Ηταν η πιο παράδοξη και κωμική προεκλογική εκστρατεία που θυμούνται οι Βρετανοί. Ξεκίνησε στις 22 Μαΐου, με τον Ρίσι Σούνακ να γίνεται μούσκεμα έξω από την Ντάουνινγκ Στριτ, ενώ ανακοίνωνε τις εκλογές. Εκλεισε με τον πρωθυπουργό, ξεχασμένο στο βάθος σε έναν πάγκο του πρωινού τηλεοπτικού μαγκαζίνο του ITV. Τα χέρια αδέξια ακουμπισμένα στα πόδια του, σε πρώτο πλάνο η «μητέρα με τα περισσότερα τατουάζ στον κόσμο» φορώντας το λευκό μαγιό της. Την ίδια στιγμή, ο Κιρ Στάρμερ, χαμογελαστός και βέβαιος, προχωρούσε ανάμεσα σε ακτιβιστές του κόμματος κοντά στο Μπέρμιγχαμ, έχοντας στο πλάι του τον βιογράφο του Τομ Μπάλντουιν, ώστε να καταγραφεί ιστορικά το τέλος της προεκλογικής του καμπάνιας. Ενας δημοσιογράφος των Times τον ρώτησε αν όντως θα προτιμήσει γερμανικό ποιμενικό για σκύλο στην Ντάουνινγκ Στριτ. Οι χαρακτήρες είναι τόσο διαμετρικά αντίθετοι, σαν κραυγαλέοι χαρακτήρες που αναπαριστούν τον θρίαμβο και την καταστροφή σε μια προβλέψιμη κωμωδία.
Πράγματι, αυτές ήταν οι πιο προβλέψιμες βρετανικές εκλογές. Μπορούσες να το δεις όχι απλώς στις συντριπτικές εις βάρος των Τόρις δημοσκοπήσεις, αλλά στον απενοχοποιημένα ανοιχτό τρόπο με τον οποίο, ακόμη και στις πιο άσχετες περιστάσεις, όλοι υπέθεταν ότι θα ψηφίσεις οποιοδήποτε κόμμα πλην των Συντηρητικών.
Το Bατερλώ ήρθε λίγες ώρες αργότερα. Οι Τόρις κατέληξαν με τον μικρότερο αριθμό εδρών στην ιστορία τους (121). Το πρωί της Παρασκευής, μέσα σε μία ώρα, από τις έξι έως τις επτά, τέσσερις έδρες πρώην Συντηρητικών πρωθυπουργών (Ντέιβιντ Κάμερον, Τερέζα Μέι, Μπόρις Τζόνσον, Λιζ Τρας) κατέληξαν σε άλλα κόμματα. To υπουργικό συμβούλιο ξεκληρίστηκε στην κάλπη. Οκτώ πρωτοκλασάτοι υπουργοί είχαν ήδη χάσει τις έδρες τους – ο μεγαλύτερος αριθμός που έχουμε δει από το 1997. Πολιτικοί-σύμβολα της εποχής του Brexit, γνωστοί και στο τελευταίο νοικοκυριό, έχασαν στις εκλογικές τους περιφέρειες (Τζέικομπ Ρις-Μογκ, Στιβ Μπέικερ) προς αγαλλίαση των Remainers. Στις ζώνες 1, 2 και 3 του Λονδίνου δεν υπάρχει πλέον κανείς Συντηρητικός βουλευτής.
Και όμως, το βράδυ θα μπορούσε να είναι πολύ χειρότερο για τους Τόρις. Πολλές δημοσκοπήσεις τούς έδειχναν να κατρακυλούν ως τρίτο κόμμα στις 50 ή 60 έδρες. Το γεγονός ότι ο Σούνακ, κακήν κακώς, τους κράτησε στην αξιωματική αντιπολίτευση και με τριψήφιο αριθμό εδρών, είναι μια μικρή αναπάντεχη νίκη. Η νύχτα επιφύλαξε μία ακόμη οριακή ανατροπή προς όφελος των Συντηρητικών. Από τις 13 έδρες του Exit Poll, τo Reform του Νάιτζελ Φάρατζ έπεσε το πρωί στις τέσσερις. Αργά το πρωί της Παρασκευής, οι Τόρις άρχισαν να βγαίνουν από τα χαρακώματα μπαρουτοκαπνισμένοι στα social media και τα τηλεοπτικά παράθυρα: «Σε πέντε χρόνια θα έχουμε επιστρέψει».
