Ο σερ Κιρ Στάρμερ, ο ηγέτης του αντιπολιτευόμενου Εργατικού Κόμματος, διαδέχεται τον Ρίσι Σούνακ στην πρωθυπουργία της Βρετανίας, πετυχαίνοντας μεγάλη εκλογική νίκη.
Για την πιο «εντυπωσιακή εκλογική νίκη» αυτού του αιώνα στη Βρετανία κάνει λόγο ο Guardian, «ιστορική νίκη» βλέπουν το BBC και το Politico, ενώ οι Τimes παρομοιάζουν το αποτέλεσμα υπέρ του Κιρ Στάρμερ και των Εργατικών με εκείνο των βουλευτικών εκλογών του 1997.
Το πρωί της Παρασκευής, ο απερχόμενος Βρετανός πρωθυπουργός, Ρίσι Σούνακ, ανέλαβε την ευθύνη για την ήττα των Συντηρητικών, ο οποίος τελικά κέρδισε τη βουλευτική του έδρα στη βόρεια Αγγλία, παρά τις εκτιμήσεις ότι θα μπορούσε και να τη χάσει.
Σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα, οι Εργατικοί κερδίζουν άνετη πλειοψηφία, κάτι που θα τους επιτρέψει να κυβερνήσουν και πάλι, για πρώτη φορά από το 2010.
Ο Σούνακ από την πλευρά του, καταγράφει συντριπτική ήττα έπειτα από λιγότερο από δύο χρόνια στην πρωθυπουργία. Η προεκλογική του εκστρατεία χαρακτηρίστηκε από μέρος του βρετανικού Τύπου «άνευρη».
Σε κάθε περίπτωση, απέτυχε να ανατρέψει στις κάλπες τη μεγάλη ήττα για το κόμμα του που οι δημοσκοπήσεις είχαν προβλέψει.
Οι Συντηρητικοί βρίσκονται κοντά στο χειρότερο αποτέλεσμά τους εδώ και σχεδόν 200 χρόνια και οι Εργατικοί κοντά στην καλύτερη εκλογική τους επίδοση από την εποχή του Τόνι Μπλερ το 1997.
Ακολουθούν δέκα σημεία – «κλειδιά» της κάλπης της Πέμπτης στη Βρετανία.
1. Η μεγαλύτερη «στροφή» μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο
Μετά το καταστροφικό αποτέλεσμα του 2019, οι Εργατικοί βρέθηκαν σε τροχιά ανάκαμψης πετυχαίνοντας σαρωτική νίκη.
Πολιτικοί αναλυτές κάνουν λόγο για «τη μεγαλύτερη πολιτική στροφή» που έχει καταγραφεί στη Βρετανία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα, οι Εργατικοί κερδίζουν 412 έδρες, ξεπερνώντας τις προβλέψεις των exit polls που προέβλεπαν ότι λαμβάνουν 410 από τις 650 διαθέσιμες έδρες στη Βουλή των Κοινοτήτων.
Οι Συντηρητικοί εκλέγουν 120 βουλευτές, 250 λιγότερους σε σχέση με τις προηγούμενες εκλογές, ενώ οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες φτάνουν στους 71 από μόλις οκτώ βουλευτές.
Πιο αναλυτικά, τα αποτελέσματα μέχρι στιγμής:
- Εργατικοί – 412 έδρες (211 περισσότερες από τις προηγούμενες εκλογές)
- Συντηρητικοί – 120 έδρες (250 έδρες λιγότερες σε σχέση με τις προηγούμενες εκλογές)
- Φιλελεύθεροι Δημοκράτες – 71 έδρες
- Εθνικό Κόμμα Σκωτίας – 9 έδρες
- Σιν Φέιν – 7 έδρες
- Ανεξάρτητοι – 6 έδρες
- DUP – 5 έδρες
- Μεταρρυθμιστικό Κόμμα του Φάρατζ – 4 έδρες
- Πράσινοι – 4 έδρες
- Plaid Cymru – 4 έδρες
- Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα – 2 έδρες
- Alliance, Ulster Unionist και Traditional Unionist Voice – από μία έδρα
Οι δημοσκοπήσεις πριν από τις κάλπες έδειχναν σταθερά προβάδισμα των Εργατικών κατά 20 ποσοστιαίες μονάδες και άνετη επικράτησή τους.
