Τον κίνδυνο μιας νέας κρίσης στην Ευρώπη αν δεν ανακοπεί το λαϊκιστικό ρεύμα που κορυφώνεται μέσα από τις πολιτικές εξελίξεις στη Γαλλία επισημαίνει στην «Κ» ο διευθυντής μελετών στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Πολιτικής – EPC, Γιάννης Εμμανουηλίδης: «Και δεν είμαι βέβαιος ότι θα λειτουργεί για πάντα ο αυτοματισμός που είδαμε στις προηγούμενες κρίσεις». Χαρακτηρίζει ορόσημο για τη Γαλλία, κατ’ επέκταση και για την Ευρώπη, τις προεδρικές εκλογές του 2027 και επιχειρεί να προβλέψει την αλληλεπίδραση των αντισυστημικών ηγετών στο σενάριο που θα βρίσκονται ταυτόχρονα στη διακυβέρνηση: Μαρίν Λεπέν, Τζόρτζια Μελόνι, Βίκτορ Ορμπαν και Ντόναλντ Τραμπ.
– Η λειτουργία των δυτικών δημοκρατιών είναι αντιμέτωπη με σωρευμένες προκλήσεις. Πριν από όλα, πώς διαμορφώνεται το σκηνικό μετά την επερχόμενη εκλογική νίκη της Μαρίν Λεπέν στη Γαλλία;
– Είναι μια εξέλιξη που κάνει τα πράγματα πιο δύσκολα από ό,τι ήταν ήδη, με βάση τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε διεθνώς. Αποδυναμώνει τον ρόλο του προέδρου Μακρόν. Αποδυναμώνει τη Γαλλία και καθιστά ακόμη πιο σύνθετες τις συνθήκες στην Ευρώπη, ανεβάζοντας τον πήχυ για όσα πρέπει να γίνουν σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Οδηγούμαστε σε καθεστώς σύγχυσης. Και αυτό είναι το καλό σενάριο, αν λάβουμε υπόψη και την πολιτική κατάσταση στη Γερμανία. Ο γαλλογερμανικός άξονας βρίσκεται σε μια πραγματικά δύσκολη κατάσταση.
– Eνα ερώτημα αφορά την αλληλεπίδραση που θα δούμε ανάμεσα στη Μαρίν Λεπέν, στην Τζόρτζια Μελόνι και στον Βίκτορ Oρμπαν. Ποιες είναι οι σκέψεις σας εδώ;
– Δεν είμαι βέβαιος ότι θα δούμε έναν δομικό, σταθερό συνασπισμό μεταξύ τους. Eχουν διαφορές στις απόψεις τους, σε βασικά ζητήματα – βλ. Ουκρανία. Hδη η Μελόνι έχει τοποθετηθεί διαφορετικά από τον Oρμπαν, αν και έχουν καλή σχέση. Υπάρχουν όμως αποκλίσεις τόσο στο περιεχόμενο όσο και στο στυλ της πολιτικής. Η Μελόνι τοποθετείται ως μια εποικοδομητική πολιτικός, η οποία προσπαθεί συγχρόνως να αναδείξει ότι είναι διαφορετική – για λόγους εσωτερικής κατανάλωσης στην Ιταλία. Ο Oρμπαν είναι ριζοσπαστικός και καθόλου εποικοδομητικός, μέσα κι έξω. Επομένως υπάρχουν διαφορές και θα πρέπει να δούμε πώς θα διαμορφωθούν οι σχέσεις των τριών.
Εξαρτάται από τα ίδια τα φιλοευρωπαϊκά κόμματα αν θα είναι σε θέση να συνεργαστούν μεταξύ τους, δημιουργώντας ένα μεγάλο αόρατο τείχος απέναντι στις λαϊκιστικές δυνάμεις.
– Πόσο πιθανό είναι η Μαρίν Λεπέν να ακολουθήσει ένα μονοπάτι παρόμοιο με της Τζόρτζια Μελόνι, η οποία μετρίασε τις θέσεις της μετά την εκλογή της;
– Το ερώτημα είναι τι σημαίνει ακριβώς «παρόμοιο». Και αυτό διότι η Μελόνι είναι πιο εποικοδομητική και συνεργάσιμη στην Ευρώπη, κατά βάση, επειδή αυτό της επιτρέπει να χειρίζεται τα πράγματα όπως επιθυμεί στην Ιταλία – βλ. ανεξαρτησία των media και της Δικαιοσύνης ή εκλογικό νόμο. Θα υποθέσω πάντως ότι η Λεπέν θα είναι λιγότερο διευκολυντική. Και θα είναι πιο δύσκολο να τη διαχειριστεί κανείς, διότι η Γαλλία είναι πιο σημαντική από την Ιταλία. Και ο κίνδυνος θα είναι ακόμη μεγαλύτερος αν κερδίσει και τις προεδρικές εκλογές το 2027.