Ο απολογισμός
Είναι παράδοξο, αλλά φτάσαμε στο σημείο μια τεράστια επιτυχία των Labour, αδιανόητη τον Απρίλιο του 2020, όταν ο Στάρμερ αναλάμβανε μέσα στο βαθύ σκοτάδι της πανδημίας, να θεωρείται σήμερα ένα τσακ κάτω από τον στόχο. Ναι, πάρα πολλές έδρες (412), αλλά λιγότερες από αυτές που κέρδισε ο Τόνι Μπλερ το 1997 – ένα ιστορικό ρεκόρ που φαίνεται ότι μάλλον δεν θα καταρριφθεί ποτέ. Πράγματι, συντριπτική νίκη για τον Στάρμερ, αλλά εκλέγεται πρωθυπουργός με τα χαμηλότερα ποσοστά που έχει κερδίσει ποτέ κόμμα με αυτοδυναμία. Στην Αγγλία και στην Ουαλλία τα ποσοστά των Εργατικών δεν άλλαξαν. Φαίνεται περισσότερο σαν να έχασαν οι ταλαιπωρημένοι Συντηρητικοί, εν μέρει και εξαιτίας της εντυπωσιακής τρικλοποδιάς που τους επιφύλασσε το Reform, παρά οι ακαταμάχητοι Labour.
Σε περιοχές όπου ο μουσουλμανικός πληθυσμός ήταν άνω του 25%, οι Εργατικοί πλήρωσαν τη στάση τους στο Παλαιστινιακό και έπεσαν ακόμη και 23 ποσοστιαίες μονάδες. Oλα αυτά είναι σκιές σε μια τεράστια νίκη, όχι γιατί κάποιος ψάχνει τις λεπτομέρειες, όπως εξανέστη στα πάνελ ο νέος υπουργός Υγείας Γουές Στρίτινγκ, αλλά γιατί ο Στάρμερ θα τα βρει μπροστά του ως πολιτικά αντεπιχειρήματα της παντοδυναμίας του.
Συντριπτική νίκη για τον Στάρμερ, αλλά εκλέγεται πρωθυπουργός με τα χαμηλότερα ποσοστά που έχει κερδίσει ποτέ κόμμα με αυτοδυναμία. Πάρα πολλές έδρες, λιγότερες όμως από αυτές που κέρδισε ο Τόνι Μπλερ το 1997.
Οι Εργατικοί δεν χρωστάνε, πάντως, τη μεγάλη νίκη τους απλώς στο Reform ή στην ανεπάρκεια των Τόρις, αλλά κυρίως στον χειρουργικό επαγγελματισμό τους. Η στόχευση όχι σε εθνικά ποσοστά αλλά σε έδρες υπήρξε στρατηγική επιλογή και προσωπικός θρίαμβος του Μόργκαν ΜακΣουίνι. Είναι ο αφανής ήρωας των Labour, επικεφαλής της προεκλογικής εκστρατείας τους και εξ απορρήτων του Στάρμερ. Οι Labour προσηλώθηκαν σε τέτοιο βαθμό στις εκλογικές περιφέρειες που έπρεπε να πάρουν πίσω, ώστε είδαν το ποσοστά τους να πέφτουν στις έδρες που είχαν ήδη κερδίσει το 2019.