2. Ψήφος διαμαρτυρίας – «τιμώρησαν» το κυβερνών κόμμα
Ωστόσο, το ιστορικό αποτέλεσμα αποδίδεται, όπως επισημαίνει ο Νταν Σάμπαγκ στον Guardian, περισσότερο στη συρρίκνωση της δεξαμενής των ψηφοφόρων των Συντηρητικών και λιγότερο σε διεύρυνση της εκλογικής βάσης των Εργατικών.
Η πτώση ήταν ιδιαίτερα αισθητή σε «αμφιλεγόμενες» εκλογικές περιφέρειες, όπου η μάχη στις κάλπες δεν ήταν εύκολη, όπως επισημαίνει ο ίδιος αρθρογράφος, ο οποίος κάνει λόγο για «σαφή απόδειξη ότι οι Βρετανοί ήθελαν να τιμωρήσουν αυστηρά το κυβερνών κόμμα υπό τον Σούνακ».
Οι ψηφοφόροι φαίνεται πως δεν ξέχασαν οδυνηρές για πολλούς επιλογές των Συντηρητικών, με πιο πρόσφατο τον αποτυχημένο μίνι προϋπολογισμό της προκατόχου της Σούνακ, Λιζ Τρας, τον Σεπτέμβριο του 2022.
Το εν λόγω «πείραμα» προκάλεσε απότομη αύξηση του κόστους των ενυπόθηκων δανείων με σοβαρές συνέπειες στον προϋπολογισμό πλήθους Βρετανών, καθώς τα επιτόκια εκτινάχθηκαν στα ύψη εν μέσω ανησυχιών για την «υγεία» των δημόσιων οικονομικών της χώρας.
Ο Σούνακ ανέλαβε αμέσως μετά, ωστόσο δεν κατάφερε στη διάρκεια της πρωθυπουργίας του, που επικεντρώθηκε στην προσπάθεια συγκράτησης του πληθωρισμού, να αλλάξει το άσχημο κλίμα.
Επιπλέον, δεν απέδωσαν ιδιαίτερα οι προσπάθειές του να μειώσει τις λίστες αναμονής για πρόσβαση σε υπηρεσίες του Εθνικού Συστήματος Υγείας της χώρας και να ελέγξει τη μετανάστευση.
3. Χάθηκαν οι έδρες πρωθυπουργών, εκτός Βουλής υπουργοί
Οι Συντηρητικοί χάνουν τις έδρες όλων των πρωθυπουργών τους από το 2010, με εξαίρεση τον Ρίσι Σούνακ.
Πιο αναλυτικά, χάνουν:
- Την έδρα του Ντέιβιντ Κάμερον από τους Φιλελεύθερους Δημοκράτες.
- Την έδρα της Τερέζα Μέι στο Μέιντενχεντ από τους Φιλελεύθερους Δημοκράτες.
- Την έδρα του Μπόρις Τζόνσον στο Αξμπριτζ και Σάουθ Ρούισλιπ από τους Εργατικούς.
- Την έδρα της Λιζ Τρας στο Σάουθ Γουέστ Νόρφολκ από τους Εργατικούς
Επιπλέον δεκάδες υπουργοί και στελέχη των Τόρις μένουν εκτός κοινοβουλίου. Ο πρώτος που έπεσε στο προπύργιό του στο βόρειο Λονδίνο ήταν ο πρώην υπουργός Αμυνας Γκραντ Σαπς, ο οποίος έχασε την έδρα του από τον υποψήφιο των Εργατικών.
Η υπουργός Πολιτισμού του Σούνακ, Λούσι Φρέιζερ, επίσης ηττήθηκε από τον υποψήφιο των Φιλελεύθερων Δημοκρατών.
Επιπλέον, ο πρώην υπουργός και υπέρμαχος του Brexit Τζέικομπ Ρις- Μογκ, ο «αξιότιμος κύριος από τον 18ο αιώνα» όπως τον αποκαλούν συχνά, λόγω της συμπεριφοράς και των σταυρωτών κουστουμιών του, ηττήθηκε από τον υποψήφιο των Εργατικών.
