Κάθε μέρα, στις 5 το πρωί, από τα μεγάφωνα της αρκτικής φυλακής όπου κρατείτο ο Αλεξέι Ναβάλνι ακουγόταν η διαταγή «ξυπνήστε», παιάνιζε ο εθνικός ύμνος της Ρωσίας και κατόπιν έπαιζε το «I am Russian» του 33χρονου ποπ εθνικιστικού ειδώλου της χώρας, Shaman, κατά κόσμον Γιάροσλαβ Γιούριεβιτς Ντρόνοφ. Οι ήχοι και οι στίχοι του τραγουδιστή συνόδευαν τους φυλακισμένους στα πρωινά τους γυμνάσια «για εκπαιδευτικούς σκοπούς», όπως είχε γράψει ο νεκρός πλέον Ρώσος αντικαθεστωτικός στο Χ.
Οπως αναφέρουν διεθνή δημοσιεύματα, ο Shaman είναι πράγματι η φωνή του Κρεμλίνου και της ιδεολογίας του Βλαντιμίρ Πούτιν. Αν επισκεφθεί κανείς την ιστοσελίδα του, η κεντρική φωτογραφία του ποπ καλλιτέχνη πλαισιώνεται από τα χρώματα της ρωσικής σημαίας, ενώ στο βιογραφικό του παραθέτει τις «πολυπληθείς» και «ιδιαίτερα συχνές» εμφανίσεις του σε μεγάλους χώρους της Ρωσίας, αλλά και στην τηλεόραση ή το ραδιόφωνο, ιδίως κατά την Ημέρα Εθνικής Ενότητας, στις 4 Νοεμβρίου.
Στο ίδιο κείμενο, καυχιέται για τη δημοφιλία του, κάνει λόγο για την αίσθηση που προκαλούν τα τραγούδια και οι εμφανίσεις του, ενώ δεν παραλείπει να μας ενημερώσει ότι στο YouTube τα βίντεό του έχουν κοντά στα 800 εκατ. προβολές. Βέβαια, πλέον η σελίδα του δεν υπάρχει, καθώς έχει ανασταλεί από την πλατφόρμα για ευνόητους λόγους. Το ίδιο συνέβη και με το Spotify.
Οι σπουδές, η λογοκλοπή και η ατυχής μπάντα
Γεννημένος στο Νοβομοσκόβσκ της επαρχίας της Τούλα το 1991, ο Γιάροσλαβ Γιούριεβιτς Ντρόνοφ από πολύ μικρή ηλικία είχε δείξει ότι η μουσική θα ήταν ο δικός του μονόδρομος. Φοίτησε σε μουσικό λύκειο και από τα 15 του άρχισε τις εμφανίσεις σε ένα εστιατόριο της γενέτειράς του, όπως λέει το Meduza.
Πέντε χρόνια αργότερα, αποφάσισε να μετοικήσει στη Μόσχα για να σπουδάσει ποπ και τζαζ μουσική, όχι με ιδιαίτερη επιτυχία, καθώς όχι μόνο μπήκε «με τη δεύτερη» στην κρατική μουσική σχολή Γκνέσιν, αλλά δεν του επετράπη να αποφοιτήσει καθώς είχε κατηγορηθεί για λογοκλοπή κατά τη διάρκεια της διπλωματικής του εξέτασης. Και μάλιστα, λογοκλοπή από τη Wikipedia. Αργότερα, μετά την εν πολλοίς αποτυχημένη του προσπάθεια να επιβληθεί μέσω τηλεοπτικών μουσικών διαγωνισμών, αναγκάστηκε να εξακολουθήσει να ζει σε πανεπιστημιακή εστία, προσπαθώντας παράλληλα να κερδίσει τα προς το ζην από τη μουσική.
Δεν του επετράπη να αποφοιτήσει από μουσική σχολή, καθώς είχε κατηγορηθεί για λογοκλοπή κατά τη διάρκεια της διπλωματικής του εξέτασης. Και μάλιστα, λογοκλοπή από τη Wikipedia.
Εως περίπου την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, ο Shaman ήταν αυτό που λέμε support σε μεγάλα μουσικά ονόματα της χώρας του, συμμετείχε στο X-Factor και στο The Voice την περίοδο 2013-2014, αλλά, για κάποιο διάστημα, είχε εξαφανιστεί από το προσκήνιο, όπως γράφει η γερμανική Die Zeit. Είχε προσπαθήσει να κατακτήσει τη ρωσική μουσική σκηνή με μία μπάντα ονόματι Chas Pik, που στα ρωσικά σημαίνει «ώρα αιχμής». Δεν τα κατάφερε και, μάλιστα, όσο κι αν προσπαθούσαν να μιμηθούν τους Δυτικούς ποπ καλλιτέχνες, το ρωσικό κοινό δεν έδειχνε διόλου την προτίμησή του.
