Ινδία: Πύρρειος η νίκη Μόντι

Ο Ναρέντρα Μόντι μίλησε για «μια ιστορική ημέρα» και η αλήθεια είναι ότι είχε ισχυρούς λόγους να πανηγυρίζει. Υστερα από μια μαραθώνια εκλογική διαδικασία έξι και πλέον εβδομάδων, ο 73χρονος συντηρητικός πολιτικός φαινόταν χθες βράδυ να εξασφαλίζει και τρίτη κατά σειρά πρωθυπουργική θητεία, για να γίνει ο δεύτερος Ινδός πολιτικός που πέτυχε κάτι παρόμοιο ύστερα από τον Τζαβαχαρλάλ Νεχρού, τον πρώτο ηγέτη της ανεξάρτητης Ινδίας.

Ωστόσο, η καταμέτρηση των ψηφοδελτίων, που συνεχιζόταν αργά χθες το βράδυ, άφησε μια γλυκόπικρη γεύση στον Μόντι και στο εθνικιστικό Κόμμα του Ινδικού Λαού (BJP) του οποίου ηγείται. Αντί να εξασφαλίσει πάνω από 350 έδρες σε σύνολο 543, όπως του έδιναν τα exit polls, το BJP αναμενόταν να περιοριστεί γύρω στις 240 έδρες, έναντι των 303 που είχε κερδίσει στις προηγούμενες εκλογές, του 2019. Αυτό σημαίνει ότι για πρώτη φορά, ύστερα από δέκα χρόνια πολιτικής παντοδυναμίας, ο Μόντι θα χρειαστεί, πιθανότατα, δεκανίκια και θα υποχρεωθεί να μοιραστεί την εξουσία με τους μικρότερους συμμάχους του, που συναπαρτίζουν με το BJP την Εθνική Δημοκρατική Συμμαχία.

Ατμόσφαιρα αβεβαιότητας

Ηδη οι δύο κυριότεροι πολιτικοί σύμμαχοι του κυβερνώντος κόμματος δήλωσαν ότι θα στηρίξουν τον Μόντι για μια τρίτη πρωθυπουργική θητεία, αλλά η προοπτική απώλειας της αυτοδυναμίας εγκατέστησε στην πιο πολυάνθρωπη δημοκρατία του κόσμου μια ατμόσφαιρα αβεβαιότητας. Στις πρώτες αντιδράσεις τους οι αγορές έδειξαν σημάδια εκνευρισμού. Οι μετοχές στο χρηματιστήριο σημείωσαν σημαντική πτώση, η ρουπία υποχώρησε αισθητά έναντι του αμερικανικού δολαρίου και το κόστος δανεισμού της Ινδίας ανέβηκε.

Με αυτά τα δεδομένα, δεν είναι περίεργο που τα χαμόγελα ήταν περισσότερο αβίαστα στο στρατόπεδο της αντιπολίτευσης, η οποία, παρότι θα συνεχίσει να βρίσκεται εκτός εξουσίας, είδε τις δυνάμεις της να σημειώνουν απροσδόκητη, για τους περισσοτέρους, άνοδο. Ο κεντρώος αντιπολιτευτικός συνασπισμός INDIA αναμενόταν να κερδίσει γύρω στις 230 έδρες, έναντι περίπου 300 της δεξιάς κυβερνητικής συμμαχίας, και το μεγαλύτερο κόμμα του, το ιστορικό Ινδικό Εθνικό Κογκρέσο του Νεχρού και της κόρης του Ιντιρα Γκάντι, εξασφάλιζε περίπου 100 έδρες, πρακτικά διπλάσιες από εκείνες του 2019.

Γόνος της πασίγνωστης πολιτικής δυναστείας, ο υποψήφιος του Κογκρέσου για την πρωθυπουργία σε αυτές τις εκλογές Ραχούλ Γκάντι αποτελούσε αντικείμενο λοιδορίας του Ναρέντρα Μόντι και των συμμάχων του κατά την προεκλογική περίοδο. Χθες, όμως, ήταν η σειρά του να χαμογελάσει. «Η χώρα δήλωσε ξεκάθαρα και εμφαντικά ότι δεν θέλει τον Ναρέντρα Μόντι και τον (πρόεδρο της Εθνικής Δημοκρατικής Συμμαχίας) Αμίτ Σαχ να συνεχίσουν να κυβερνούν τη χώρα, ότι δεν επιδοκιμάζει τον τρόπο με τον οποίο κυβερνούσαν τη χώρα», δήλωσε ο 53χρονος εγγονός της Ιντιρα Γκάντι, για να προσθέσει: «Οι πιο φτωχοί πολίτες αυτής της χώρας υπερασπίστηκαν το σύνταγμα».

