Κοινό σχέδιο εφαρμογής για το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Aσυλο παρουσίασε σήμερα η Κομισιόν. Πρόκειται επί της ουσίας για έναν «οδηγό» με τα βασικά βήματα που πρέπει να ακολουθήσουν τα κράτη-μέλη προκειμένου να εφαρμοστεί ό,τι έχει συμφωνηθεί στο πλαίσιο του Συμφώνου.
Το σχέδιο καθορίζει βασικά ορόσημα για να εξασφαλίσει ότι όλα τα κράτη-μέλη διαθέτουν τις νομικές και επιχειρησιακές δυνατότητες που απαιτούνται για την επιτυχή έναρξη εφαρμογής της νέας νομοθεσίας έως τα μέσα του 2026.
«Σήμερα παρουσιάζουμε ένα σχέδιο εργασίας για τα επόμενα δύο χρόνια για να βοηθήσουμε να γίνει πραγματικότητα το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Aσυλο στο πεδίο», τόνισε ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν, Μαργαρίτης Σχοινάς. «Αυτό αποτελεί περαιτέρω απόδειξη της αποφασιστικότητας της Επιτροπής να μη φείδεται προσπαθειών για να διασφαλίσει ότι τα κράτη-μέλη διαθέτουν όλη την εμπειρογνωμοσύνη, τη λειτουργική και οικονομική υποστήριξη που χρειάζονται για να κάνουν πράξη τις νομικές δεσμεύσεις. Δεν ξεκινούν όλα τα κράτη-μέλη από το ίδιο σημείο, αλλά όλοι μαζί θα περάσουμε τη γραμμή του τερματισμού», είπε χαρακτηριστικά.
«Βασικό βήμα προς την υλοποίηση του Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Aσυλο», χαρακτήρισε το σχέδιο η αρμόδια επίτροπος Iλβα Γιόχανσον. «Τα νομικά θεμέλια του νέου δίκαιου και αποτελεσματικού συστήματος διαχείρισης της μετανάστευσης έχουν τεθεί σε ισχύ. Τώρα πρέπει να δώσουμε τον απαραίτητο χρόνο και υποστήριξη στα κράτη-μέλη για να το εφαρμόσουν και να το καταστήσουν λειτουργικό. Η Επιτροπή θα διασφαλίσει ότι κανένα κράτος-μέλος δεν θα μείνει μόνο του, θα είμαστε εκεί για να υποστηρίξουμε και να διασφαλίσουμε ότι θα φτάσουμε στην πλήρη εφαρμογή», επισήμανε.
Οι στόχοι
Βασικός στόχος του σχεδίου είναι να «εξοπλιστούν» τα κράτη-μέλη με τα απαραίτητα νομικά και επιχειρησιακά εργαλεία με ουσιαστική υποστήριξη από τους οργανισμούς της Ε.Ε. Η προσέγγιση που εισηγείται η Κομισιόν είναι δύο κατευθύνσεων. Πρώτον, συνοδεύει ουσιαστικά το νομοθετικό έργο με επιχειρησιακές δραστηριότητες και δεύτερον, δίνεται έμφαση στην εξωτερική διάσταση της μετανάστευσης μέσω ολοκληρωμένων εταιρικών σχέσεων με τρίτες χώρες.
Αν και ο τομέας αυτός δεν συνδέεται με νομικές υποχρεώσεις, θα είναι σημαντικό για την Ε.Ε. να συνεχίσει και να εντατικοποιήσει περαιτέρω τη συνεργασία με τις χώρες εταίρους, ιδίως σε τρεις βασικούς τομείς: την καταπολέμηση της διακίνησης μεταναστών, την αποτελεσματική επιστροφή, την επανεισδοχή και την επανένταξη καθώς και τις νόμιμες οδούς.
