Η Ευρώπη, που μόλις γιόρτασε τα 80 χρόνια από την απόβαση στη Νορμανδία, σταθμό στην απελευθέρωση από τον πόλεμο, τον εθνικισμό και τον φασισμό, αντιμετωπίζει πάλι τον φασισμό, τον εθνικισμό και τον πόλεμο.
Ο εφησυχασμός, όπως εκδηλώθηκε στα λόγια της προέδρου της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η οποία είπε ότι το «Κέντρο άντεξε» στις 9 Ιουνίου 2024, είναι επικίνδυνος. Η Κυριακή υπήρξε η ημέρα μεγάλων νικών για την Ακροδεξιά. Κανένα από τα ευρωσκεπτικιστικά αυτά κόμματα δεν θα είναι τόσο ανόητο ώστε να προτείνει έξοδο από την Ενωση. Αντιθέτως, θα συνεχίσουν να παρασύρουν την Ε.Ε. προς τα δεξιά, απαιτώντας ακόμη πιο σκληρή στάση στο μεταναστευτικό, προβάλλοντας ακόμη μεγαλύτερη αντίσταση σε κάθε πρωτοβουλία αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, περιορίζοντας τη βοήθεια προς την Ουκρανία και στερώντας –σαν καλοί εθνικιστές που είναι– αρμοδιότητες από τις Βρυξέλλες. Τα πράγματα είναι άσχημα και ενδέχεται να γίνουν ακόμη χειρότερα.
Οι εξελίξεις στη Γαλλία ήταν οι πλέον δραματικές. Υπήρξα αυτόπτης μάρτυρας της προσπάθειας του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν να εκμεταλλευθεί την τελετή μνήμης (αυτή στην οποία ο Βρετανός πρωθυπουργός απέφυγε να παραστεί) προκειμένου να υποστηρίξει ότι η απόβαση στη Νορμανδία έστρωσε τον δρόμο για τη δημιουργία της σύγχρονης Ε.Ε.
Στα γύρω χωριά, όμως, είδα κυρίως αφίσες της Μαρίν Λεπέν και άκουσα διηγήσεις για τη μεγάλη στήριξη που απολαμβάνει εκεί η Εθνική Συσπέιρωση. Οπως αναμενόταν, το κόμμα της Λεπέν κατήγαγε ιστορική νίκη, συγκεντρώνοντας πάνω από 30% των ψήφων, κατατροπώνοντας το φιλελεύθερο προεδρικό κόμμα Αναγέννηση.
Και μετά έσκασε η βόμβα: Ο Μακρόν, του οποίου η εντυπωσιακή αυτοπεποίθηση μοιάζει πια να αγγίζει την ύβριν, ανακοίνωσε τη διάλυση της Εθνοσυνέλευσης και προκήρυξε πρόωρες εκλογές για τις 30 Ιουνίου και 7 Ιουλίου. «Δεν μπορώ παρά να χαιρετίσω την απόφαση», δήλωσε η Μαρίν Λεπέν. Το ρίσκο είναι τεράστιο και βασίζεται στην πεποίθηση του προέδρου ότι στον δεύτερο γύρο, οι ψηφοφόροι θα σχηματίσουν δημοκρατικό ανάχωμα απέναντι στην Ακροδεξιά.
Δεδομένης της λαϊκής οργής, όμως, οι πιθανότητες είναι μεγάλες η Γαλλία να βρεθεί με κυβέρνηση Εθνικής Συσπείρωσης, την ώρα που από την άλλη όχθη της Μάγχης, ένα προσεκτικά φιλοευρωπαϊκό κεντροαριστερό κόμμα, οι Εργατικοί, θα αναλαμβάνει την εξουσία. Μια ακροδεξιά ευρωσκεπτικιστική γαλλική κυβέρνηση θα δέσει τα χέρια του Μακρόν και θα αναστείλει τα φιλόδοξα σχέδιά του για ισχυρότερη Ευρώπη. Η άνοδος της Ακροδεξιάς στην εξουσία μπορεί ακόμη και να αποτελέσει τη «στιγμή Brexit της Γαλλίας», αλλά χωρίς έξοδο από την Ε.Ε.