– Πάντως, το πολιτικό κέντρο διατηρεί την πλειοψηφία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Είναι αυτό αρκετό για να αντισταθμίσει τις απειλές από το ευρωσκεπτικιστικό μπλοκ; Μήπως είναι υπερβολική η ανησυχία προς την αντίθετη κατεύθυνση;
– Eχουμε δει πράγματι υπερβολές. Και είδαμε όντως στις ευρωεκλογές ότι οι αντισυστημικές δυνάμεις τα πήγαν καλά σε αρκετά κράτη-μέλη, ωστόσο δεν τα κατάφεραν το ίδιο καλά σε άλλα. Επομένως, η εικόνα είναι μεικτή. Εξαρτάται όμως από τα ίδια τα φιλοευρωπαϊκά κόμματα αν θα είναι σε θέση να συνεργαστούν μεταξύ τους δημιουργώντας ένα μεγάλο, αόρατο τείχος απέναντι στις λαϊκιστικές δυνάμεις.
– Στις ΗΠΑ, μετά και το τελευταίο debate, αυξήθηκαν οι πιθανότητες να επιστρέψει ο Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο. Κάποια πρόβλεψη για την αλληλεπίδραση που θα έχει σε μια τέτοια περίπτωση με τους Λεπέν, Μελόνι και Oρμπαν;
– Γνωρίζουμε ήδη ότι ο τελευταίος είναι πολύ φίλος του Τραμπ, ο οποίος αναφέρεται σε εκείνον ως μεγάλο ηγέτη. Ο κίνδυνος είναι πραγματικός, καθώς υπάρχουν στοιχεία που τους ενώνουν. Είναι κοινός ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνονται το πώς θα πρέπει να λειτουργεί ο κόσμος. Θα μπορούσε σε έναν βαθμό να υπάρξει μια ευθυγράμμιση σε κάποια θέματα και νομίζω ότι είναι κάτι για το οποίο οφείλει να ανησυχεί κανείς.
– Κατά μία άποψη, η ανάδειξη λαϊκιστικών δυνάμεων στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις είναι αποτέλεσμα δικαιολογημένης αντίδρασης των ψηφοφόρων σε αποτυχημένες πολιτικές των λεγόμενων συστημικών κυβερνήσεων. Κατά μία άλλη άποψη πρόκειται για πολιτικές δυνάμεις που υφαρπάζουν την ψήφο των Ευρωπαίων, υποσχόμενες εύκολες λύσεις σε σύνθετα προβλήματα. Τι λέτε;
– Νομίζω ότι ο κίνδυνος είναι να εντάξεις αυτές τις δυνάμεις στις κυβερνήσεις για να τις απομυθοποιήσεις. Oμως ανοίγεις έτσι τον εαυτό σου στη δική τους προσέγγιση για τα πράγματα. Θεωρώ ότι μια καλύτερη συνταγή θα ήταν να είσαι πιο προορατικός, τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αντιλαμβάνομαι ότι έχει τη δυσκολία του, ωστόσο η αμυντική αυτή αντίδραση των mainstream κομμάτων στο τέλος ωφελεί τις ριζοσπαστικές αυτές δυνάμεις φέρνοντας το παιχνίδι στο τερέν τους.
Φαύλος κύκλος ή αφύπνιση
– Τελικά, ποιο είναι το καλό και ποιο το κακό σενάριο;
To κακό σενάριο είναι να συνεχιστεί αυτή η αρνητική τάση, οδηγώντας σε έναν φαύλο κύκλο όπου δεν θα μπορούμε να συμφωνούμε και να λαμβάνουμε αποφάσεις, ωφελώντας στο τέλος της ημέρας ακόμη περισσότερο αυτές τις δυνάμεις. Και μπορεί κάπως έτσι να φτάσουμε σε ένα σημείο όπου θα αντιμετωπίσουμε ακόμη μία θεμελιώδη κρίση στην Ευρώπη. Στις κρίσεις υπήρχε μέχρι τώρα ένας αυτοματισμός. Αφού εκδηλώνονταν, γινόταν ό,τι χρειαζόταν ώστε να μην ξεφύγουν τα πράγματα από τον έλεγχο. Ωστόσο, κοιτάζοντας στο μέλλον, δεν είμαι βέβαιος ότι ο αυτοματισμός αυτός θα λειτουργεί για πάντα. Και τότε οι συνέπειες μπορεί να είναι τεράστιες.
Το καλό σενάριο είναι αφενός τα κράτη-μέλη να συνεργαστούν πιο στενά μεταξύ τους, ακόμη και εκτός του πλαισίου της συνθήκης της Ε.Ε., αφετέρου η σιωπηρή πλειοψηφία της κοινής γνώμης στην Ευρώπη να γίνει λιγότερο σιωπηρή. Γιατί μέχρι τώρα δίνει πολύ χώρο στις άλλες φωνές. Είναι ίσως λίγο ιδεαλιστικό, αλλά μου ζητήσατε ένα θετικό σενάριο…
