Η δολοφονική απόπειρα εναντίον του Ντόναλντ Τραμπ δεν ήταν μια εντελώς αναπάντεχη εξέλιξη. Εδώ και αρκετό καιρό έρευνες της κοινής γνώμης δείχνουν ότι ένα διόλου ευκαταφρόνητο ποσοστό πολιτών στις ΗΠΑ θεωρεί δικαιολογημένη τη χρήση βίας εναντίον πολιτικών αντιπάλων. Λόγω της αυξανόμενης πόλωσης, ολοένα και περισσότεροι Αμερικανοί θέλγονται από μανιχαϊστικές αντιλήψεις. Σε μια χώρα που έχει τραυματιστεί από πολιτικές δολοφονίες, ορισμένες εκ των οποίων δεν διαλευκάνθηκαν ποτέ πλήρως, οι επιθέσεις με ιδεολογικό πρόσημο συνιστούν πηγή μεγάλης ανησυχίας εντός και εκτός των ΗΠΑ.
Μέχρι τώρα οι περισσότερες αναλύσεις της ακαδημαϊκής κοινότητας και των ΜΜΕ εστιάζουν στο δεξιό τμήμα του πολιτικού φάσματος και τις παραφυάδες του. Η αιματηρή επίθεση ενός νεοναζί μοναχικού λύκου εναντίον αντιδιαδηλωτών στο Σάρλοτσβιλ της Βιρτζίνια, τον Αύγουστο του 2017, ήταν ένα προειδοποιητικό σημάδι για την κλιμάκωση της έντασης. Τα γεγονότα της 6ης Ιανουαρίου 2021, όταν χιλιάδες οπαδοί του Τραμπ έκαναν έφοδο στο Καπιτώλιο, επιβεβαίωσαν με δραματικό τρόπο τη ριζοσπαστικοποίηση ενός τμήματος της αμερικανικής Δεξιάς. Δυστυχώς, όμως, οι εξηγήσεις που δίνονται για τη βία που προέρχεται από τον συγκεκριμένο χώρο είναι επιδερμικές. Επικεντρώνονται στη γραφικότητα των προσώπων και τείνουν να αγνοούν ευρύτερες διεργασίες που εξελίσσονται μέσα σε ένα κομμάτι της κοινωνίας, όπου υπάρχει θυμός και απελπισία.
Ταυτόχρονα, έχει σχεδόν αγνοηθεί ένα άλλο φαινόμενο πολιτικής βίας που εκκολάπτεται μέσα στην αμερικανική κοινωνία. Πρόκειται για οργανώσεις και άτομα που βρίσκονται στο αριστερό άκρο του πολιτικού φάσματος, χωρίς απαραίτητα να συνδέονται με οποιονδήποτε τρόπο με το Δημοκρατικό Κόμμα. Μια πολύ πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστημίου του Σικάγου έδειξε ότι 10% των ερωτηθέντων, οι οποίοι δεν είναι ψηφοφόροι του Ντόναλντ Τραμπ, πιστεύουν ότι είναι δικαιολογημένη η χρήση βίας για να αποτραπεί η επιστροφή του στον Λευκό Οίκο. Από αυτούς, αρκετοί κατέχουν όπλο ή ανήκουν σε κάποια ακραία ακτιβιστική ομάδα. Η ένοπλη επίθεση εναντίον του Ρεπουμπλικανού, μέλους της Βουλής των Αντιπροσώπων του Κογκρέσου, Στίβεν Σκαλίζ, τον Ιούνιο του 2017, έγινε από οπαδό του αριστερού πολιτικού Μπέρνι Σάντερς.