Τα δομικά στοιχεία
Το σχέδιο που παρουσιάστηκε αποτελεί έναν «οδικό χάρτη» με τα εθνικά σχέδια εφαρμογής που πρέπει τα κράτη-μέλη να έχουν οριστικοποιήσει έως τα τέλη του έτους. Ουσιαστικά «ομαδοποιεί» τις δραστηριότητες των κρατών-μελών σε 10 δομικά στοιχεία που είναι θεμελιωδώς αλληλεξαρτώμενα και πρέπει να εφαρμόζονται παράλληλα.
- Ενα κοινό σύστημα πληροφοριών για τη μετανάστευση και το άσυλο (Eurodac): υποστήριξη και παροχή δυνατότητας στα κράτη-μέλη να θέσουν σε λειτουργία τους νέους κανόνες αλληλεγγύης και ευθύνης. Το νέο Eurodac είναι το σύστημα πληροφορικής μεγάλης κλίμακας που θα αποθηκεύει και θα επεξεργάζεται δεδομένα των αιτούντων άσυλο. Η έγκαιρη ανάπτυξη και έναρξη λειτουργίας του μεταρρυθμισμένου συστήματος Eurodac αποτελεί κρίσιμη προϋπόθεση για την εφαρμογή όλων των άλλων στοιχείων του Συμφώνου.
- Ενα νέο σύστημα διαχείρισης της μετανάστευσης στα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε.: διαχείριση της άφιξης υπηκόων τρίτων χωρών και θέσπιση γρήγορων και αποτελεσματικών διαδικασιών για άσυλο και επιστροφή, καθώς και ισχυρές διασφαλίσεις. Ολοι οι παράτυποι μετανάστες θα εγγραφούν και θα υποβληθούν σε έλεγχο της ταυτότητάς τους, του κινδύνου ασφάλειας, της ευπάθειας και της υγείας τους. Σε ένα δεύτερο στάδιο, θα εφαρμοστεί μια υποχρεωτική διαδικασία στα σύνορα για όσους πιθανότατα δεν χρειάζονται διεθνή προστασία ή παρουσιάζουν κίνδυνο για την ασφάλεια.
- Διασφάλιση επαρκούς βιοτικού επιπέδου υποδοχής για τους αιτούντες σε σχέση με τις προβλεπόμενες ανάγκες. Η οδηγία για τις συνθήκες υποδοχής διαθέτει νέα εργαλεία για πρόσθετη ευελιξία, αποτελεσματικότητα και πρόληψη δευτερευουσών μετακινήσεων. Για παράδειγμα, για τους δικαιούχους διεθνούς προστασίας υπάρχει προγενέστερη πρόσβαση στην αγορά εργασίας (6 μήνες αντί για 9 μήνες), σωματική και ψυχική περίθαλψη και περισσότερη προστασία για οικογένειες, παιδιά και ευάλωτους αιτούντες.
- Δίκαιες, αποτελεσματικές και συγκλίνουσες διαδικασίες ασύλου: ο Κανονισμός για τη Διαδικασία Ασύλου και ο Κανονισμός Προεπιλογής εξορθολογίζουν τη διαδικασία αξιολόγησης και λήψης αποφάσεων για μεμονωμένες αιτήσεις ασύλου σε όλη την Ευρώπη και ενισχύουν τις εγγυήσεις, τα δικαιώματα και τις εγγυήσεις για τους αιτούντες και τους δικαιούχους διεθνούς προστασίας.
- Αποτελεσματικές και δίκαιες διαδικασίες επιστροφής: η μεταναστευτική πολιτική της Ε.Ε. μπορεί να είναι βιώσιμη μόνο εάν επιστραφούν ουσιαστικά όσοι δεν έχουν το δικαίωμα να παραμείνουν στην Ε.Ε. Οι εθελοντικές επιστροφές, μαζί με την επανένταξη, αποτελούν τον πιο βιώσιμο και αξιοπρεπέστερο τρόπο για την πραγματοποίηση επιστροφών και θα πρέπει να συνεχίσουν να προτιμώνται.
