Το Ανώτατο Δικαστήριο του Ισραήλ εξέδωσε χθες, Τρίτη, μια απόφαση με την οποία δίνει εντολή στην κυβέρνηση να προχωρήσει στη στράτευση των υπερορθόδοξων Εβραίων. Από την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ, οι υπερορθόδοξοι εξαιρούνται από την υποχρεωτική θητεία στον στρατό.
Το δικαστήριο ανέφερε μάλιστα ότι η κυβέρνηση δεν μπορεί πλέον να χρηματοδοτεί θρησκευτικά σχολεία (γνωστά και ως «Γεσίβα») οι μαθητές των οποίων δεν στρατεύονται.
Παρά, ωστόσο, το γεγονός ότι η υποχρεωτική στράτευση στο Ισραήλ ισχύει τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες, η απόφαση αφορά μόνο τους υπερορθόδοξους άνδρες.
Ποιοι είναι οι υπερορθόδοξοι Εβραίοι;
Γνωστοί και ως «Χαρεντίμ» στα εβραϊκά, οι υπερορθόδοξοι Εβραίοι υπηρετούν μια μορφή του Ιουδαϊσμού που διέπεται από πολύ αυστηρούς θρησκευτικούς κανόνες.
Αποτελούν περίπου το 14% του ισραηλινού πληθυσμού των 9,5 εκατομμυρίων, καθώς και την ταχύτερα αναπτυσσόμενη ομάδα του. Λόγω του ότι υπάρχουν δυσανάλογα πολλοί νέοι ανάμεσά τους, αποτελούν το 24% των Ισραηλινών που είναι σε ηλικία στράτευσης, σύμφωνα με το Ισραηλινό Ινστιτούτο Δημοκρατίας.
Γιατί δεν υπηρετούν στον στρατό;
Κάποιοι εξ αυτών μπορεί να υπηρετούν στις ένοπλες δυνάμεις, ωστόσο η συντριπτική πλειονότητα δεν συμμετέχει στην υποχρεωτική στράτευση.
Για τους υπερορθόδοξους άνδρες η μελέτη των θρησκευτικών κειμένων του Ιουδαϊσμού είναι κύριας σημασίας όχι μόνο για τους ίδιους, αλλά –όπως πιστεύουν– και για τη διαφύλαξη του Ιουδαϊσμού γενικότερα, ακόμη και για την άμυνα του Ισραήλ.
Η μελέτη της «Τορά» ξεκινάει κατά τα εφηβικά τους χρόνια και συχνά συνεχίζεται μέχρι τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής τους. Πρόκειται για μια συνεχή αναζήτηση που δεν περιλαμβάνει τις κοσμικές σπουδές, τη συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό (και συνεπώς στην πληρωμή φόρων) ή τη στρατιωτική θητεία.
Βάσει κανόνων, η απαλλαγή από τη στρατιωτική θητεία ίσχυε για νεαρούς άνδρες που σπούδαζαν ενεργά σε κάποιο Γεσίβα. Στην πράξη, όποιος πει σε κάποιον υπεύθυνο στρατολόγησης ότι φοιτά σε Γεσίβα –και γενικώς όποιος παρουσιάζεται ως υπερορθόδοξος– μπορεί να πάρει απαλλαγή.
«Ο εβραϊκός λαός επέζησε από διωγμούς, πογκρόμ και πολέμους μόνο χάρη στη διατήρηση της μοναδικότητάς του – της Τορά και του Μιτσβότ», δήλωσε χθες, Τρίτη, ο επικεφαλής του υπερορθόδοξου κόμματος «Shas» στο Ισραήλ, αναφερόμενος στις 613 εντολές που διέπουν την ορθόδοξη εβραϊκή ζωή.
«Αυτό είναι το μυστικό μας όπλο ενάντια σε όλους τους εχθρούς, όπως υποσχέθηκε ο Δημιουργός του κόσμου. Ακόμη και εδώ, στο εβραϊκό κράτος, δίπλα στους πολύτιμους μαχητές μας που θυσιάζουν τη ζωή τους ενάντια στους εχθρούς, θα συνεχίσουμε να προστατεύουμε αυτούς που μαθαίνουν την Τορά, η οποία διατηρεί την ιδιαίτερη δύναμή μας και κάνει θαύματα στη μάχη», δήλωσε ο ίδιος.
Τι αποφάσισε το Ανώτατο Δικαστήριο;
Επί της ουσίας, το δικαστήριο αποφάσισε ότι οι υπερορθόδοξοι δεν μπορούν να χαίρουν διαφορετικής μεταχείρισης σε σχέση με τους υπόλοιπους Ισραηλινούς Εβραίους. Ο νόμος που επιβάλλει τη στρατιωτική θητεία, όπως είπε, ισχύει και για αυτούς. (Οι Παλαιστίνιοι πολίτες του Ισραήλ εξακολουθούν να απαλλάσσονται από την υπηρεσία).