Η εισβολή στην Ουκρανία και η γνωριμία με τη φιλόδοξη δημοσιοσχετίστα
Ο πόλεμος, ωστόσο, απεδείχθη πεδίον δόξης λαμπρόν και μεθοδικά, με τα τραγούδια του, κατέστη ένας από τους… αγαπημένους αοιδούς του Ρώσου προέδρου. Εξάλλου, και μόνον οι τίτλοι των δημιουργημάτων του αρκούν για να ξυπνήσουν το πατριωτικό αίσθημα των Ρώσων και να εξυπηρετήσουν τους σχεδιασμούς της Μόσχας για τη «νέα Ρωσία»: «Είμαι Ρώσος» («Я русский»), «Ας ξεσηκωθούμε» («Встанем»), «Ο αγώνας μου» («Мой бой»), «Ρωσία μου» («Моя Россия»).
Ιδίως το «Ας ξεσηκωθούμε», μπαλάντα που αναφέρεται στους βετεράνους του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και στη νίκη των σοβιετικών στρατευμάτων έναντι των ναζί, ταίριαξε γάντι με τον πόλεμο εναντίον των «φασιστών της Ουκρανίας». Γι’ αυτό το τραγούδι, ο ίδιος είχε πει ότι «μου υπαγορεύθηκε άνωθεν» ως οφειλή στους νεκρούς Ρώσους στρατιώτες του παρελθόντος και του παρόντος.
Η Ελένα Μαρτίνοβα, σύμφωνα με φίλους του ζεύγους που είχαν μιλήσει στο ρωσικό ανεξάρτητο Meduza, ήταν αποφασισμένη να μετατρέψει τον σύντροφό της σε ποπ σταρ, με όχημα τη δισκογραφία του υπέρ της εισβολής στην Ουκρανία.
Και δεν ήταν μόνον η εισβολή στην Ουκρανία που του έδωσε πάτημα για να καταστεί ένας από τους αγαπημένους του Κρεμλίνου και, συνεκδοχικά, των ΜΜΕ της Ρωσίας, τα οποία τον αποθεώνουν σε κάθε ευκαιρία. Η ερωτική γνωριμία του, σε ένα επαγγελματικό πάρτι το 2017, με την επαγγελματία των δημοσίων σχέσεων Ελένα Μαρτίνοβα ήταν εκείνη που τον οδήγησε στο rebranding της καλλιτεχνικής του περσόνας και τη μετονομασία του σε Shaman.
Η Ελένα Μαρτίνοβα, δε, σύμφωνα με φίλους του ζεύγους που είχαν μιλήσει στο ρωσικό ανεξάρτητο Meduza, ήταν αποφασισμένη να μετατρέψει τον σύντροφό της σε ποπ σταρ. Το όχημα γι’ αυτό ήταν η ταύτισή του με τη ρητορική του Κρεμλίνου. Ανθρωποι του περιβάλλοντός της έχουν χαρακτηρίσει την Ελένα Μαρτίνοβα «δημοσιοσχετίστα σταλμένη από τον Θεό».
Αυτό που προκαλεί εντύπωση, πάντως, είναι ότι η ίδια έκανε ό,τι μπορούσε για να διαλύσει την μπάντα, χρησιμοποιώντας το τέχνασμα της μη δίκαιης κατανομής της αμοιβής των μελών της σε κάθε εμφάνιση, με το 50% να διοχετεύεται στον σύντροφό της, ο οποίος «άξιζε τα καλύτερα». Εξάλλου, καθόσον περιγράφεται ως υπερφιλόδοξη, της ήταν αδύνατον να δεχθεί ότι ο Shaman έπαιζε σε μία μπάντα που εμφανίζεται σε εστιατόρια.
Οι αποκλεισμοί, οι κυρώσεις και η συναυλία στην πρεσβεία των ΗΠΑ
Αν εξαιρέσουμε, πάντως, τον αποκλεισμό του από τις δυτικές πλατφόρμες μουσικής (YouTube, Spotify), ο Shaman ανήκει πλέον, από τον περασμένο Ιούνιο, στον κατάλογο των ατόμων στους οποίους η Ε.Ε. έχει επιβάλει κυρώσεις. Πριν από τις ευρωπαϊκές κυρώσεις, στον Shaman είχε απαγορευθεί από τη Λετονία η είσοδος στη χώρα (Μάρτιος 2023) και ο Καναδάς προέβη σε κυρώσεις εναντίον του τον Ιούλιο του περασμένου έτους, ενώ κάτι αντίστοιχο είχε υιοθετήσει και το Ιδρυμα κατά της Διαφθοράς (ACL). Κι αυτά, διότι ο 33χρονος τραγουδιστής συμμετείχε σε συναυλίες οργανωμένες από το Κρεμλίνο, παρουσία, μάλιστα, του Βλαντιμίρ Πούτιν, με τον οποίον έχουν μοιραστεί τη σκηνή. Παράλληλα, έχει δώσει συναυλίες στα κατεχόμενα από τα ρωσικά στρατεύματα ουκρανικά εδάφη, όπως συνέβη στη Μαριούπολη και στο Λουγκάνσκ.