- Ενα δίκαιο και αποτελεσματικό σύστημα με τη λειτουργία των νέων κανόνων ευθύνης. Με την καθιέρωση αποτελεσματικού και σταθερού επιμερισμού ευθυνών σε ολόκληρη την Ενωση και τη μείωση των κινήτρων για δευτερεύουσες μετακινήσεις το σύστημα αποτελεί μία από τις κορυφαίες προτεραιότητες του Συμφώνου και βασικό στοιχείο για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ των κρατών-μελών.
- Να λειτουργήσει η αλληλεγγύη: για πρώτη φορά, η Ε.Ε. διαθέτει έναν μόνιμο, νομικά δεσμευτικό, αλλά ευέλικτο μηχανισμό αλληλεγγύης για να διασφαλίζει ότι κανένα κράτος-μέλος δεν μένει μόνο του όταν βρίσκεται υπό πίεση.
- Ετοιμότητα, σχεδιασμός έκτακτης ανάγκης και αντιμετώπιση κρίσεων: συμβάλλοντας στην οικοδόμηση μεγαλύτερης ανθεκτικότητας στην εξέλιξη των μεταναστευτικών καταστάσεων, καθώς και στη μείωση των κινδύνων καταστάσεων κρίσης.
- Νέες εγγυήσεις για τους αιτούντες άσυλο και τα ευάλωτα άτομα: αυξημένη παρακολούθηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων, διασφαλίζοντας αποτελεσματικές διαδικασίες με παράλληλη προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και γνήσιο και αποτελεσματικό δικαίωμα στο άσυλο, συμπεριλαμβανομένων των πιο ευάλωτων, όπως τα παιδιά.
- Επανεγκατάσταση, συμπερίληψη και ένταξη: η εντατικοποίηση των προσπαθειών σε αυτούς τους τομείς της από τα κράτη-μέλη για τη συμπερίληψη και την ένταξη των μεταναστών παραμένει απαραίτητη για μια επιτυχημένη πολιτική μετανάστευσης και ασύλου.
Τα επόμενα βήματα
Το σχέδιο θα παρουσιαστεί στο συμβούλιο Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων αυτήν την εβδομάδα και εν συνεχεία θα χρησιμοποιηθεί ως βάση για την προετοιμασία των Εθνικών Σχεδίων Εφαρμογής των κρατών-μελών τα οποία αναμένεται να ολοκληρωθούν έως τον Δεκέμβριο του 2024 ενώ θα έχει προηγηθεί παρουσίαση των προσχεδίων το φθινόπωρο ώστε η τρέχουσα Κομισιόν να μπορεί να δώσει σχόλια, όπως εξήγησε η αρμόδια επίτροπος Γιόχανσον.
Επί της ουσίας, πρόκειται για ένα σχέδιο που θα βοηθήσει τα κράτη-μέλη να καταρτίσουν τα εθνικά σχέδιά τους και για τις δράσεις και κυρίως τις υποδομές με βάση τη χρηματοδότηση που προβλέπεται έως τώρα, περίπου 3,6 δισ. ευρώ, όπως τόνισαν οι Σχοινάς και Γιόχανσον.
Αποτελεί νομική υποχρέωση των κρατών-μελών να παρουσιάσουν τους επόμενους μήνες τα δικά τους σχέδια εφαρμογής του Συμφώνου. Αυτό το πλαίσιο είναι χρήσιμο καθώς θα είναι «οδηγός» και ένα «τεστ» για την εφαρμογή του Συμφώνου που ξεκινά σε δύο χρόνια. Οι διαπραγματεύσεις του επόμενου ευρωπαϊκού προϋπολογισμού θα μπορούν να βασιστούν στα εν λόγω σχέδια, ώστε η συζήτηση να γίνεται πλέον συγκεκριμένη, με αντικείμενο δηλαδή τις υποχρεώσεις αλλά και τα κόστη.
