Μπορεί να ηχεί «εξωπραγματικό» πια, με τα σημερινά δεδομένα… αλλά πριν από μόλις δέκα μήνες ο Νετανιάχου είχε περάσει τις πύλες του Turkish House στη Νέα Υόρκη ως προσκεκλημένος του Ερντογάν.
Ερντογάν και Νετανιάχου είχαν την πρώτη δια ζώσης συνάντησή τους στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών στις 19 Σεπτεμβρίου του 2023 στο Turkish House, το κτήριο όπου στεγάζονται οι διπλωματικές αποστολές της Τουρκίας στη Νέα Υόρκη, μια συνάντηση που είχε πραγματοποιηθεί σε αξιοσημείωτα «καλό κλίμα» σύμφωνα με όσα είχαν ανακοινώσει τότε επισήμως οι δύο πλευρές.
Το γραφείο Τύπου του Ισραηλινού πρωθυπουργού σημείωνε σχετικά: «Ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου συναντήθηκε χθες (Τρίτη, 19 Σεπτεμβρίου 2023) στο Τουρκικό Σπίτι στη Νέα Υόρκη με τον Τούρκο Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στον οποίο είπε ότι οι δεσμοί μεταξύ των δύο χωρών βελτιώνονται. Οι δύο ηγέτες αποφάσισαν να συνεχίσουν να προωθούν τις διμερείς σχέσεις σε εμπόριο, οικονομία και ενέργεια […] Ο πρωθυπουργός Νετανιάχου ευχαρίστησε τον Τούρκο Πρόεδρο για την παραγωγική συνεργασία των υπηρεσιών ασφαλείας των δύο χωρών […] Οι δύο ηγέτες προσκάλεσαν ο ένας τον άλλον σε Ισραήλ και Τουρκία αντίστοιχα και συμφωνήθηκε ο συντονισμός αυτών των επισκέψεων που πρόκειται να πραγματοποιηθούν σύντομα».
Μόλις δέκα μήνες μετά, Ερντογάν και Νετανιάχου βρίσκονται πια να ανταλλάσσουν βαρύτατες κατηγορίες με φόντο τη Γάζα. Δεν είναι η πρώτη φορά, θα πουν οι επαϊοντες.
2004-2024
Πράγματι, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είχε αρχίσει να «συγκρούεται» με το Ισραήλ ήδη από το 2004, όταν ακόμη διένυε την πρώτη του θητεία στην πρωθυπουργία της Τουρκίας έχοντας απέναντί του ως τότε πρωθυπουργό του Ισραήλ τον Αριέλ Σαρόν.
Όταν οι Ισραηλινοί εξόντωσαν τον ιδρυτή και πνευματικό ηγέτη της Χαμάς, Αχμέντ Γιασίν, στη Γάζα τον Μάρτιο του 2004, ο Ερντογάν εξανέστη μιλώντας για «πράξη τρομοκρατίας» («terrorist act»). Κι όταν τον Μάιο της ίδιας χρονιάς οι Ισραηλινοί έπληξαν τη Ράφα, ο Ερντογάν εξανέστη και πάλι, μιλώντας για «πράξεις που προσεγγίζουν το επίπεδο της κρατικής τρομοκρατίας» («…actions that have escalated almost to the level of state terror»). Τα επόμενα χρόνια, η τουρκοϊσραηλινή κόντρα θα γιγαντωνόταν μέσα από μια σειρά νέων επεισοδίων.
Υπενθυμίζονται ενδεικτικά:
- η σύγκρουση του Ερντογάν με τον Ισραηλινό πρόεδρο Σιμόν Πέρες στο Νταβός τον Ιανουάριο του 2009
- η πολύνεκρη κόντρα με φόντο το τουρκικό Μαβί Μαρμαρά που είχε επιχειρήσει να σπάσει τον ναυτικό αποκλεισμό της Γάζας τον Μάιο του 2010
- οι εκατέρωθεν ανακλήσεις/απελάσεις πρεσβευτών το 2011 και ξανά το 2018…
Κι όμως, παρά τις ανταλλαγές «πυρών» μεταξύ των πολιτικών ηγεσιών, οι οικονομικοί/εμπορικοί/τουριστικοί δεσμοί μεταξύ των δύο χωρών θα ενισχύονταν, με τον όγκο των διμερών συναλλαγών να αυξάνεται ξεπερνώντας τα 9 δισ. δολ. το 2022 (από περίπου 5 δισ. δολ. που ήταν το 2014), τους τουρίστες να πληθαίνουν και τις Τουρκικές Αερογραμμές (Turkish Airlines) να πετούν καθημερινά προς και από το Τελ Αβίβ…
Οι τουρκοϊσραηλινές σχέσεις δεν ήταν ανέκαθεν νεφελώδεις. Αντιθέτως, κατά τον πρώτο Αραβο-Ισραηλινό πόλεμο του 1948 η Τουρκία είχε υιοθετήσει στάση ουδετερότητας και λίγους μήνες αργότερα, τον Μάρτιο του 1949, έγινε η πρώτη πλειοψηφικά μουσουλμανική χώρα που αναγνώρισε το Ισραήλ. O Αντνάν Μεντερές θα καλούσε μάλιστα, ως πρωθυπουργός της Τουρκίας, τις αραβικές χώρες να αναγνωρίσουν κι εκείνες το Ισραήλ ακολουθώντας το παράδειγμα της Αγκυρας, ενώ η Μοσάντ αποκτούσε γραφεία εντός των τουρκικών συνόρων κατά τη δεκαετία του 1950.