Στις 19 Ιουλίου διοργάνωσε αυθόρμητη συναυλία έξω από την πρεσβεία των ΗΠΑ στη Μόσχα, προβάλλοντας στους τοίχους του κτιρίου τη ρωσική σημαία, με το κοινό να κραδαίνει ρωσικές σημαίες και πλακάτ με στίχους του Shaman.
Και, σαν μην έφτανε αυτό, στις 19 του τρέχοντος μηνός διοργάνωσε αυθόρμητη συναυλία έξω από την πρεσβεία των ΗΠΑ στη Μόσχα, προβάλλοντας στους τοίχους του κτιρίου τη ρωσική σημαία. Το κοινό κράδαινε ρωσικές σημαίες και πλακάτ με στίχους του Shaman, ενώ πολλοί φορούσαν μπλουζάκια με τραγούδια του, κυρίως το «Είμαι Ρώσος».
Ο ίδιος είχε εμφανιστεί με ένα σοβιετικό όχημα Gaz M 20 Pobeda, ανεμίζοντας τη ρωσική σημαία και φωνάζοντας ότι του έχουν επιβληθεί κυρώσεις επειδή είναι Ρώσος. Θεώρησε τη συναυλία έξω από την αμερικανική πρεσβεία «ιστορική στιγμή». Το κοινό από κάτω τον αποθέωνε. Ιδίως όταν ανακοίνωσε, στο κλείσιμο της συναυλίας, ότι θα επανεμφανιστεί στη Μόσχα, στην Κόκκινη Πλατεία, στις 22 Αυγούστου, Ημέρα της Ρωσικής Σημαίας, σε μία περφόρμανς η οποία «θα αλλάξει τον ρουν της Ιστορίας», σύμφωνα με τα δικά του λόγια.
Πυρηνικά… στη σκηνή και μαθήματα στα σχολεία
Την ίδια Ιστορία, μάλιστα, είχε προσπαθήσει να αλλάξει τον περασμένο Νοέμβριο, όταν στη συναυλία του για την Ημέρα Εθνικής Ενότητας προσπάθησε να μιμηθεί τον Βλαντιμίρ Πούτιν και τις πυρηνικές απειλές του ιδίου και του Κρεμλίνου. Στο σόου που είχε δώσει τότε, ένας εκ των βοηθών του εμφανίστηκε με μία βαλίτσα, η οποία περιείχε τους κωδικούς ενεργοποίησης των ρωσικών πυρηνικών κεφαλών.
Η κίνηση αυτή, ασφαλώς, δίχασε ακόμα και το ρωσικό κοινό: «Είναι, δηλαδή, αστείο τώρα αυτό με τα πυρηνικά;» ήταν μία από τις πολλές απορίες διαδικτυακών χρηστών. Ταυτόχρονα, όπως έχουν γράψει οι New York Times, περισσότεροι από 10.000 Ρώσοι και στις 11 διαφορετικές ζώνες ώρας της Ρωσίας οργανώθηκαν για να ερμηνεύσουν το τραγούδι. Οι δάσκαλοι μάλιστα είχαν ενθαρρύνει τους μαθητές να μελετήσουν τα τραγούδια του Shaman ως παράδειγμα πατριωτισμού, ωθώντας τους νέους Ρώσους να υψώνουν το χέρι τους «προς τον ουρανό, προς το ΝΑΤΟ!», όπως έχει σημειωθεί σε ρωσικά δημοσιεύματα.
Δάσκαλοι ενθαρρύνουν τους μαθητές να μελετήσουν τα τραγούδια του Shaman ως παράδειγμα πατριωτισμού, ωθώντας τους νέους Ρώσους να υψώνουν το χέρι τους «προς τον ουρανό, προς το ΝΑΤΟ!»
Παρ’ ότι στο μέλλον ενδέχεται η σε τέτοιο βαθμό ταύτισή του με το Κρεμλίνο του Πούτιν να του γυρίσει μπούμερανγκ, ο Shaman ανήκει στην κρατική προπαγάνδα της Ρωσίας μετά βαΐων και κλάδων. Δεν είναι, άλλωστε, διόλου τυχαίο ότι του έχει απονεμηθεί το Προεδρικό Βραβείο για τις Καλλιτεχνικές Πρωτοβουλίες. Ούτε τυχαίο είναι ότι ήταν από τους πρώτους που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα του ρωσικού υπουργείου Πολιτισμού προς τους καλλιτέχνες της χώρας να πάρουν θέση για τη «νέα Ρωσία» και την εισβολή στην Ουκρανία.
Ο Shaman εξακολουθεί να έχει βαρύ πρόγραμμα εμφανίσεων απ’ άκρου εις άκρον της Ρωσίας, την ώρα που συνάδελφοί του έχουν αναγκαστεί να αυτοεξοριστούν προκειμένου να διαφυλάξουν τη ζωή και την τέχνη τους.
Κεντρική φωτογραφία: Ο Shaman σε συναυλία στη Μόσχα, στις 6 Ιουλίου 2024. (©REUTERS/Shamil Zhumatov)