Απροσδόκητη άνοδος της αντιπολίτευσης υπό τον Ραχούλ Γκάντι – Οικονομικές ανισότητες, διχαστικό πνεύμα και αυταρχισμός στοίχισαν στον εθνικιστή ηγέτη.

Οι πιο θεαματικές απώλειες για το BJP ήρθαν από την Ούταρ Πραντές, την πιο πολυάνθρωπη από τις 28 ομόσπονδες πολιτείες της Ινδίας, που αντιστοιχεί σε περισσότερο από το 20% του εκλογικού σώματος. Πολιτικοί αναλυτές αποδίδουν πρωταρχικό ρόλο για τη φθορά του Μόντι στις προκλητικές κοινωνικές ανισότητες που επισκιάζουν τους ταχείς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης. Στην προεκλογική περίοδο ο Γκάντι και οι σύμμαχοί του εμφάνιζαν τον Μόντι ως άνθρωπο των δισεκατομμυριούχων, που αδιαφορεί για τα δεινά των φτωχών, λαϊκών στρωμάτων. Γεγονός είναι ότι, παρότι οι οικονομικοί δείκτες ευημερούν και οι μετοχές στο ινδικό χρηματιστήριο κάνουν πάρτι, η ανεργία, ειδικά της νεολαίας, αυξάνεται ανησυχητικά και η αγοραστική δύναμη των λαϊκών στρωμάτων μειώνεται, ενισχύοντας την κοινωνική δυσαρέσκεια.

Ρόλο φαίνεται να έπαιξαν, επίσης, ορισμένες αντιδημοφιλείς πρωτοβουλίες της απερχόμενης κυβέρνησης, όπως η αμφιλεγόμενη μεταρρύθμιση για την επαγγελματική στρατιωτική θητεία, αλλά και ο άκρως διχαστικός λόγος του Μόντι, με τις επιθετικές τοποθετήσεις του απέναντι στις θρησκευτικές μειονότητες. Τον Ιανουάριο είχε προκαλέσει την οργή των μουσουλμάνων –που αντιπροσωπεύουν το 14% του πληθυσμού– εγκαινιάζοντας ινδουιστικό ναό του θεού Ραμ σε χώρο όπου βρισκόταν παλαιότερα τζαμί, στο Ούταρ Πραντές. Ηταν μια καιροσκοπική κίνηση με ξεκάθαρα ψηφοθηρικό χαρακτήρα, που δεν βρήκε, ωστόσο, την προσδοκώμενη ανταπόκριση από το εκλογικό σώμα.

Αλαζονικό ύφος

Αρκετοί αναλυτές πιθανολογούν ότι το αλαζονικό ύφος του Μόντι αποξένωσε και ίσως φόβισε μερίδα του εκλογικού σώματος. Ιδιαίτερα το άκρως φιλόδοξο προεκλογικό του σύνθημα «Ab ki baar, 400 paar», που ανέβασε τον πήχυ της Εθνικής Δημοκρατικής Συμμαχίας στις 400 έδρες, είναι πολύ πιθανό ότι λειτούργησε σαν μπούμερανγκ προκαλώντας υποψίες για προθέσεις αναθεώρησης του συντάγματος σε αυταρχική κατεύθυνση. Στα δέκα χρόνια της εξουσίας του ο Ναρέντρα Μόντι έχει προσδώσει στο πρωθυπουργικό – κοινοβουλευτικό σύστημα της χώρας του προεδρικά χαρακτηριστικά, οικοδομώντας ένα προσωποπαγές κόμμα και ανάλογο στυλ διακυβέρνησης. Οι πολιτικοί του αντίπαλοι του καταλογίζουν αυταρχικές πρακτικές απέναντι στα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης, στην αντιπολίτευση και στους ακτιβιστές κοινωνικών κινημάτων.

Η καταμέτρηση των 640 εκατ. ψηφοδελτίων που έπεσαν στις κάλπες κατά τις έξι και πλέον εβδομάδες της εκλογικής διαδικασίας συνεχιζόταν αργά χθες το βράδυ. Στα εκλογικά γραφεία των αντίπαλων παρατάξεων, ακτιβιστές ανέμεναν με αγωνία τα τελικά αποτελέσματα, που θα διαγράψουν καθαρότερα το πολιτικό τοπίο της επόμενης ημέρας.