Αρκετές δεκαετίες αργότερα, ο Μπουλέντ Ετζεβίτ πρώτα και ο Ερντογάν έπειτα θα πρωταγωνιστούσαν στα πρώτα τουρκοϊσραηλινά «επεισόδια», με φόντο το Παλαιστινιακό. Ακόμη και έπειτα από τις κρίσεις ωστόσο, θα επιχειρούνταν κινήσεις αποκατάστασης.
Ήδη από το 2020, η Άγκυρα έκανε ανοίγματα προς την ισραηλινή πλευρά με στόχο ακριβώς αυτήν την αποκατάσταση των δεσμών, ενώ ο Ερντογάν οραματιζόταν τριμερείς συνεργασίες στον άξονα Τουρκίας-Ισραήλ-Αζερμπαϊτζάν. Στην προσπάθειά της να πείσει δε τους Ισραηλινούς για την αγνότητα των προθέσεών της, η τουρκική ηγεσία θα καλούσε πριν από μόλις δύο χρόνια, το 2022, τα στελέχη της Χαμάς που βρίσκονταν στην Τουρκία να την εγκαταλείψουν, ενώ τουρκικές εταιρείες όπως η Zorlu Holdings επένδυαν στην αγορά ενέργειας του Ισραήλ οραματιζόμενες αγωγούς που θα συνδέουν την Ανατολική Μεσόγειο με την Τουρκία…
Εν έτει 2024 πια, το κλίμα στον τουρκοϊσραηλινό άξονα είναι «πολεμικό», με την αντιπαράθεση μάλιστα να οξύνεται ολοένα περισσότερο αποκτώντας διαστάσεις πρωτοφανείς ακόμη και για τα δεδομένα των κλονισμένων τουρκοϊσραηλινών σχέσεων.
Η μέρα που ο Ερντογάν «διέβη τον Ρουβίκωνα»
Σύμφωνα με όσα έγραφε μάλιστα προ μηνών ο (τουρκόφιλος) απόστρατος συνταγματάρχης των ΗΠΑ, Ριτς Ούτζεν, στον ιστοχώρο του Atlantic Council, ο Ερντογάν «διέβη τον Ρουβίκωνα» στις 25 Οκτωβρίου του 2023 όταν, κατά τη διάρκεια ομιλίας του ενώπιον της κοινοβουλευτικής ομάδας του ισλαμοσυντηρητικού κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), χαρακτήρισε τη Χαμάς «εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα» και κατηγόρησε το Ισραήλ ότι «δρα σαν συμμορία».
Εννέα μήνες μετά, ακόμη και εκείνες οι βαριές κουβέντες ηχούν πια «ήπιες» εάν συγκριθούν με όσα ακολούθησαν.
Ο «Χίτλερ» και η «έξωση από το ΝΑΤΟ»
Ο Ερντογάν έχει πια αποκηρύξει τον Νετανιάχου ως «Χίτλερ» και το κράτος του Ισραήλ ως «απειλή για την ανθρωπότητα». Απευθυνόμενος σε βουλευτές του κόμματός του χθες (29 Ιουλίου), προχώρησε ωστόσο ακόμη παραπέρα απειλώντας τους Ισραηλινούς ακόμη και με τουρκική στρατιωτική εισβολή. «Όπως μπήκαμε στο Καραμπάχ, όπως μπήκαμε στη Λιβύη, έτσι θα κάνουμε και σε αυτούς», δήλωσε ο Τούρκος πρόεδρος, προκαλώντας όμως την εντονότατη αντίδραση του Ισραηλινού υπουργείου Εξωτερικών το οποίο τώρα ζητά την έξωση της Τουρκίας από το ΝΑΤΟ.
Με φόντο τις τουρκικές απειλές που προηγήθηκαν, ο υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ, Ισραελ Κατς, ζητά πια από τους νατοϊκούς Συμμάχους όχι μόνο να καταδικάσουν την Τουρκία αλλά και να την εκδιώξουν από το ΝΑΤΟ. Υπενθυμίζεται, δε, ότι ο Κατς είχε προ ημερών παρουσιάσει τον Ερντογάν ως κούκλα στα χέρια του Ιρανού Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ…
