H 14η Ιουλίου είναι ημέρα εθνικής εορτής στη Γαλλία, ημέρα υπερηφάνειας, που καθιερώθηκε στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα. Η άλωση της Βαστίλλης αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα της Γαλλικής Επανάστασης, το οποίο διαδραματίστηκε το 1789 όταν οι Παριζιάνοι ξεσηκώθηκαν έναντι του βασιλικού καθεστώτος. Η 14η Ιουλίου είναι η Ημέρα της Δημοκρατίας, μια στιγμή χαράς όταν η κοινωνία παραμερίζει τις διαφορές της για να γιορτάσει την αδελφοσύνη και την ισότητα. Στιγμές που σημάδεψαν τα παιδικά μου χρόνια στα μικρά πανηγύρια της γειτονιάς, τότε που μαζευόμασταν όλοι κάτω από την ίδια σημαία σε πυροσβεστικούς σταθμούς, όπου είχαν στήσει πάλκο, λαμπιόνια και ηχεία της κακιάς ώρας, από τα οποία ηχούσαν μέχρι τα χαράματα οι νότες του ακορντεόν. Ημασταν όλοι μαζί σε έναν κόσμο ο οποίος προφανώς δεν ήταν τέλειος, αλλά μας έδινε την (ψευδ)αίσθηση ότι ανήκαμε στην ίδια κοινωνία, παρ’ όλες τις ταξικές, φυλετικές και θρησκευτικές διαφορές μας. Αυτό δεν έδειχνε να ενοχλεί κανέναν. Μετά ήρθε η μεγάλη ιδέα της Ευρώπης, αισθανθήκαμε ότι ανήκαμε σε κάτι μεγαλύτερο από εμάς, λίγο ακαταλαβίστικο στην αρχή, αλλά που στην πορεία θα μας διασφάλιζε ειρήνη και ευημερία. Τα φαντάσματα του παρελθόντος των παππούδων μας δεν είχαν πλέον λόγο ύπαρξης, εφόσον οδεύαμε όλοι προς την ίδια κατεύθυνση. Ακόμη κι όταν δεν συμφωνούσαμε, στο τέλος πάντα τα βρίσκαμε.
Τα πράγματα δεν άλλαξαν μονομιάς. Ο χρόνος, οι αλλεπάλληλες οικονομικές κρίσεις και η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας ροκάνισαν τη συνοχή του κοινωνικού ιστού. Το πανηγυράκι της συνύπαρξης απαξιώθηκε, έγινε βιτρίνα για το θεαθήναι στις φαμφάρες της επετείου. Οι ανθρώπινες σχέσεις αποδυναμώθηκαν και το ολίγον αφελές αλλά αναγκαίο «εμείς» μετατράπηκε σ’ ένα κυνικό αδιαπραγμάτευτο «εγώ». Εγώ κι οι άλλοι, το ακαταμάχητο συστατικό της διχόνοιας. Το πρόσφορο έδαφος για τους δημαγωγούς και τους «ανεμοφάγους» κάθε είδους (όπως γράφει ο νευροψυχίατρος Boris Cyrulnik) παρότρυνε τους θυμωμένους να ψάξουν απεγνωσμένα για ένα εξιλαστήριο θύμα. Σαν σήμερα πριν από οκτώ χρόνια στη Νίκαια της νότια Γαλλίας, ένας εξτρεμιστής ισλαμιστής παρέσυρε εκατοντάδες αθώους πολίτες που είχαν συγκεντρωθεί για να απολαύσουν τα πυροτεχνήματα της εθνικής εορτής. Θυμωμένος ο τρομοκράτης, θυμωμένοι οι επιζώντες, εξοργισμένη και η κοινωνία που δεν ξέχασε τους 84 νεκρούς αλλά και τους δεκάδες τραυματίες εκείνης της μαύρης ημέρας. Δεν φθάσαμε, λοιπόν, τυχαία στο 2024 να έχουμε μια χώρα με σχεδόν 10 εκατομμύρια ψηφοφόρους προσκείμενους στην Ακροδεξιά. Το ένα ακραίο έφερε το άλλο και σε άλλα κόμματα, παλιοί λογαριασμοί ήρθαν να αμαυρώσουν την πολιτική αντιπαράθεση, με ξεκαθαρίσματα, απειλές, πισώπλατα μαχαιρώματα και άνευ προηγουμένου ρατσιστικές ρητορικές. Είναι σαφές πως το κοινωνικό και ηθικό συμβόλαιο με τον κόσμο έχει ταρακουνηθεί. O μηχανισμός του αποδιοπομπαίου τράγου έγινε το κύριο αντανακλαστικό της σημερινής πολιτικής αντιπαράθεσης και η ψήφος μετατράπηκε σε διαμαρτυρία.
Το ολίγον αφελές αλλά αναγκαίο «εμείς» μετατράπηκε σ’ ένα κυνικό αδιαπραγμάτευτο «εγώ». Εγώ και οι άλλοι, το ακαταμάχητο συστατικό της διχόνοιας. Το πρόσφορο έδαφος για τους δημαγωγούς.
Το ερώτημα πλέον, μετά τον δεύτερο γύρο των βουλευτικών εκλογών, δεν είναι ποιος θα κυβερνήσει τη Γαλλία, αλλά πώς θα καταφέρει κανείς να συμφιλιώσει την κοινωνία γύρω από τις δημοκρατικές αξίες. Μια μερίδα των Γάλλων και πολλοί υποστηρικτές του Εμανουέλ Μακρόν έχουν θυμώσει μαζί του. Ο χρόνος θα δείξει εάν η απόφασή του να διαλύσει πρόωρα την Εθνοσυνέλευση ήταν σωστή η όχι. Τι πρέπει να θυσιαστεί στον βωμό της κεκτημένων όταν μια χώρα φτάνει σε πολιτικό αδιέξοδο; Στην πολιτική, δεν υπάρχουν σωτήρες (η Ιστορία το απέδειξε πολλές φορές) ούτε από μηχανής θεοί. Υπάρχουν μόνο περιστάσεις όπου το αληθοφανές και η μάχη των εντυπώσεων που τροφοδοτούν τη σημερινή πραγματικότητα μοιάζουν σαν φτωχοί συγγενείς μπροστά στη δύναμη του οράματος. Σε χρόνους ακραίου μανιχαϊσμού και αμφισβήτησης, το μέλλον απαιτεί τόλμη και σαφήνεια. Οταν σκοτεινιάζει η γραμμή του ορίζοντα, καλό είναι να είμαστε επιφυλακτικοί απέναντι στις εύκολες φόρμουλες και να επιστρέφουμε όσο μπορούμε στη διαλεκτική σύνθεση, στην απόχρωση και στο ανάστημα των ανθρώπων των γραμμάτων και των τεχνών. Ας ξαναδιαβάσουμε τον Ιάκωβο Καμπανέλλη: «Το δράμα είναι πως ό,τι ολέθριο γίνεται αντί ν’ αποτελέσει ένα “κακό προηγούμενο προς αποφυγήν” καταντά μια άδεια για να γίνονται στο μέλλον χειρότερα».
Ο κ. Νίκος Αλιάγας είναι δημοσιογράφος, ζει και εργάζεται στη Γαλλία.