«Δεν υπάρχει νομικό πλαίσιο που να καθιστά δυνατή τη διάκριση μεταξύ όσων φοιτούν σε Γεσίβα και εκείνων που προορίζονται για στρατιωτική θητεία», ανέφερε το δικαστήριο στην απόφασή του. Η κυβέρνηση «έβλαψε σοβαρά το κράτος δικαίου και την αρχή σύμφωνα με την οποία όλα τα άτομα είναι ίσα ενώπιον του νόμου».
Γιατί είναι σημαντική η απόφαση;
Η αντιπαράθεση σχετικά με το εάν οι υπερορθόδοξοι πρέπει να υπηρετούν στον στρατό δεν είναι κάτι καινούργιο. Η απαλλαγή τους από τη στρατιωτική θητεία είναι τόσο παλιά όσο και το ίδιο το κράτος του Ισραήλ, καθώς ίσχυε από την ίδρυσή του το 1948.
Το Ανώτατο Δικαστήριο έσπασε αυτόν τον μακροχρόνιο κανόνα 50 χρόνια αργότερα, λέγοντας στην κυβέρνηση ότι το να επιτρέψει στους υπερορθόδοξους να εξαιρεθούν από τη στράτευση παραβιάζει τις αρχές ίσης προστασίας. Κατά τα χρόνια που ακολούθησαν, διαδοχικές κυβερνήσεις και Κνεσέτ προσπάθησαν να λύσουν το ζήτημα, αλλά το δικαστήριο τους τόνιζε επανειλημμένα ότι οι προσπάθειές τους ήταν παράνομες.
Η τελευταία κυβερνητική προσπάθεια να «κουκουλώσει» το πρόβλημα, η οποία ίσχυε από το 2018, έληξε στα τέλη Μαρτίου.
Το ζήτημα απέκτησε, ασφαλώς, νέα σημασία στις 7 Οκτωβρίου, όταν η Χαμάς σκότωσε περισσότερους από 1.200 ανθρώπους στο Ισραήλ και αιχμαλώτισε εκατοντάδες άλλους.
Κατά τους μήνες που ακολούθησαν, ο ισραηλινός στρατός βρέθηκε υπό τεράστια πίεση και κυρίως οι έφεδροι που έχουν κληθεί να υπηρετήσουν για εκτεταμένες χρονικές περιόδους. Πλέον, οι αυξανόμενοι φόβοι για έναν πόλεμο πλήρους κλίμακας με τον Λίβανο απλώς επιδεινώνουν περαιτέρω την κατάσταση.
Χάσμα μεταξύ θρησκευτικού και κοσμικού Ισραήλ
Οι υπερορθόδοξοι πολιτικοί υποστηρίζουν ότι η προσπάθεια που γίνεται για να υπηρετήσουν στον στρατό έχει καθαρά πολιτικά κίνητρα και υποστηρίζουν ότι ο στρατός δεν αντιμετωπίζει πρόβλημα ανθρώπινου δυναμικού. Από την πλευρά τους, ωστόσο, οι ηγέτες των ισραηλινών αμυντικών δυνάμεων (IDF) διαφωνούν.
«Θέλουμε να προχωρήσουμε, όχι επειδή είναι ευχάριστο, [αλλά] πρώτα απ’ όλα επειδή είναι απαραίτητο», δήλωσε πρόσφατα ο αρχηγός του επιτελείου των IDF, Χέρτσι Χαλέβι. «Κάθε τέτοιο τάγμα που θα ιδρύουμε, κάθε υπερορθόδοξο τάγμα, θα μειώνει την ανάγκη για ανάπτυξη πολλών χιλιάδων εφέδρων, χάρη στα άτομα που θα υπηρετούν υποχρεωτικά».
Παράλληλα, η απαλλαγή των υπερορθόδοξων από τη στρατιωτική θητεία έχει προκαλέσει δυσαρέσκεια και σε Ισραηλινούς που πέρασαν αρκετούς μήνες μακριά από τις οικογένειές τους ενώ υπηρετούσαν στον στρατό και είδαν αγαπημένα τους πρόσωπα να σκοτώνονται.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να διευρυνθεί περαιτέρω το χάσμα μεταξύ του θρησκευτικού και κοσμικού Ισραήλ το οποίο ήταν ανέκαθεν εκεί, αλλά πλέον έχει επιδεινωθεί, ειδικά καθώς αυξάνεται το υπερορθόδοξο τμήμα του πληθυσμού.