4. Νίκη για τον Νάιτζελ Φάρατζ
Το Reform UK (Μεταρρύθμιση) του Φάρατζ κατάφερε για πρώτη φορά να εισέλθει στο κοινοβούλιο. Η αρχική πρόβλεψη του exit poll έδειχνε ότι το κόμμα θα μπορούσε να κερδίσει έως και 13 έδρες.
Ο Φάρατζ είχε αποτύχει επτά φορές στις προσπάθειές του να εισέλθει στο βρετανικό κοινοβούλιο. Η νίκη του θα του εξασφαλίσει μεγαλύτερη προβολή στα μέσα ενημέρωσης.
Σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα, το Reform UK έρχεται δεύτερο σε δεκάδες εκλογικές περιφέρειες, ιδίως σε περιοχές όπου το Brexit είχε μεγαλύτερη απήχηση.
Σύμφωνα με Βρετανούς πολιτικούς αναλυτές, η δεύτερη θέση του σηματοδοτεί πως μελλοντικά το κόμμα θα μπορούσε να αναδειχθεί σε κυρίαρχη πολιτική δύναμη, στις εν λόγω περιοχές. Ιδίως εάν ο Στάρμερ δεν ικανοποιήσει τις προσδοκίες των ψηφοφόρων του.
H νίκη των Εργατικών στη Βρετανία άλλωστε, έρχεται «κόντρα» στις τάσεις παρακμής που εμφανίζουν τα κόμματα της Κεντροαριστεράς σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες όπως η Γαλλία, η Ιταλία και η Γερμανία όπου οι ψηφοφόροι «αγκάλιασαν» την Ακροδεξιά στις πρόσφατες εκλογές.
Η τάση φάνηκε και στη Βρετανία – αν και όχι στον ίδιο βαθμό όπως αλλού μέσω του δεξιού λαϊκιστή Φάρατζ.
Ωστόσο, ο μεγαλύτερος αντίκτυπος της συμμετοχής του κόμματος του Φάρατζ στις εκλογές, ήταν το ότι στέρησε από τους Συντηρητικούς δεκάδες συνήθως «σίγουρες» έδρες σε όλη τη χώρα, διασπώντας τις ψήφους της Δεξιάς και επιτρέποντας στους Εργατικούς ή στους κεντρώους Φιλελεύθερους Δημοκράτες να διεκδικήσουν το προβάδισμα.
5. Ο Τζέρεμι Κόρμπιν εξελέγη βουλευτής ως ανεξάρτητος
Ο Τζέρεμι Κόρμπιν, άλλοτε επικεφαλής των Εργατικών, κέρδισε τη βουλευτική του έδρα στο Ισλινγκτον Νορθ έναντι υποψηφίου του Εργατικού Κόμματος, ως ανεξάρτητος.
Οπως αναφέρουν οι New York Times, η εκλογή Κόρμπιν αποτελεί δικαίωση για τον έμπειρο πολιτικό, ο οποίος ήταν για πρώτη φορά στη μακρά πολιτική του σταδιοδρομία υποψήφιος εναντίον του κόμματος του οποίου ηγήθηκε από το 2015 έως το 2020.
Ο Κόρμπιν κατέχει την έδρα στη συγκεκριμένη εκλογική περιφέρεια από το 1983. Επαψε να είναι ηγέτης των Εργατικών αφότου διαγράφηκε από το κόμμα λόγω καταγγελιών για αντισημιτισμό.
Ερωτηθείς για το αν θεωρεί ότι ο Κιρ Στάρμερ θα είναι καλός πρωθυπουργός, ο Κόρμπιν ανέφερε: «Θα έχει πολύ μεγάλη πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο. Εχει παρουσιάσει ένα πρόγραμμα που δεν αποτελεί σοβαρή οικονομική εναλλακτική λύση σε εκείνο των Συντηρητικών. Οι απαιτήσεις από αυτόν θα είναι τεράστιες».
6. Πλήγμα για το κίνημα υπέρ της ανεξαρτησίας της Σκωτίας
Το μέχρι πρότινος κυρίαρχο Εθνικό Κόμμα της Σκωτίας κινείται πτωτικά για πρώτη φορά εδώ και τουλάχιστον μία δεκαετία, με τους Εργατικούς να κερδίζουν περισσότερες έδρες, σύμφωνα με το exit poll.