Η σκωτσέζικη ψήφος
Ηταν η Σκωτία που έκανε επίσης τη διαφορά, αφού εκεί οι Labour όχι μόνο σάρωσαν σε έδρες, αλλά ανέβασαν τα ποσοστά τους κατά 19%. Ισως στην πιο αριστερή στιγμή της βραδιάς του, ο κεντρώος Στάρμερ κέρδισε και τις έξι εκλογικές περιφέρειες της Γλασκώβης, της πόλης-συμβόλου της βρετανικής εργατικής τάξης, αλλά και προπύργιου της σκωτσέζικης ανεξαρτησίας. Το Εθνικό Κόμμα της Σκωτίας, SNP, κατακρημνίστηκε. Από τρίτη κοινοβουλευτική δύναμη, μετατράπηκε ξανά μέσα σε ένα βράδυ στο αποσχιστικό κόμμα στις παρυφές της πολιτικής ζωής. Εχασαν όσες έδρες είχαν χάσει οι Labour το 2015, στη δική τους σκοτεινότερη στιγμή στη Σκωτία. Οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες, από τα μαύρα πρόβατα του προοδευτισμού εξαιτίας της συγκυβέρνησης με τον Κάμερον το 2010, τώρα αντικαθιστούν το SNP ως τρίτος πολιτικός πόλος της χώρας. Το 2019 είχαν 11 έδρες, έφτασαν τις 71 – ο μεγαλύτερος αριθμός εδρών από το 1923.
Είναι ακριβώς αυτές οι οβιδιακές μεταμορφώσεις των κομμάτων από τη μία αναμέτρηση στην άλλη που δημιουργούν το ερώτημα εάν η Βρετανία όντως μπαίνει σε περίοδο σταθερότητας επειδή εξέλεξε έναν μετριοπαθή πολιτικό.
Το αποτέλεσμα είναι προβλέψιμο και ξεκάθαρο, αλλά την ίδια στιγμή και αλλόκοτο. Με κάποιον τρόπο, δείχνει ότι η αναταραχή στη χώρα που έφερε πέντε πρωθυπουργούς σε επτά χρόνια δεν έχει πάψει. Σαν το εκκρεμές να μετακινείται από τη μία άκρη στην άλλη προκαλώντας ακατανόητες σεισμικές αλλαγές. Θριαμβευτές το 2019, οι Tόρις κατρακύλησαν την Πέμπτη στο χειρότερο αποτέλεσμά τους από το 1832. Το 2019, οι Εργατικοί είχαν σημειώσει τη δική τους μεγαλύτερη ήττα μετά το 1935, τώρα θριαμβεύουν εκείνοι. Μέχρι το 2021, ο Μπόρις Τζόνσον εθεωρείτο βέβαιος «πρωθυπουργός δεκαετίας». Τώρα λογαριάζουμε πόσο χρόνων θα είναι ο Στάρμερ όταν αποχωρήσει το 2034. Πλήρης αντιστροφή. Σαν να κρύβεται τελικά κάτι θεμελιωδώς προβληματικό σε αυτές τις σχεδόν κωμικές μεταμορφώσεις του πολιτικού τοπίου. Λες και η Βρετανία αποζητά να βρεθεί μέσα από τις εκλογές της σε ένα μανιχαϊστικό τοπίο, όπου οι ήρωες και οι απόκληροι εναλλάσσονται με ευκολία και κρότο.
Πίσω από τον θόρυβο, όμως, λίγο πιο βαθιά μέσα στους αριθμούς, η χώρα φαίνεται διχασμένη και αβέβαιη. Το βλέπεις στις διαφορές με τις οποίες κρίθηκαν οι έδρες. Το 2019, ο μέσος όρος επικράτησης ήταν 11.200 ψήφοι, τώρα μειώθηκαν σχεδόν στο μισό, σε 6.700. Ο κόσμος που αλλάζει γνώμη από τη μία αναμέτρηση στην άλλη διαρκώς αυξάνεται. Ο Στάρμερ έχει πάρα πολύ δρόμο μπροστά του, λοιπόν, όχι απλώς για να εφαρμόσει το πρόγραμμά του, αλλά για κάτι σημαντικότερο: να βοηθήσει μια χώρα να ηρεμήσει.
Ο κ. Θύμιος Τζάλλας είναι δημοσιογράφος και ζει στο Λονδίνο.
