Εκατοντάδες εργαζόμενοι στον χώρο της υγείας σκοτώθηκαν, απήχθησαν, βασανίστηκαν και τραυματίστηκαν. Σε δεκάδες εμπόλεμες περιοχές σε όλο τον κόσμο, πολλοί είναι αυτοί που εξακολουθούν να κάνουν τη δουλειά τους με κίνδυνο τη ζωή τους. Κάτω από τραγικές συνθήκες, χωρίς τις απαραίτητες προμήθειες, συχνά χωρίς ούτε ηλεκτρικό, προσπαθούν να σώσουν ζωές. Δεν είναι ασυνήθιστο ακόμη και χειρουργοί να πραγματοποιούν επεμβάσεις υπό το φως ενός φακού, χωρίς να διαθέτουν αναισθητικό μέσα σε νοσοκομείο που πολιορκούνται ή βομβαρδίζονται.
Αύξηση 25% στις επιθέσεις
Οπως προκύπτει από την έκθεση της οργάνωσης Safeguarding Health in Conflict Coalition (Συνασπισμός για τη Διασφάλιση της Υγείας στις Συγκρούσεις), το 2023 καταγράφηκαν συνολικά 2.562 περιστατικά παρεμπόδισης ή βίας κατά της υγειονομικής περίθαλψης σε συγκρούσεις που έλαβαν χώρα σε συνολικά 30 εμπόλεμες χώρες ή περιοχές παγκοσμίως. Τα περιστατικά είναι αυξημένα περίπου κατά 500 συγκριτικά με το 2022, αριθμός που σηματοδοτεί αύξηση 25%.
Το 2023 καταγράφηκαν συνολικά 2.562 περιστατικά παρεμπόδισης ή βίας κατά της υγειονομικής περίθαλψης, που είναι αυξημένα περίπου κατά 500 συγκριτικά με το 2022, αριθμός που σηματοδοτεί αύξηση 25%.
Συνολικά, βάσει της έκθεσης, το 2023 σκοτώθηκαν 487 εργαζόμενοι στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης, 445 συνελήφθησαν και 240 απήχθησαν. Ακόμη, καταγράφηκαν 625 περιστατικά όπου υγειονομικές εγκαταστάσεις υπέστησαν ζημιές ή καταστράφηκαν. Οι εργαζόμενοι σκοτώθηκαν κυρίως μέσα σε νοσοκομεία, στα σπίτια τους και κατά την παροχή φροντίδας σε τραυματίες. Αλλοι σκοτώθηκαν «από βόμβες που έπεσαν από αέρος, βομβαρδισμούς, εκρήξεις αυτοσχέδιων εκρηκτικών μηχανισμών και πυροβολισμούς από αυτοκίνητα. Ορισμένοι βασανίστηκαν μέχρι θανάτου κι άλλοι σκοτώθηκαν μετά την απαγωγή τους». Οι απαγωγές σημειώθηκαν κατά κύριο λόγο σε χώρες της Αφρικής.
Στη Γάζα τα περισσότερα περιστατικά
Βάσει της έκθεσης, τα περισσότερα περιστατικά παρεμπόδισης ή βίας κατά της υγειονομικής περίθαλψης, σημειώθηκαν το 2023 σε Γάζα (761), Μιανμάρ (418), Ουκρανία (395), Σουδάν (257), Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (115) και Αφγανιστάν (109). Δεκάδες ήταν επίσης οι επιθέσεις που καταγράφηκαν την περσινή χρονιά σε: Μπουρκίνα Φάσο, Καμερούν, Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, Αιθιοπία, Αϊτή, Μανιπούρ, Ισραήλ, Μάλι, Νίγηρα, Νιγηρία, Σομαλία, Νότιο Σουδάν, Συρία και Υεμένη. Περίπου τα μισά από τα περιστατικά βίας που καταγράφηκαν, «αποδίδονται σε κρατικές δυνάμεις».
Σύμφωνα με όσα σχολίασε στην «Κ» ο πρόεδρος της οργάνωσης, Λεν Ρούμπενσταϊν, αυτή η μεγάλη αύξηση στις επιθέσεις οφείλεται σε μεγάλο βαθμό «στο ότι είχαμε δύο νέους πολέμους. Εναν στη Γάζα και έναν στο Σουδάν. Σε αυτούς τους πολέμους, οι επιθέσεις κατά της υγειονομικής περίθαλψης ξεκίνησαν από την αρχή της σύγκρουσης, ακόμη και την πρώτη εβδομάδα. Υπήρξαν επιθέσεις σε νοσοκομεία που έγιναν είτε αδιακρίτως είτε στοχευμένα».
