Τη μεγάλη περιβαλλοντική επιβάρυνση που προκαλεί ο πόλεμος που μαίνεται μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας ανέδειξε νέα μελέτη.
Συνυπολογίζοντας μια σειρά παραγόντων, η μελέτη, την οποία συνέταξε η Πρωτοβουλία για τον υπολογισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που συνδέονται με συρράξεις, κατέληξε πως τα δύο χρόνια πολέμου ευθύνονται για την έκλυση επιπλέον 175 εκατομμυρίων τόνων διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, δηλαδή τρεις φορές την ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα που εκλύει η Ελλάδα σε έναν χρόνο. Οι ερευνητές προσμέτρησαν διάφορους παράγοντες που μπορούν να ευθύνονται για τις αυξημένες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, όπως τα δισεκατομμύρια λίτρα καυσίμων που καταναλώνουν τα στρατιωτικά οχήματα, τα αμέτρητα εκτάρια χωραφιών και δασών που έχουν καεί, τα χτυπήματα σε εκατοντάδες υποδομές ενέργειας και αποθήκες πετρελαίου, καθώς και τις τεράστιες ποσότητες χάλυβα και τσιμέντου που απαιτούνται για αντιαρματικά και οχυρωματικά έργα στη γραμμή του μετώπου.
«Θέλαμε να δείξουμε ότι το περιβάλλον επηρεάζεται από τον πόλεμο, και δεδομένου ότι η κλιματική αλλαγή είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα, αυτό που συμβαίνει στην Ουκρανία μας επηρεάζει όλους», δήλωσε ο Λέναρντ Ντε Κλερκ, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, μιλώντας στην «Κ».
«Οι πιο επιβαρυντικοί παράγοντες αποδείχθηκαν οι πολεμικές επιχειρήσεις που ευθύνονται για το 29% των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα αλλά και η ανοικοδόμηση που έχει ξεκινήσει και θα συνεχιστεί στο μέλλον, η οποία υπολογίζεται ότι ευθύνεται για το 32% των εκπομπών».
Η έρευνα αυτή αποτελεί την πρώτη αυτού του είδους, η οποία μελετάει σε βάθος το περιβαλλοντικό κόστος μιας πολεμικής σύρραξης μεταφράζοντας το σε εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, οι οποίες συνδέονται άμεσα με την αύξηση της θερμοκρασίας και την κλιματική αλλαγή. Στην αρχή ο κ. Ντε Κλερκ ήταν διστακτικός να ασχοληθεί με το θέμα. «Ενιωσα έναν δισταγμό αναφορικά με το κατά πόσο είχε νόημα να μιλήσουμε για το περιβάλλον την ώρα που πεθαίνουν άνθρωποι. Επικοινώνησα όμως με τους φίλους και τις επαφές μου από την Ουκρανία και όλοι μου είπαν “κάντο, να δείξεις τι κάνει η Ρωσία! Το περιβάλλον είναι μια σημαντική παράμετρος”».
Η ομάδα των ερευνητών χώρισε τις αιτίες εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σε τομείς. Οι πιο επιβαρυντικοί παράγοντες αποδείχθηκαν οι πολεμικές επιχειρήσεις που ευθύνονται για το 29% των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα αλλά και η ανοικοδόμηση που έχει ξεκινήσει και θα συνεχιστεί στο μέλλον, η οποία υπολογίζεται ότι ευθύνεται για το 32% των εκπομπών. Ακολουθούν τα αεροπλάνα που αναγκάστηκαν να κάνουν μεγαλύτερες αποστάσεις εξαιτίας της απαγόρευσης κυκλοφορίας σε τμήματα του εναέριου χώρου (14%), οι αυξημένες πυρκαγιές (13%), αλλά και οι επιθέσεις σε υποδομές ενέργειας και αποθήκες καυσίμων.
Οπως αναφέρει ο κ. Ντε Κλερκ, το αποτύπωμα των στρατιωτικών επιχειρήσεων ήταν μεγαλύτερο από αυτό που περίμεναν, καθώς εκτός από τα προφανή, τα καύσιμα δηλαδή που χρειάζονται τα στρατιωτικά οχήματα για να κινηθούν και τα πυρομαχικά, εκλύονται μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα κατά την κατασκευή αντιαρματικών και συνολικά αμυντικών έργων, τα οποία απαιτούν μεγάλες ποσότητες σε τσιμέντο και ατσάλι και την κατασκευή οπλικών συστημάτων.
Η μελέτη υπογραμμίζει πως τόσο η Ρωσία όσο και η Ουκρανία συνεχίζουν να εκτείνουν τις οχυρώσεις τους κατά εκατοντάδες χιλιόμετρα, ενώ η Ουκρανία υλοποιεί ένα εκτεταμένο κατασκευαστικό πρόγραμμα με σκοπό τη θωράκιση ζωτικής σημασίας ενεργειακών υποδομών και του άμαχου πληθυσμού. Την ίδια στιγμή, η εισβολή προκάλεσε αύξηση των στρατιωτικών δαπανών, ιδιαίτερα στην Ευρώπη, αυξάνοντας τη ζήτηση για εκρηκτικά, χάλυβα και άλλα υλικά υψηλής έντασης άνθρακα.
