όλες τις προδιαγραφές ασφαλείας, η ίδια φάνηκε να αγνοεί τις υποδείξεις των πολιτικών της αντιπάλων. Ετσι, το 2017, ένας σεισμός ήταν αρκετός για να καταρρεύσει το σχολικό συγκρότημα και να σκοτωθούν 17 μαθητές. Τέσσερα χρόνια αργότερα, το 2021, η γραμμή 12 του μετρό της πρωτεύουσας κατέγραψε 27 νεκρούς εξαιτίας ελλείψεων, ως φάνηκε, στην κατασκευή του, με τα δάχτυλα να στοχεύουν στους πολιτικούς συμμάχους του AMLO και, προφανώς, στην Κλαούντια Σέινμπαουμ.
Πάντως, το BBC 100 Women, το 2018, την είχε ανακηρύξει μία από τις 100 πιο επιδραστικές γυναίκες στον κόσμο, χαρίζοντάς της τη θέση 70.
Η ίδια, όμως, δεν έκανε ούτε βήμα πίσω. «Επιμένω από υπευθυνότητα. Είναι υποχρέωσή μου», φέρεται να έχει πει σε παλαιό της φίλο.
«Θα παραμείνει ο εαυτός της»
Στα μέσα της προηγούμενης χρονιάς, στις 16 Ιουνίου, παραιτήθηκε από τη θέση της κυβερνήτριας της μεξικανικής μητρόπολης για να θέσει υποψηφιότητα για την προεδρία, την οποία εντέλει κατέκτησε με ποσοστό κοντά στο 58% των ψήφων την περασμένη Κυριακή. Θέλει να διορθώσει τις αβλεψίες και τις παραλείψεις του προκατόχου και μέντορά της, ωστόσο οι επικριτές της λένε ότι θα είναι κάτι σαν μαριονέτα του AMLO, ο οποίος, όπως λέγεται, ενδέχεται εκείνος να δίνει εντολές. Κάτι τέτοιο, όμως, αν κρίνει κάποιος από τον χαρακτήρα και την έως τώρα πορεία της, φαντάζει μάλλον απίθανο, ωστόσο μένει να φανεί.
Σε αυτό το πλαίσιο, το BBC λέει ότι εγείρονται ερωτήματα με την έκταση και την ουσία της «προσωπικής σφραγίδας» της νέας προέδρου, τη σχέση που θα θελήσει να διατηρήσει με τις ΗΠΑ σε σχέση με το μεταναστευτικό, αν θα καταφέρει να ανταποκριθεί στα αιτήματα του φεμινιστικού κινήματος και αν θα είναι σε θέση να ελέγξει το «βαθύ κράτος» του Μεξικού: κυβερνήτες, στρατιωτικούς, παλαιές πολιτικές φυσιογνωμίες.
Οι πολίτες ζητούν επιτακτικά λύσεις για τη βία, τα καρτέλ, τις ανισότητες και την ακρίβεια.
Φεμινίστρια, μαχήτρια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και υποστηρίκτρια των αμβλώσεων, τις οποίες θέλει να θεσμοθετήσει, και του ΛΟΑΤΚΙ+ κινήματος, η Κλαούντια Σέινμπαουμ έχει να αντιμετωπίσει πολλές προκλήσεις τα έξι χρόνια που την αναμένουν στον προεδρικό θώκο. Το βασικότερο; Η βία σε όλη τη μεξικανική επικράτεια, που πυροδοτήθηκε έτι περαιτέρω κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου. Μάλιστα, το CNN χαρακτηρίζει τις εκλογές αυτές τις πιο αιματηρές στην ιστορία της χώρας, αφού δεκάδες υποψήφιοι έχασαν τη ζωή τους στον δρόμο προς την κάλπη.
Το ερώτημα είναι τι θα κάνει σε σχέση με τη θητεία του AMLO, που ήταν περισσότερο… make love not war σε σχέση με τα περιώνυμα καρτέλ του Μεξικού. Οπως λέει το αμερικανικό δίκτυο, το ποσοστό ανθρωποκτονιών στο Μεξικό είναι από τα υψηλότερα στον κόσμο και περισσότεροι από 100.000 άνθρωποι παραμένουν αγνοούμενοι στη χώρα. Σε υψηλά ποσοστά παραμένουν και οι γυναικοκτονίες: τα στοιχεία που επικαλείται το δημοσίευμα αναφέρουν ότι περίπου 10 γυναίκες δολοφονούνται κάθε μέρα στη χώρα.
Θα κληθεί, όπως γράφεται, να αποδείξει ότι είναι καλύτερη από τον προκάτοχο και μέντορά της στα βασικά θέματα της καθημερινότητας.
Αυτό που, όμως, λένε άνθρωποι του στενού της περιβάλλοντος είναι ότι «θα παραμείνει ο εαυτός της». Από την άλλη, Μεξικανοί πολίτες, τους οποίους επικαλείται δημοσίευμα του France24, λένε ότι θα κληθεί να αποδείξει ότι είναι καλύτερη από τον προκάτοχο και μέντορά της στα βασικά θέματα της καθημερινότητας: την τιμή της βενζίνης, τη βία και τη διακίνηση των ναρκωτικών. Ζητούν από την ίδια να τοποθετήσει επαγγελματίες και τεχνοκράτες στις κρίσιμες υπουργικές θέσεις, να προωθήσει την οικονομική και κοινωνική ισότητα, να φροντίσει τις συντάξεις, να αποδείξει, σε μια πατριαρχική, όπως χαρακτηρίζεται, κοινωνία ότι οι γυναίκες μπορούν. Εξάλλου, από ετών, η χώρα της έχει υιοθετήσει την περίφημη φεμινιστική εξωτερική πολιτική, παρότι στην εσωτερική έχει πολύ δρόμο μπροστά της.
Κεντρική φωτογραφία: ©AP Photo/Marco Ugarte
