Οι πολιτικές εξελίξεις στη Γαλλία διέψευσαν τα προγνωστικά των ειδικών και των δημοσκοπήσεων. Η εντυπωσιακή μεταστροφή οφείλεται κατ’ αρχήν στο γαλλικό εκλογικό σύστημα των δύο γύρων, ισχυρό στοιχείο της γαλλικής παιδείας, το οποίο έχει ρίζες στη Γαλλική Επανάσταση και επιβεβαιώθηκε σε όλες τις αναθεωρήσεις τον 19ο και τον 20ό αιώνα.
Το σύστημα αυτό αποσκοπεί να παράσχει ισχυρή νομιμοποίηση στους αιρετούς άρχοντες. Αποτρέπει την άνοδο των άκρων. Οι εκλογείς εκφράζονται θυμικά στον πρώτο γύρο· έχουν, όμως, τη δυνατότητα στον δεύτερο γύρο να αποφασίσουν ορθολογικά. Οι αντιπαρατιθέμενες πολιτικές δυνάμεις ενίσχυσαν το σύστημα αυτό με συμφωνίες για αμοιβαίες παραιτήσεις υποψηφίων.
Εντούτοις, παράλληλα με το βραχυπρόθεσμο όφελος, το σύστημα αυτό συνεπάγεται μακροπρόθεσμους κινδύνους. Οι περιφέρειες είναι μονοεδρικές. Συνεπώς, οι ψήφοι του ηττημένου υποψηφίου εξαφανίζονται από τον συνολικό πολιτικό λογαριασμό. Είτε με 20% είτε με 49%, η ήττα είναι ισοδύναμη· άρα το σύστημα αυτό δεν αποδίδει τις πραγματικές πολιτικές ισορροπίες. Αυτό, άλλωστε, είναι και το βασικό επιχείρημα της Ακροδεξιάς για την απώλεια της πρωτιάς.
Δεν συνεπάγεται ότι σε δύο εβδομάδες οι πολιτικές προτιμήσεις των Γάλλων άλλαξαν ριζικά. Η άνοδος της Ακροδεξιάς εξηγείται από εξελίξεις, εν πολλοίς μη ανατρέψιμες. Πρόκειται για μία από τις συνέπειες της παγκοσμιοποίησης. Στις περιοχές όπου η Ακροδεξιά επιτυγχάνει υψηλά ποσοστά, υποβόσκει ένα βαθύ αίσθημα υποβάθμισης, περιθωριοποίησης και αποκλεισμού. Δεν οφείλεται αποκλειστικά σε οικονομική ένδεια, αλλά και στο έλλειμμα παιδείας και ιδανικών, στην απουσία της προοπτικής για το μέλλον, στην ανασφάλεια, στην άμβλυνση των θεμελιακών αξιών της Republique – όπως, επί παραδείγματι η laicité. Στα χωριά, στις μικρές επαρχιακές πόλεις, καθώς και στις υποβαθμισμένες γειτονιές των μεγαλουπόλεων, οι κάτοικοι αισθάνονται παραγκωνισμένοι, χωρίς τα προβεβλημένα προνόμια και την ευζωία στα μεγάλα κέντρα, την οποία απολαμβάνουν οι εύποροι, οι μορφωμένοι, οι κινητικοί. Οχι τυχαία, η μεγαλύτερη επιρροή του λεπενικού ρεύματος βρίσκεται στη βόρεια Γαλλία, στις εργατικές περιοχές, καθώς και στις μεσογειακές ακτές, όπου η μετανάστευση είναι μαζική και «απειλητική». Η Αριστερά δεν καλύπτει τους ψηφοφόρους αυτούς, αφού, αφενός, συνοδοιπορεί στις εξελίξεις, αφετέρου, εμμένει σε παρελθοντικά κοινωνικά και οικονομικά συνθήματα.
Η υπερερμηνεία των εκλογικών αποτελεσμάτων ελλοχεύει κινδύνους. Το γαλλικό κοινοβούλιο έχει, κατ’ ουσίαν, τριχοτομηθεί. Η σύνθεσή του εγείρει σχεδόν ανυπέρβλητες δυσκολίες στη διακυβέρνηση της Γαλλίας. Ούτε η Δημοκρατία επικράτησε οριστικά, ούτε η Αριστερά επανήλθε στο προσκήνιο της Ιστορίας, ούτε το υπερσυντηρητικό κύμα που εξαπλώνεται στη Δύση με την ενθάρρυνση της ρωσικής προπαγάνδας απωθήθηκε. Ο ενθουσιώδης μετεκλογικός εφησυχασμός μπορεί να παρεμποδίσει τις ριζοσπαστικές αναθεωρήσεις, χωρίς τις οποίες η λεπενική ρητορική θα επανακάμψει και θα επαναπείσει.
Σε τρία χρόνια, οι προσεχείς προεδρικές εκλογές θα διεξαχθούν σε δύο γύρους μεν, αλλά χωρίς τους προστατευτικούς όρους του εκλογικού συστήματος των βουλευτικών, χάρη στους οποίους απετράπη η επικράτηση του λεπενικού κόμματος. Στο απευκταίο, αλλά ουδόλως απίθανο, σενάριο εκλογής της Μαρίν Λεπέν το 2027 στο προεδρικό αξίωμα, στις συνακόλουθες βουλευτικές εκλογές θα διαθέτει την προεδρία, την κυβέρνηση και τη Βουλή. Εάν και εφόσον το ακροδεξιό κόμμα θα ασκήσει ιδιαιτέρως επικίνδυνο ρόλο στη γαλλική και ευρωπαϊκή πολιτική – πολύ χειρότερο από μια παροδική «συνοίκηση» με τον πρόεδρο Μακρόν. Και έσται η εσχάτη πλάνη χείρων της πρώτης.
* Ο κ. Γιώργος Πρεβελάκης είναι ομότιμος καθηγητής Γεωγραφίας και Γεωπολιτικής στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης (Paris 1), Distinguished Visiting Professor, Hellenic American University.