Η απόπειρα κατά του Τραμπ ήταν η πρώτη εναντίον ενός προεδρικού υποψηφίου, μετά από εκείνη του 1981, που παραλίγο να στοιχίσει τη ζωή του Ρόναλντ Ρέιγκαν. Τα κίνητρα του επίδοξου δολοφόνου δεν έχουν ακόμη αποσαφηνιστεί και ίσως τελικά ποτέ δεν μάθουμε τι τον οδήγησε σε αυτή την αποτρόπαια πράξη. Τα ερωτήματα για την αποτυχία των αμερικανικών υπηρεσιών ασφαλείας θα πρέπει να απαντηθούν με σαφήνεια προκειμένου να μη μείνουν σκιές που θα τροφοδοτήσουν θεωρίες συνωμοσίας. Η δαιμονοποίηση του Τραμπ προφανώς δηλητηριάζει την πολιτική ατμόσφαιρα, αν και ο τέως πρόεδρος και νυν υποψήφιος έχει τις δικές του ευθύνες για την πόλωση που υπάρχει στο εσωτερικό της χώρας.
Δεν υπάρχουν καλοί και κακοί στην Αμερική, αφού και τα δύο στρατόπεδα έχουν στις τάξεις τους βίαια στοιχεία. Το πολιτικό σύστημα θα δοκιμαστεί τους επόμενους μήνες, αλλά πιθανότατα θα αντέξει και αυτή τη φορά τους δυνατούς κραδασμούς για δύο λόγους. Πρώτον, το αμερικανικό σύνταγμα είναι το αρχαιότερο εν ισχύ σύνταγμα στον κόσμο επειδή παραμένει εξαιρετικά εύρυθμο και λειτουργικό. Παρέχει μείζονα θεσμικά αντίβαρα, που συνήθως τιθασεύουν τις κομματικές εντάσεις και τους πολιτικούς εγωισμούς στην Ουάσιγκτον. Ετσι κι αλλιώς, εκλογές για τη Βουλή των Αντιπροσώπων και το ένα τρίτο της Γερουσίας γίνονται κάθε δύο χρόνια. Δεύτερον, εξωθεσμικοί παράγοντες, όπως είναι η μεγάλη επιχειρηματική και επενδυτική κοινότητα, προωθούν τη σταθερότητα μέσω της ροής του πολιτικού χρήματος. Σε αντίθεση με αρκετά ευρωπαϊκά κράτη, η χρηματοδότηση υποψηφίων για αιρετά δημόσια αξιώματα γίνεται με πλήρη διαφάνεια στις ΗΠΑ. Με άλλα λόγια, κανείς σοβαρός παράγοντας στην αμερικανική οικονομία δεν έχει συμφέρον να κυριαρχήσουν στην πολιτική ζωή της χώρας η μισαλλοδοξία και ο φανατισμός.
Τέλος, κρίνεται σημαντικό να γίνει μια σύντομη παρατήρηση για το μέλλον των ελληνοαμερικανικών σχέσεων. Η ελληνοαμερικανική σχέση είναι πολύ ισχυρή, αφού βασίζεται σε κοινά συμφέροντα και κοινές αξίες. Μας ενώνουν πολλά με την Αμερική και μας χωρίζουν ελάχιστα. Η προσπάθεια ριζικής αναβάθμισης των διμερών σχέσεων ξεκίνησε επί προεδρίας Τραμπ, όταν ο υπουργός Εξωτερικών Μάικλ Πομπέο αντιλήφθηκε τον στρατηγικό ρόλο που δύναται να παίξει η Ελλάδα στην περιοχή. Σχεδόν οι πάντες στην Ουάσιγκτον κατανοούν ότι η Ελλάδα αποτελεί τον πλέον αξιόπιστο σύμμαχο των ΗΠΑ στην ανατολική Μεσόγειο. Η Αθήνα στηρίζει έμπρακτα τις στρατηγικές επιδιώξεις της Αμερικής, χωρίς αστερίσκους και μισόλογα. Δεν έχει για εμάς, λοιπόν, μεγάλη σημασία ποιος θα είναι ο νέος ένοικος του Λευκού Οίκου. Εναπόκειται καθαρά στους πολίτες αυτής της σπουδαίας χώρας να αποφασίσουν ποιος θα ηγηθεί των ΗΠΑ.
* Ο κ. Μάνος Καραγιάννης είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και Reader in International Security στο King’s College London.
