Σε ένα χωράφι λίγο έξω από το Κίεβο οι ιδρυτές της Vyriy, μιας ουκρανικής εταιρείας μη επανδρωμένων αεροσκαφών (drone), δούλευαν πρόσφατα πάνω σε ένα όπλο που μέχρι το πρόσφατο παρελθόν θεωρούνταν ότι ανήκει στα πεδία των μαχών του μέλλοντος.
Ο 25χρονος διευθύνων σύμβουλος της εν λόγω εταιρείας, ο Ολεξίι Μπαμπένκο, κατά τη διαδικασία επίδειξης των δυνατοτήτων του όπλου ανέβηκε στη μοτοσικλέτα του και άρχισε να τρέχει σε έναν χωματόδρομο. Πίσω του ακολουθούσε ένα drone, ενώ ένας συνάδελφός του παρακολουθούσε τις κινήσεις του αεροσκάφους από υπολογιστή. Μέχρι πρόσφατα, χρειαζόταν ένας άνθρωπος ο οποίος θα κινούσε το drone με τηλεχειριστήριο. Οχι πια. Αντ’ αυτού, αφού το drone προσδιόρισε τον στόχο του, δηλαδή τον Μπαμπένκο πάνω στη μοτοσικλέτα, πέταξε αυτόνομα καταδιώκοντάς τον.
Η μηχανή του Μπαμπένκο δεν μπορούσε να ανταγωνιστεί σε ταχύτητα το αθόρυβο drone που τον καταδίωκε. Σύντομα, οι συνάδελφοι του 25χρονου, φώναζαν από το γουόκι-τόκι να πατήσει περισσότερο γκάζι καθώς το drone ήταν έτοιμο πλέον να πέσει πάνω του. Αν το μη επανδρωμένο αεροσκάφος ήταν οπλισμένο με εκρηκτικά, και αν οι συνάδελφοί του δεν απενεργοποιούσαν την αυτόνομη καταδίωξη, ο Μπαμπένκο θα ήταν σίγουρα νεκρός.
Η Vyriy είναι μόνο μία από τις πολλές ουκρανικές εταιρείες που εργάζονται πάνω στη μετατροπή των drone σε φονικά όπλα, προσπαθώντας να αλλάξουν τις ισορροπίες στον πόλεμο με τη Ρωσία. Η ευρεία διαθεσιμότητα έτοιμων drone, ισχυρών αλγορίθμων αυτοματισμού και εξειδικευμένων μικροτσίπ τεχνητής νοημοσύνης έχει ωθήσει μια θανάσιμη «κούρσα καινοτομίας», τροφοδοτώντας μια πιθανή νέα εποχή για τον τρόπο διεξαγωγής του πολέμου που θα περιλαμβάνει αυτόνομα ρομπότ-δολοφόνους.
Οι πιο προηγμένες εκδόσεις της τεχνολογίας που επιτρέπει στα μη επανδρωμένα αεροσκάφη και άλλες μηχανές να ενεργούν αυτόνομα, έχουν καταστεί δυνατές χάρη στη μηχανική μάθηση, μια μορφή τεχνητής νοημοσύνης που χρησιμοποιεί μεγάλες ποσότητες δεδομένων για να εντοπίζει μοτίβα και να λαμβάνει αποφάσεις. Η μηχανική μάθηση έχει βοηθήσει στη δημιουργία δημοφιλών γλωσσικών μοντέλων, όπως το GPT-4 της OpenAI, αλλά βοηθά επίσης τα μοντέλα να ερμηνεύουν και να ανταποκρίνονται σε πραγματικό χρόνο σε βίντεο και υλικό από κάμερες. Αυτό σημαίνει ότι το λογισμικό που κάποτε βοηθούσε ένα drone να ακολουθήσει έναν snowboarder, για παράδειγμα, σε ένα βουνό μπορεί τώρα να γίνει ένα εξαιρετικά θανατηφόρο όπλο.