Σύμφωνα όμως με τον κ. Ρούμπενσταϊν, υπάρχουν και άλλες περιοχές όπου «σημειώνεται ένας πολύ μεγάλος αριθμός επιθέσεων, όπως στην Ουκρανία, τη Μιανμάρ και τη Λαΐκή Δημοκρατία του Κονγκό. Επιθέσεις καταγράφονται και στο Αφγανιστάν, καθώς παρότι ο πόλεμος τελείωσε, υπάρχει βία που εξαπλώνεται. Εχουν καταγραφεί περίπου εκατό περιστατικά. Οι επιθέσεις σημειώνονται ιδιαίτερα ενάντια σε γυναίκες εργαζόμενες ενώ πολλοί εργαζόμενοι έχουν συλληφθεί».
Στη Γάζα σκοτώθηκαν το 2023 συνολικά 143 εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας -σχεδόν όλων των ειδικοτήτων- που είναι ο μεγαλύτερος αριθμός ο οποίος έχει καταγραφεί παγκοσμίως από το 2016.
Αναφορικά με τον τρόπο δράσης αυτών των επιθέσεων, ο κ. Ρούμπενσταϊν επισήμανε ότι «διαπιστώσαμε σε πολλές χώρες φέτος τη χρήση εκρηκτικών και μη επανδρωμένων αεροσκαφών καθώς και αεροπορικές επιδρομές για επιθέσεις κατά της υγειονομικής περίθαλψης. Σε ορισμένες συγκρούσεις, κυρίως σε χώρες της Αφρικής, ήταν πολύ συχνές οι λεηλασίες των εγκαταστάσεων υγείας, γεγονός που έχει καταστροφικές συνέπειες, τόσο για το υγειονομικό προσωπικό όσο και για τους ασθενείς».
Βάσει της έκθεσης, στη Γάζα σκοτώθηκαν το 2023 συνολικά 143 εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας –σχεδόν όλων των ειδικοτήτων– που είναι ο μεγαλύτερος αριθμός ο οποίος έχει καταγραφεί παγκοσμίως από το 2016. Συνολικά, καταγράφηκαν πέρσι στη Λωρίδα της Γάζας 498 περιστατικά επιθέσεων. Ταυτόχρονα, 162 εργαζόμενοι συνελήφθησαν και υγειονομικές εγκαταστάσεις επλήγησαν ή καταστράφηκαν τουλάχιστον 124 φορές.
Σημειώνεται ότι στην Ουκρανία το 2023 σκοτώθηκαν 109 γιατροί, έναντι 78 που έχασαν τη ζωή τους το 2022. Μάλιστα, ο αριθμός των στρατιωτικών γιατρών που σκοτώθηκαν στο μέτωπο τετραπλασιάστηκε.
Ομαδικοί τάφοι
Βάσει της έκθεσης, στη Γάζα σημειώνονται κατά μέσο όρο περισσότερες από πέντε επιθέσεις την ημέρα. Από τον Οκτώβριο έως τον Δεκέμβριο του 2023, επλήγησαν τουλάχιστον 12 υγειονομικές εγκαταστάσεις, το λιγότερο 124 φορές.
Είναι ενδεικτικό ότι το νοσοκομείο Αλ-Σίφα στην πόλη της Γάζας στοχοποιήθηκε 40 φορές και πλέον είναι εκτός λειτουργίας. Σύμφωνα με τις παλαιστινιακές αρχές, τις τελευταίες ημέρες εντοπίστηκαν στον προαύλιο χώρο του νοσοκομείου τέσσερις ομαδικοί τάφοι με εκατοντάδες πτώματα, πολλά εκ των οποίων είναι δύσκολο να ταυτοποιηθούν, καθώς βρίσκονται σε αποσύνθεση. Στην έκθεση σημειώνεται επίσης, ότι σχεδόν όλα τα νοσοκομεία στη Γάζα έχουν πληγεί, ενώ περισσότερο από τα δύο τρίτα εξ αυτών δεν λειτουργούν.
Χειρουργεία «υπό το φως φακού»
Ακόμη όμως και στα νοσοκομεία που εξακολουθούν να λειτουργούν, οι χειρουργοί σύμφωνα με την έκθεση «ανέφεραν ότι πραγματοποιούσαν χειρουργεία “υπό το φως φακού”» και σε ορισμένες περιπτώσεις «αναγκάστηκαν να πραγματοποιήσουν αυτές τις επεμβάσεις χωρίς κατάλληλη αναισθησία».