Αν και το Εθνικό Κόμμα της Σκωτίας απέτυχε στην προσπάθειά του να εξασφαλίσει την ανεξαρτησία της Σκωτίας στο δημοψήφισμα του 2014, κέρδιζε σταθερά την πλειοψηφία των εδρών σε κάθε εκλογική αναμέτρηση από το 2015 και έπειτα και ελέγχει την περιφερειακή κυβέρνηση από το 2007.
Κυρίαρχη στην προεκλογική του εκστρατεία ήταν η υπόσχεση ότι αν κέρδιζε την πλειοψηφία των 57 κοινοβουλευτικών εδρών της Σκωτίας θα επαναδιαπραγματευόταν τη διεξαγωγή δεύτερου δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία.
7. Πολιτική αστάθεια
Στις προηγούμενες εκλογές πριν από πέντε χρόνια, πολλοί έκαναν λόγο για «πολιτική αναδιάταξη», καθώς οι Συντηρητικοί, με επικεφαλής τότε τον Μπόρις Τζόνσον, αποκτούσαν προβάδισμα σε άλλοτε παραδοσιακά προπύργια της εργατικής τάξης.
Αυτό συνέβη, όπως εξηγούσαν τότε αρκετοί πολιτικοί αναλυτές, κυρίως επειδή οι ψηφοφόροι στις περιοχές εκείνες είχαν πάρει σαφή θέση υπέρ του Brexit.
Οι χθεσινές κάλπες έδειξαν πως πλέον για τους ψηφοφόρους, κύριο ζητούμενο αποτελεί το ποιος προσφέρει την πιο αξιόπιστη πρόταση για έξοδο από την κρίση του υψηλού κόστους διαβίωσης, τις συνέπειες της οποίας αντιμετωπίζουν καθημερινά πολλοί στη χώρα.
Οι συνέπειες της οικονομικής πολιτικής των κυβερνώντων Συντηρητικών κυριάρχησαν στην επιλογή τους, σύμφωνα με τις πρώτες αναλύσεις.
Η στροφή προς τον Στάρμερ σηματοδοτεί ότι πολιτικές «παραδόσεις» και κομματικές ταυτότητες έχουν πάψει να παίζουν τον ρόλο που έπαιζαν κάποτε στη βρετανική πολιτική, όπως επισημαίνει ο Σάμπαγκ του Guardian.
Η εποχή που οι άνθρωποι ψήφιζαν, όπως συνήθως, φαίνεται να έχει παρέλθει, καθώς οι ψηφοφόροι είναι έτοιμοι να κρίνουν αυστηρά τους πολιτικούς, αν θεωρήσουν ότι αποτυγχάνουν στους στόχους τους. Πλέον, μία σαρωτική νίκη σε μία εκλογική αναμέτρηση δεν καθιστά την ήττα στις επόμενες εκλογές αδύνατη.
8. Ο «αρχιτέκτονας» της επιστροφής των Εργατικών
Ο Κιρ Στάρμερ, ο επόμενος πρωθυπουργός της Βρετανίας, πανηγυρίζοντας με τους υποστηρικτές του στο κεντρικό Λονδίνο, τις πρώτες πρωινές ώρες της Παρασκευής, δήλωσε: «Σε ολόκληρη τη χώρα, οι άνθρωποι θα ξυπνήσουν με την είδηση ότι ένα βάρος έχει αρθεί, ένα βάρος που τελικά απομακρύνθηκε από τους ώμους αυτού του έθνους».
Ο 61χρονος πρώην δικηγόρος, με εξειδίκευση στα ανθρώπινα δικαιώματα, ηγήθηκε της πολιτικής ανατροπής υπέρ του Εργατικού Κόμματος, το οποίο μόλις πριν από λίγα χρόνια υπέστη τη χειρότερη εκλογική ήττα που είχε καταγράψει από το 1930.
Οπως είναι ευρέως αποδεκτό, έχει οδηγήσει το κόμμα προς το πολιτικό Κέντρο, ενώ παράλληλα αξιοποίησε τις αποτυχίες τριών συντηρητικών πρωθυπουργών που ανέλαβαν διαδοχικά την εξουσία.
Ο Στάρμερ μεγάλωσε σε αριστερή, εργατική οικογένεια έξω από το Λονδίνο. Δεν είχε στενή σχέση με τον πατέρα του, ενώ η μητέρα του, νοσηλεύτρια, υπέφερε από σοβαρή ασθένεια εξαιτίας της οποίας νοσηλευόταν συχνά.