Σμήνη αυτόνομων drone στο πεδίο της μάχης
Οπως αναφέρουν οι New York Times, σε περισσότερες από 12 συνεντεύξεις με Ουκρανούς επιχειρηματίες, μηχανικούς και στρατιωτικούς η εικόνα ενός κοντινού μέλλοντος όπου σμήνη αυτόνομων μη επανδρωμένων αεροσκαφών θα προχωρούν σε εξουδετέρωση στόχων, είναι αρκετά πιθανή.
Αν και τα όπλα αυτά δεν είναι τόσο προηγμένα όσο τα ακριβά στρατιωτικά συστήματα που κατασκευάζονται από τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Κίνα και τη Ρωσία, αυτό που τα καθιστά κομβικής σημασίας είναι το χαμηλό κόστος τους (μόλις μερικές χιλιάδες δολάρια ή λιγότερο το καθένα) και η εύκολη διαθεσιμότητά τους.
Εκτός από τα πυρομαχικά, πολλά από αυτά τα όπλα κατασκευάζονται με κώδικα που είναι απλά προσβάσιμος στο διαδίκτυο και εξαρτήματα που μπορεί κάποιος να τα βρει σε καταστήματα, όπως το Raspberry Pi. Είναι τέτοια η προσβαση στον οποιονδήποτε, ώστε ορισμένοι Αμερικανοί αξιωματούχοι να εκφράσουν πρόσφατα την ανησυχία ότι θα μπορούσαν σύντομα να χρησιμοποιηθούν για τρομοκρατικές επιθέσεις.
Αυτόνομα πυροβόλα «κλειδώνουν» στόχους
Ενα ζεστό απόγευμα τον περασμένο μήνα στο Ντονμπάς, ο 23χρονος Γιούρι Κλόντσακ εκπαίδευε τέσσερις στρατιώτες στη χρήση ενός ακόμα αυτόνομου φουτουριστικού όπλου: ενός αυτόνομου πυροβόλου που λειτουργεί με ένα χειριστήριο PlayStation και ένα tablet. Μιλώντας εν μέσω ήχων βομβαρδισμών από τα κοντινά μέτωπα, ο Κλόντσακ είπε πώς το εν λόγω όπλο, που ονομάζεται Wolly, μπορεί να «κλειδώσει» αυτόματα έναν στόχο σε απόσταση έως και 1.000 μέτρων.
«Οταν είδα για πρώτη φορά το όπλο, γοητεύτηκα. Κατάλαβα ότι αυτός ήταν ο μόνος τρόπος, αν όχι για να κερδίσουμε αυτόν τον πόλεμο, τότε τουλάχιστον για να κρατήσουμε τις θέσεις μας», είπε ο 23χρονος.
Το αυτόνομο αυτό όπλο είναι ένα από τα πολλά που έχουν εμφανιστεί στην πρώτη γραμμή του μετώπου και το εκπαιδευμένο από AI λογισμικό του, δεν διαφέρει από την αναγνώριση αντικειμένων που διαθέτουν οι κλασικές κάμερες. Το μόνο που απομένει στον σκοπευτή να κάνει είναι να πατήσει τη σκανδάλη εξ αποστάσεως με ένα χειριστήριο βιντεοπαιχνιδιού. Προς το παρόν, οι κατασκευαστές του όπλου λένε ότι δεν επιτρέπουν στο πολυβόλο να πυροβολήσει χωρίς να πατήσει άνθρωπος το κουμπί. Ωστόσο, ανέφεραν ότι είναι εύκολο να κατασκευαστεί ένα πλήρως αυτόνομο πολυβόλο.