Η αποτίμηση του περιβαλλοντικού κόστους των πολεμικών επιχειρήσεων αποτέλεσε παράλληλα και τη μεγαλύτερη πρόκληση, όπως επισημαίνει ο κ. Ντε Κλερκ, καθώς εξαιτίας της κατάστασης ήταν ελάχιστα τα δεδομένα που μοιράστηκαν οι εμπλεκόμενες χώρες αναφορικά με το δυναμικό που έχουν στα πεδία των μαχών και τις ενεργειακές απαιτήσεις αυτού. Για αυτόν τον λόγο, υπογραμμίζει, πως το αποτέλεσμα που δίνουν είναι εκτιμήσεις που βασίστηκαν σε ανοιχτά δεδομένα, όπως ο μέσος όρος των καυσίμων που αναλογεί σε κάθε στρατιώτη, οι ποσότητες καυσίμων που μεταφέρθηκαν από τη Ρωσία στα σύνορα της με την Ουκρανία και οι διαφορετικοί τύποι στρατιωτικού εξοπλισμού που χρησιμοποιεί η κάθε χώρα.
Τεράστιες ποσότητες αερίων του θερμοκηπίου υπολογίζεται πως θα παραχθούν και για τις ανάγκες κατασκευής νέων υποδομών στην Ουκρανία, η οποία κυρίως κατά τους πρώτους τέσσερις μήνες είδε να καταστρέφονται από γέφυρες και πολυκατοικίες μέχρι νοσοκομεία και εμπορικά και βιομηχανικά κτίρια. Εκτός από κοστοβόρα, η διαδικασία ανοικοδόμησης, κατασκευής δηλαδή εκ νέου των υποδομών αυτών, έχει ξεκινήσει να στέλνει και αναμένεται να στείλει στην ατμόσφαιρα τα επόμενα χρόνια εκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα.
Μια άλλη πηγή εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου αποτέλεσαν τα ταξίδια πολιτικής αεροπορίας, καθώς τα αεροσκάφη αναγκάζονται σε κάποιες διαδρομές να διανύσουν μεγαλύτερες αποστάσεις, δεδομένου ότι περίπου 18 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα εναέριου χώρου πάνω από την Ουκρανία και τη Ρωσία παραμένουν αποκλεισμένα. Οπως σημειώνει ο ερευνητής, κάποια δρομολόγια έχουν αυξηθεί έως και κατά 30%.
Παράλληλα με διοξείδιο του άνθρακα, από τις διαφορετικές δραστηριότητες που συνδέονται με τον πόλεμο εκλύονται και άλλα, πολύ πιο ισχυρά αέρια του θερμοκηπίου. Σύμφωνα με την αναφορά, κατά τις επιθέσεις των ρωσικών στρατευμάτων σε υποσταθμούς ηλεκτρικού ρεύματος, απελευθερώθηκαν στην ατμόσφαιρα ασυνήθιστα μεγάλες ποσότητες εξαφθοριούχου θείου που χρησιμοποιείται συνήθως στη μόνωση των ηλεκτρικών γραμμών και αποτελεί το ισχυρότερο αέριο του θερμοκηπίου. Παράλληλα, το σαμποτάζ στους αγωγούς φυσικού αερίου Nord Stream προκάλεσε διαρροή μεθανίου που διήρκησε μία εβδομάδα.
Μια άλλη πηγή εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου αποτέλεσαν τα ταξίδια πολιτικής αεροπορίας, καθώς τα αεροσκάφη αναγκάζονται να διανύσουν μεγαλύτερες αποστάσεις, δεδομένου ότι περίπου 18 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα εναέριου χώρου πάνω από την Ουκρανία και τη Ρωσία παραμένουν αποκλεισμένα.
Η μελέτη μετέφρασε την περιβαλλοντική επιβάρυνση που έχει προκληθεί από τον πόλεμο σε ύψος αποζημιώσεων που φτάνει τα 32 δισ. δολάρια. «Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ έχει ζητήσει τη δημιουργία ενός μηχανισμού αποζημιώσεων για την καταστροφή που έχει προκαλέσει σε όλα τα επίπεδα η Ρωσία. Μέσα σε αυτόν περιλαμβάνεται και το περιβάλλον», σημειώνει.
Στόχος της ερευνητικής ομάδας είναι η μεθοδολογία που ανέπτυξε στη διάρκεια συλλογής δεδομένων και σύνταξης της μελέτης να χρησιμοποιηθεί και για τον υπολογισμό της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης και σε άλλους πολέμους.
Η έρευνα χρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Ιδρυμα για το Κλίμα και υποστηρίχθηκε από την Πρωτοβουλία Περιβαλλοντικής Πολιτικής και Συνηγορίας στην Ουκρανία, ενώ ο επιστημονικός της έλεγχος και επιμέλεια πραγματοποιήθηκε από τη γερμανική οργάνωση Διεθνής Πρωτοβουλία για το Κλίμα.