Τι σημαίνει η απόφαση για τον πόλεμο;
Σε βραχυπρόθεσμο επίπεδο, δεν σημαίνει και πολλά. Δεδομένου ότι οι υπερορθόδοξοι ακολουθούν τόσο αυστηρούς θρησκευτικούς κανόνες, όσοι στρατεύονται συνήθως υπηρετούν σε ειδικές μονάδες, τις οποίες οι IDF προσπαθούν να επεκτείνουν, αλλά κάτι τέτοιο θα χρειαστεί χρόνο.
«Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του στρατού, στρατεύτηκαν 1.800 το περασμένο έτος», αναφέρει ο Γκιλάντ Μαλάχ, επικεφαλής του προγράμματος «Υπερορθόδοξος στο Ισραήλ» και το Ισραηλινού Ινστιτούτου Δημοκρατίας. «Ο στρατός πρέπει να κάνει κάποιες αλλαγές προκειμένου να τους επιστρατεύσει. Σύμφωνα με τον στρατό, κατά το επόμενο έτος θα μπορεί να δεχθεί 4.800».
Ο αναπληρωτής γενικός εισαγγελέας του Ισραήλ, Γκιλ Λιμόν, έδωσε εντολή στην κυβέρνηση την Τρίτη να προβεί άμεσα στη στρατολόγηση 3.000 υπερορθόδοξων ανδρών, τους οποίους ο στρατός έχει ήδη δηλώσει ότι μπορεί να φιλοξενήσει.
Επίσης, ότι «υπό το φως των τρεχουσών αναγκών του στρατού καθώς και για την προώθηση της ίσης κατανομής του βάρους», ο στρατός πρέπει «να αναπτύξει και να παρουσιάσει ένα σχέδιο στρατολόγησης για να αυξήσει αυτόν τον αριθμό».
Ο μεγαλύτερος αντίκτυπος, πάντως, που θα μπορούσε να έχει η εν λόγω απόφαση θα ήταν να οδηγήσει τον κυβερνητικό συνασπισμό του Ισραήλ σε κατάρρευση, κάτι που είναι απολύτως πιθανό.
«Ασχημα νέα» για τον Νετανιάχου
Όταν ο Νετανιάχου σχημάτισε τον κυβερνητικό του συνασπισμό στα τέλη του 2022, συμπεριέλαβε δύο υπερορθόδοξα κόμματα – το «Shas» και τον «Ενωμένο Ιουδαϊσμό της Τορά» – για να συγκεντρώσει μια ισχνή πλειοψηφία.
Δεδομένου ότι η φοίτηση στα Γεσίβα είναι τόσο σημαντική για αυτά τα κόμματα, η απόφαση του Ανώτατοι Δικαστηρίου θα μπορούσε να οδηγήσει σε σοβαρές επιπλοκές.
Προς το παρόν, τα κόμματα αυτά φαίνεται να υποβαθμίζουν την απόφαση, λέγοντας ότι δεν έχουν σχέδια να αποχωρήσουν από τον κυβερνητικό συνασπισμό. Επιπλέον, παρά την απόφαση του δικαστηρίου, τα υπερορθόδοξα κόμματα συνεχίζουν τις προσπάθειες να περάσουν νομοθεσία στην Κνεσέτ που θα κατοχυρώνει νομοθετικά την απαλλαγή των υπερορθόδοξων.
Καθώς ο στρατός δεν έχει ακόμη την ικανότητα να στρατολογήσει τους υπερορθόδοξους σε ειδικές μονάδες, δεν είναι πιθανό να στρατευτεί σύντομα μεγάλος αριθμός ατόμων. Μόλις όμως αυτά τα χαρτιά στρατολόγησης αρχίσουν να εκδίδονται, η εντολή του δικαστηρίου προς την κυβέρνηση να σταματήσει η χρηματοδότηση των Γεσίβα, των οποίων οι μαθητές αρνούνται να υπηρετήσουν, θα μπορούσε να έχει μεγάλο αντίκτυπο.
Θα μπορούσε μάλιστα να οδηγήσει τους ηγέτες των υπερορθόδοξων κομμάτων να αμφισβητήσουν εάν υπάρχει όφελος στο να είναι μέρος της κυβέρνησης.
Τι ακολουθεί;
Το ζήτημα των υπερορθόδοξων χαρακτηρίζεται από συνεχείς ανατροπές. Και όπως φαίνεται, θα υπάρξουν και άλλες εξελίξεις.
Το κόμμα του Νετανιάχου, μαζί με τους υπερορθόδοξους συμμάχους του, θα συνεχίσει να προσπαθεί να περάσει έναν νόμο που να κατοχυρώνει την απαλλαγή των υπερορθόδοξων από τη στράτευση.
Οπως έχει αποδειχθεί όμως κατά τις τελευταίες δεκαετίες, δεν είναι καθόλου βέβαιο εάν θα καταφέρουν να το πετύχουν αυτό με τρόπο που να ικανοποιεί στο Ανώτατο Δικαστήριο.
Πηγή: CNN