Σχεδόν εξίσου ανησυχητικές είναι οι εξελίξεις στη Γερμανία. Παρότι το κεντροδεξιό CDU-CSU υπήρξε ο ξεκάθαρος νικητής, η ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) κατέλαβε τη δεύτερη θέση, με περίπου 16% των ψήφων, αφήνοντας πίσω τους Σοσιαλδημοκράτες του καγκελαρίου Ολαφ Σολτς.
Η AfD είναι τόσο ακραία, που ούτε η Μαρίν Λεπέν δεν την ήθελε στην ίδια κοινοβουλευτική ομάδα με το κόμμα της. Ο χαρισματικός επικεφαλής του ευρωψηφοδελτίου του γερμανικού κόμματος, Μαξιμίλιαν Κρα, σημείωσε σε πρόσφατη συνέντευξή του ότι όλα τα μέλη των Ες Ες δεν ήταν εγκληματίες.
Την ίδια στιγμή στην Ιταλία, οι Αδελφοί της Ιταλίας, κόμμα της μετα-νεοφασίστριας πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι, ήταν πρώτο σε ψήφους, όπως έγινε και με το ακροδεξιό αυστριακό Κόμμα της Ελευθερίας. Στην Ολλανδία, το Κόμμα για την Ελευθερία του ακροδεξιού Γκερτ Βίλντερς εξασφάλισε λίγο λιγότερες ψήφους από την Κεντροαριστερά. Πιο ανησυχητικό από όλα είναι το γεγονός ότι πολλά από τα κόμματα αυτά αποδείχθηκαν πολύ δημοφιλή μεταξύ νέων ψηφοφόρων, ιδιαίτερα των νέων ανδρών. Σύμφωνα με προεκλογικά στοιχεία, ποσοστό 36% των Γάλλων 18 με 24 ετών υποστηρίζουν τον Εθνικό Συναγερμό.
Είναι αλήθεια πως Πολωνία και Ουγγαρία προσέφεραν κάποια ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Το δίδαγμα από τις χώρες αυτές, όμως, είναι ότι οι εθνικιστές λαϊκιστές πρέπει να παραμείνουν στην εξουσία για μερικά χρόνια προτού απογοητεύσουν τους ψηφοφόρους τους.
Ακόμη και αν η Ακροδεξιά δεν σχηματίσει την επόμενη γαλλική κυβέρνηση, η κάλπη των ευρωεκλογών περιέπλεξε σημαντικά κάθε συλλογική πρωτοβουλία, όπως η ενεργειακή μετάβαση και η στήριξη της Ουκρανίας, σε μια στιγμή κατά την οποία το Κίεβο αντιμετωπίζει το φάσμα της κατάρρευσης του μετώπου.
Παρότι τα ακροδεξιά κόμματα είναι διχασμένα στο θέμα της Ουκρανίας, με τη Μελόνι να έχει αναδειχθεί σε σύμμαχο του Ζελένσκι, η κάλπη θα έχει σοβαρές επιπτώσεις. Στη Γερμανία, 25% των ψήφων κατέληξαν στην Ακροδεξιά, την άκρα Αριστερά (Die Linke) και σε ένα παράξενο μείγμα των δύο, τη Συμμαχία Σάρα Βάγκενεχτ. Δυστυχώς, οι Σοσιαλδημοκράτες μοιάζουν έτοιμοι να κατευνάσουν τους αντιπάλους της βοήθειας προς την Ουκρανία. Οι επιπτώσεις μιας νίκης της φασιστικής Ρωσίας του Βλαντιμίρ Πούτιν για την Ευρώπη και τον πλανήτη θα είναι δεινές και θα μας επαναφέρουν στις παλιές κακές ημέρες.
* Ο κ. Τίμοθι Γκάρτον Ας είναι καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