Βάσει της έκθεσης, στη Γάζα, οι περισσότερες συλλήψεις εργαζομένων πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια εισβολών σε νοσοκομεία, «όταν πολλοί εργαζόμενοι προσήχθησαν για ανάκριση». Ορισμένες υγειονομικές εγκαταστάσεις μετατράπηκαν σε στρατιωτικές βάσεις, συμπεριλαμβανομένου του μοναδικού αντικαρκινικού νοσοκομείου.
Οταν στοχοποιείται ένα νοσοκομείο, πρέπει να λαμβάνονται προφυλάξεις, ακόμη κι αν πρόκειται για στρατιωτικό στόχο, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι ασθενείς και το προσωπικό εκεί δεν κινδυνεύουν.
Σύμφωνα με τον κ. Ρούμπενσταϊν, «στη Γάζα, το Ισραήλ ισχυρίζεται ότι τα νοσοκομεία έχουν χρησιμοποιηθεί από τη Χαμάς ως κέντρα διοίκησης ή για την αποθήκευση όπλων ή για άλλους στρατιωτικούς σκοπούς, επομένως γίνονται νόμιμοι στρατιωτικοί στόχοι». Ομως, όπως επισήμανε, «όταν στοχοποιείται ένα νοσοκομείο, πρέπει να λαμβάνονται προφυλάξεις, ακόμη και αν πρόκειται για στρατιωτικό στόχο, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι ασθενείς και το προσωπικό εκεί δεν κινδυνεύουν. Στη Γάζα, υπάρχει έλλειψη στοιχείων ότι έχουν ληφθεί αυτές οι προφυλάξεις».
Σχετικά με τις συλλήψεις των εργαζομένων υγείας στη Γάζα, στην έκθεση αναφέρεται πως από τους συνολικά 162 που συνελήφθησαν έως τον Δεκέμβριο του 2023, τουλάχιστον οι 26 εξ αυτών παρέμεναν αιχμάλωτοι έως τις 15 Μαρτίου 2024. Οπως αναγράφεται, «φωτογραφίες του απελευθερωμένου προσωπικού που κρατούνταν, συχνά έδειχναν σημάδια υποσιτισμού και πιθανής βιαιότητας».
«Πλήρης ατιμωρησία»
Ακόμη ένα σημαντικό ζήτημα, σύμφωνα με τον κ. Ρούμπενσταϊν, είναι ότι «είναι πολύ δύσκολο να συλλέξεις δεδομένα σε ζώνες συγκρούσεων. Η επικοινωνία και η μετακίνηση στον πόλεμο είναι δύσκολη. Αλλωστε, οι πάροχοι και οι διαχειριστές υγείας δεν βλέπουν κάποιο όφελος από την υποβολή εκθέσεων, διότι δεν τους ωφελεί σε τίποτα αναφορικά με την προστασία τους».
Αντίστοιχη είναι η κατάσταση αυτή τη στιγμή και στη Γάζα, καθώς σύμφωνα με τον ίδιο, «δεν επιτρέπεται να μπουν δημοσιογράφοι στη Γάζα. Επίσης, δεν μπορούν να δράσουν ανθρωπιστικές οργανώσεις. Επομένως, οι αναφορές των επιθέσεων πρέπει να βασίζονται σε άλλες πηγές, μερικές από τις οποίες είναι αρκετά καλές, όπως δορυφορικές εικόνες και μαρτυρίες εργαζομένων. Και φυσικά, υπάρχουν οι Παλαιστίνιοι δημοσιογράφοι που κάνουν επιτόπια ρεπορτάζ με μεγάλο κίνδυνο για τον εαυτό τους».
Σχετικά με το αν οι υπαίτιοι αυτών των επιθέσεων τιμωρούνται, ο κ. Ρούμπενσταϊν σχολίασε ότι «υπάρχει πλήρης ατιμωρησία για τις επιθέσεις κατά των εργαζομένων στον τομέα της υγείας. Επειτα από δεκαετίες διεθνών διώξεων, δεν έχουν υπάρξει υποθέσεις που να εστιάζουν ειδικά σε επιθέσεις κατά της υγειονομικής περίθαλψης. Οσο δεν υπάρχουν συνέπειες και λογοδοσία για αυτές τις επιθέσεις, υπάρχει κάθε λόγος να πιστεύουμε ότι θα συνεχιστούν».
Ο κ. Ρούμπενσταϊν είναι ιδιαίτερα απαισιόδοξος για το μέλλον, καθώς «παρά τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και άλλων οργάνων του ΟΗΕ για την καταδίκη των επιθέσεων, που λένε ότι είναι απαράδεκτες, δεν βλέπουμε κανένα σχέδιο για τον περιορισμό τους».
