Τα σημαντικά έργα μπορεί να είναι δύσπεπτα, ασυνήθιστα ή ιερόσυλα. Δεν είναι όμως σημαντικά έργα γι’ αυτόν τον λόγο. Το αν προσβάλλουν ή δεν προσβάλλουν είναι καλλιτεχνικά αδιάφορο. Η αξιολόγηση της τελετής έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων στο Παρίσι μέσα από το πρίσμα της ανατρεπτικότητάς της είναι μια εφηβικά απλουστευτική προσέγγιση ενός θέματος που είναι και πρέπει να αντιμετωπίζεται ως πιο σύνθετο. Αδικεί την ίδια την τελετή. Ο Τομά Ζολί, όπως κάθε καλλιτέχνης που καταπιάνεται με κάτι θηριώδες, προφανώς δεν ξόδεψε την ενέργειά του για να υμνηθεί και να καταγγελθεί ως «εχθρός του χριστιανισμού». Δεν μπορεί να τον ενδιέφερε κάτι τόσο βαρετό και εύκολο. Κάτι παραπάνω ήθελε να πει για τον γαλλικό πολιτισμό στη διαχρονία του και προς τα κει κατηύθυνε τις προσπάθειές του. Γι’ αυτόν τον λόγο μάς έδειξε (σχεδόν) απ’ όλα: Ιστορία, αίμα, μύθο, πίστη, τέχνη, επαναστάσεις παντός είδους, μουσική, χορό, βαριά και ποπ κουλτούρα. Το πρόβλημα όμως είναι ότι το υλικό του, όπως και οι θεατές που το παρακολούθησαν από κοντά, έμεινε χωρίς ομπρέλα· χωρίς μία εννοιολογική στέγη, έναν άξονα για να στηριχθεί. Υπήρχαν ιδέες, αλλά έλειπε η Ιδέα. Και κάπως έτσι, χάθηκε και η αφήγηση. Η τελετή ήταν ένα συνονθύλευμα από αναφορές, θολές λόγω βροχής και σύγχυσης, πληθωρικές, φιλόδοξες, αλλά τελικά αφημένες στην τύχη τους.
Oσοι σκανδαλίστηκαν από το ντραγκ σόου, τη θρησκευτική ειρωνεία και τη χέβι μέταλ έδωσαν στην τελετή την υπόσταση που δεν απέκτησε με την αξία της. Υπό αυτή την έννοια, η τελετή κατάφερε να συνομιλήσει κυρίως με τους πολέμιους των μηνυμάτων της. Ανεξάρτητα από τις φωνές των θιγμένων, πάντως, η επιθυμία του σκηνοθέτη για συμπερίληψη, χιούμορ και δημιουργική αναίδεια ήταν απολύτως θεμιτή. Ο Ζολί ωστόσο δεν ενέταξε τον προοδευτισμό του στο έργο, απλώς διακόσμησε το τελευταίο με κραυγαλέα ιδεολογικά τοτέμ. Αντί να παρακολουθήσουμε μια στρωτή ιστορία, εξαντλητικά δουλεμένη στο χωνευτήρι της θεωρητικής και τεχνικής επεξεργασίας, όπως θα έπρεπε, παρακολουθήσαμε μια παρέλαση ατελών συλλήψεων πρώτου επιπέδου: ο μυστηριώδης λαμπαδηδρόμος, η Αντουανέτα, η ευλύγιστη ντραγκ κουίν, τα Minions, η Lady Gaga, η επίδειξη μόδας και πολλές ακόμη εμπνεύσεις επιστρατεύτηκαν για να γεμίσουν τέσσερις τηλεοπτικές ώρες, αλλά δεν συνδέθηκαν ποτέ μεταξύ τους και δεν μας εξιστόρησαν τίποτα. O,τι έμεινε από την οπτικοακουστική έκρηξη ήταν μια κουραστική αίσθηση χάους. Κάποιοι είπαν ότι αυτό ήταν το ζητούμενο, ένα γαλλικό τρολάρισμα. Τα καλά τρολ, βέβαια, δεν σε κάνουν να χασμουριέσαι.
Το μυαλό γλιστράει αυτόματα στο 2004 και στην ελληνική τελετή έναρξης, προς αναζήτηση καταφυγίου. Δεν είναι η νοσταλγία ή η πατριωτική περηφάνια ο λόγος. Είναι ότι ο Δημήτρης Παπαϊωάννου τα έκανε όλα σωστά. Βρήκε τη θεματική του αφετηρία, εντόπισε τους κατάλληλους ανθρώπους, δούλεψε επαγγελματικά (και η υπέρβαση των κανόνων υπακούει σε κανόνες) και έστησε ένα θέαμα υπό μορφή παράστασης συνδυάζοντας το υψηλό με το χαμηλό, το εύληπτο με το δυσνόητο και το προφανές με το απόκρυφο. Κι αυτό γιατί ο δημιουργός είχε πάντα υπ’ όψιν ότι μπορεί μεν με το έργο του να εκφράζει τον ίδιο, αλλά παράλληλα απευθύνεται σε εκατομμύρια άλλους δέκτες, που έχουν ανάγκη το καθοδηγητικό του νήμα, όλα όσα κάνουν τη σκέψη συλλογισμό, βγάζουν την ποίηση από το πρωτογενές της κέλυφος και της δίνουν σάρκα και οστά.
Στην τέχνη δεν είμαστε μόνοι. Αν η τέχνη δεν χτίζει γέφυρες, αν δεν επενδύει πέραν της παραγωγής και στη μεταφορά της, είναι μια πνιχτή φωνή σε ένα τυφλό δωμάτιο. Εκτός αν δεν μιλάμε για τέχνη. Εκτός αν έχουμε τόσο αξεδιάλυτα μπερδέψει την «παραγωγή περιεχομένου» των κοινωνικών δικτύων με το περιεχόμενο της καλλιτεχνικής δημιουργίας, ώστε νομίζουμε πια ότι τα πάντα είναι ένα αχανές TikTok: θραύσματα σκέψεων, συγκρούσεις για τη σύγκρουση, τυχαία χρώματα, αφηρημένες μουσικές, αλγόριθμοι και διάσπαση προσοχής. Σε αυτή την περίπτωση, καλά τα κατάφεραν οι Γάλλοι.