Ο Στάρμερ έγινε ο πρώτος απόφοιτος πανεπιστημίου στην οικογένειά του. Σπούδασε πρώτα στο Πανεπιστήμιο του Leeds και στη συνέχεια νομικά στην Οξφόρδη.
Ως νεαρός δικηγόρος, υπερασπίστηκε διαδηλωτές που αντιμετώπιζαν κατηγορίες για συκοφαντική δυσφήμιση από τη McDonald’s. Αργότερα έγινε επικεφαλής εισαγγελέας της Βρετανίας και τιμήθηκε με τον τίτλο του ιππότη.
Εξελέγη στο Κοινοβούλιο για πρώτη φορά το 2015, διαδέχθηκε τον αριστερό Τζέρεμι Κόρμπιν στην ηγεσία των Εργατικών το 2020 και αμέσως άρχισε να αλλάζει το κόμμα.
Απέσυρε την πρόταση του Κόρμπιν για εθνικοποίηση των ενεργειακών εταιρειών της Βρετανίας και υποσχέθηκε να μην αυξήσει τους φόρους για τη μέση οικογένεια.
Δεσμεύτηκε να στηρίξει τον στρατό της Βρετανίας, σε μία προσπάθεια να απαλλαγεί από την «αντιπατριωτική» ταμπέλα που είχε κολλήσει στους Εργατικούς την εποχή του Κόρμπιν, όπως αναφέρουν οι New York Times.
Ο Στάρμερ, σύμφωνα με την ηλεκτρονική έκδοση των ΝΥΤ, ξερίζωσε επίσης τον αντισημιτισμό που είχε μολύνει τις τάξεις του κόμματος υπό τον Κόρμπιν. Η σύζυγός του, Βικτόρια Στάρμερ, προέρχεται από εβραϊκή οικογένεια του Λονδίνου.
Στην ομιλία του την Παρασκευή, είπε στους υποστηρικτές του ότι ήταν οι βαθιές αλλαγές στο κόμμα που επέτρεψαν την αποφασιστική νίκη, αλλά πρόσθεσε ότι τώρα θα αρχίσει η σκληρή δουλειά.
9. Χαμηλό ποσοστό συμμετοχής
Το BBC προβλέπει ότι το ποσοστό της συμμετοχής θα κυμανθεί στο 60%.
Εφόσον επιβεβαιωθεί, αυτό θα είναι το δεύτερο χαμηλότερο ποσοστό συμμετοχής σε εκλογές στη Βρετανία από το 1885. Μόνο το 59% του 2001 ήταν χαμηλότερο.
10. Τα επόμενα βήματα
Οι Εργατικοί θα επανέλθουν στην εξουσία έπειτα από 14 χρόνια διακυβέρνησης των Συντηρητικών.
Ακολουθούν τα επόμενα βήματα μέχρι να αναλάβουν:
- Ο Σούνακ θα κάνει δήλωση γύρω στις 12:30 (ώρα Ελλάδας) στην Ντάουνινγκ Στριτ πριν υποβάλει την παραίτησή του στον βασιλιά της Βρετανίας Κάρολο, ο οποίος θα καλέσει τον Στάρμερ να σχηματίσει την επόμενη κυβέρνηση. Η συνάντηση γίνεται συνήθως στα ανάκτορα του Μπάκιγχαμ.
- Η μετάβαση είναι ταχεία και ο νεοεκλεγείς πρωθυπουργός Στάρμερ αμέσως μετά, γύρω στις 14:20 (ώρα Ελλάδας), θα εκφωνήσει ομιλία στην Ντάουνινγκ Στριτ.
- Ο επερχόμενος πρωθυπουργός έχει υποσχεθεί, μεταξύ άλλων, ότι θα βελτιώσει το βιοτικό επίπεδο των πολιτών.
- Το κόμμα με τον δεύτερο μεγαλύτερο αριθμό βουλευτών –που αναμένεται να είναι οι Συντηρητικοί του Σούνακ– θα αποτελέσει την αξιωματική αντιπολίτευση στη Βουλή των Κοινοτήτων.
Με πληροφορίες από Reuters, The Times, Guardian, BBC, NYT