Ζητήματα ηθικής
Οπως είναι αναμενόμενο, το ενδεχόμενο ευρείας χρήσης αυτόνομων οπλικών συστημάτων έχει προκαλέσει ηθικά και νομικά ερωτήματα σχετικά με τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης στο πεδίο της μάχης. Ομάδες για τα ανθρώπινα δικαιώματα και αξιωματούχοι των Ηνωμένων Εθνών θέλουν να περιορίσουν τη χρήση αυτόνομων όπλων, φοβούμενοι ότι μπορεί να πυροδοτήσουν μια νέα παγκόσμια κούρσα εξοπλισμών που θα μπορούσε να βγει εκτός ελέγχου. Οργανισμοί όπως η Διεθνής Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού έχουν πιέσει για νομικά δεσμευτικούς κανόνες που θα απαγορεύουν ορισμένους τύπους αυτόνομων όπλων, θα περιορίζουν τη χρήση άλλων και θα απαιτούν να υπάρχει ανθρώπινος έλεγχος όταν το αυτόνομο οπλικό σύστημα προβαίνει σε χρήση βίας.
Στην Ουκρανία, πάντως, αυτές οι ανησυχίες θεωρούνται από αξιωματούχους δευτερεύουσες μπροστά στην προσπάθεια να απωθηθούν οι Ρώσοι. «Χρειαζόμαστε τη μέγιστη αυτοματοποίηση», δήλωσε ο Μιχαήλο Φεντόροφ, υπουργός ψηφιακού μετασχηματισμού, ο οποίος έχει ηγηθεί των προσπαθειών της χώρας να χρησιμοποιήσει τεχνολογικές νεοφυείς επιχειρήσεις για νέα οπλικά συστήματα. «Αυτές οι τεχνολογίες είναι κομβικές για τη νίκη μας», πρόσθεσε.
Αυτόνομα μη επανδρωμένα αεροσκάφη όπως αυτό του Vyriy έχουν ήδη χρησιμοποιηθεί σε μάχες για να πλήξουν ρωσικούς στόχους, σύμφωνα με Ουκρανούς αξιωματούχους και βίντεο που έχουν επαληθεύσει οι New York Times. Ο Φεντόροφ δήλωσε ότι η κυβέρνηση εργάζεται για τη χρηματοδότηση εταιρειών κατασκευής μη επανδρωμένων αεροσκαφών ώστε να τις βοηθήσει να αυξήσουν την παραγωγή τους.
Σημαντικά ερωτήματα, πάντως, συνεχίζουν να ανακύπτουν και σχετικά με το ποιο επίπεδο αυτοματοποίησης είναι αποδεκτό. Προς το παρόν, τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, για παράδειγμα, απαιτούν έναν ανθρωπο-πιλότο για να κλειδώσουν έναν στόχο. Ουκρανοί στρατιώτες, όμως, έχουν εκφράσει ανησυχίες για το ενδεχόμενο να πληγούν οι δικές τους δυνάμεις από αυτόνομα μη επανδρωμένα αεροσκάφη που δεν θα λειτουργήσουν ορθά.
Προς το παρόν, η συζήτηση σχετικά με τους κανόνες χρήσης των αυτόνομων όπλων συνεχίζεται, χωρίς να έχει υπάρξει κάποια συμφωνία. Πλέον, σε μια εποχή που οι διεθνείς ανταγωνισμοί κλιμακώνονται, μια τέτοια συμφωνία κρίνεται όλο και πιο δύσκολη. Χαρακτηριστικό είναι το αμερικανικό πρόγραμμα που ανακοινώθηκε τον Αύγουστο, γνωστό ως πρωτοβουλία Replicator, που προβλέπει μαζική παραγωγή χιλιάδων αυτόνομων μη επανδρωμένων αεροσκαφών.
Η γεωπολιτική «καθιστά αδύνατη» μια συμφωνία για αυτά τα όπλα, τόνισε ο Αλεξάντρ Κμεντ, κορυφαίος διαπραγματευτής της Αυστρίας για τα αυτόνομα όπλα στον ΟΗΕ. «Αυτά τα όπλα θα χρησιμοποιηθούν, και θα ενταχθούν στο στρατιωτικό οπλοστάσιο σχεδόν όλων», εκτίμησε.
