Hταν σε γνώση της κυβέρνησης Μπάιντεν τα πλήγματα του Ισραήλ σε Χαμάς και Χεζμπολάχ που απειλούν με γενίκευση της σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή; Και αν όχι, πόσο δεσμεύουν τελικά οι ΗΠΑ το Ισραήλ; Η απόκλιση συμφερόντων σε επίπεδο τακτικής θέτει σε δοκιμασία τις σχέσεις της Ουάσιγκτον με την κυβέρνηση Νετανιάχου, εγείροντας ερωτήματα ακόμη και για τη φύση της εταιρικής σχέσης των δύο χωρών.
Η αμερικανική βοήθεια
Από την ίδρυση του Ισραήλ μέχρι σήμερα, οι ΗΠΑ έχουν παράσχει οικονομική και στρατιωτική βοήθεια η οποία ξεπερνά τα 300 δισ. δολάρια. Οι ΗΠΑ έχουν διαθέσει πακέτα εξωτερικής βοήθειας και σε άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής, αλλά το Ισραήλ σαφώς ξεχωρίζει. Είναι ενδεικτικό ότι σχεδόν το 80% των εισαγωγών όπλων του προέρχεται από τις ΗΠΑ.
Το μεγαλύτερο μέρος της βοήθειας –σύμφωνα με το Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων (CFR), περισσότερα από 3 δισ. δολάρια ετησίως– αφορά επιχορηγήσεις τις οποίες το Ισραήλ με τη σειρά του διαθέτει για να αγοράσει αμυντικούς εξοπλισμούς και υπηρεσίες από τις ΗΠΑ. Μετά την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς την 7η Οκτωβρίου, οι ΗΠΑ έχουν διαθέσει περισσότερα από 12 δισ. δολάρια σε στρατιωτική βοήθεια προς το Ισραήλ.
Από το 1948
Οι ΗΠΑ ήταν η πρώτη χώρα που αναγνώρισε την προσωρινή κυβέρνηση του Ισραήλ κατά την ίδρυση του κράτους το 1948. Επί δεκαετίες έχει υπάρξει σταθερός υποστηρικτής του εβραϊκού κράτους και έχει δεσμευτεί στην ασφάλεια του Ισραήλ, γεγονός το οποίο αντανακλά και τα κοινά συμφέροντα εξωτερικής πολιτικής των δύο χωρών.
Το Ισραήλ συγκαταλέγεται στη μικρή λίστα των «βασικών συμμάχων εκτός ΝΑΤΟ» και έχει προνομιακή πρόσβαση στις πιο προηγμένες στρατιωτικές τεχνολογίες των ΗΠΑ – μεταξύ άλλων, ήταν η πρώτη χώρα που απέκτησε πρόσβαση στο αμερικανικό πρόγραμμα των F-35, στο πλαίσιο της στρατηγικής απόφασης των ΗΠΑ να παράσχουν το λεγόμενο συγκριτικό στρατιωτικό πλεονέκτημα στο Ισραήλ έναντι των υπόλοιπων δυνάμεων της περιοχής.
Επανεκτίμηση
Αναλυτές έχουν διατυπώσει τον προβληματισμό τους για το ισχύον καθεστώς της συμμαχίας, καθώς θεωρούν ότι δεν υπάρχει ένα καθαρό πλαίσιο που από τη μία θα επιτρέπει στις ΗΠΑ να τραβούν τις κόκκινες γραμμές τους και από την άλλη θα δίνει τη δυνατότητα στο Ισραήλ να απελευθερώνεται στις κινήσεις του. Ορισμένοι υιοθετούν την άποψη ότι οι δύο χώρες θα πρέπει ίσως να επανεκτιμήσουν το καθεστώς της αμερικανικής στήριξης, με επιχείρημα ότι το Ισραήλ δεν είναι η χώρα της δεκαετίας του ’70 – η οικονομία του ανήκει στις ισχυρότερες στον κόσμο και ο στρατός του είναι από τους πιο προηγμένους. Ως εκ τούτου, θεωρείται απολύτως ικανό να πάρει στα χέρια του τις τύχες της εθνικής του ασφάλειας.
Μέχρι τότε, οι δύο χώρες θα συμβιώνουν σε μια σχέση που θα διαστρεβλώνει τις εκατέρωθεν στρατηγικές τους και θα προκαλεί εντάσεις μεταξύ τους. Επιπλέον, εκτιμάται ότι η αμερικανική στήριξη στην πραγματικότητα αποδυναμώνει την αμυντική βιομηχανία του Ισραήλ και αντιθέτως λειτουργεί ως εγγυημένη ροή εσόδων για την αμυντική βιομηχανία των ΗΠΑ.
Λάθος μήνυμα
Στον αντίποδα, όσοι εξακολουθούν να στηρίζουν το ισχύον καθεστώς μιλούν για αμοιβαία οφέλη μέσα από τη συνεργασία των δύο αμυντικών βιομηχανιών και τη συγκρότηση ενός στέρεου μετώπου απέναντι σε κοινές απειλές στη Μέση Ανατολή. Θεωρούν δε ότι ο τερματισμός της αμερικανικής βοήθειας στο Ισραήλ, ειδικά σήμερα, θα έστελνε μήνυμα σε όλους τους εχθρούς της χώρας ότι θα είχαν καλούς λόγους να αυξήσουν τις επιθέσεις εις βάρος του.
Το Κογκρέσο τυπικά μπορεί να εμποδίσει την πώληση στρατιωτικού υλικού στο Ισραήλ με κοινό ψήφισμα. Σύμφωνα με την αμερικανική νομοθεσία, οι ΗΠΑ δεν μπορούν να παρέχουν στρατιωτική βοήθεια σε κυβερνήσεις που παραβιάζουν ανθρώπινα δικαιώματα. Το τελευταίο διάστημα υπήρξαν μάλιστα επικρίσεις στο εσωτερικό, από όσους θεωρούν προβληματική την πολύμηνη δράση του Ισραήλ στη Γάζα, για το γεγονός ότι δεν ενεργοποιήθηκε ο συγκεκριμένος μηχανισμός.
Σε κάθε περίπτωση, η κυβέρνηση Μπάιντεν συντάχθηκε πλήρως με την ισραηλινή κυβέρνηση όταν το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο εισηγήθηκε ένταλμα σύλληψης εις βάρος του Μπέντζαμιν Νετανιάχου για εγκλήματα που φέρεται να διαπράχθηκαν στα παλαιστινιακά εδάφη κατά την απάντηση στο μακελειό της Χαμάς, με το Ισραήλ να διαμηνύει σε κάθε ευκαιρία ότι οι άμαχοι χάνουν τη ζωή τους επειδή οι εξτρεμιστές τούς χρησιμοποιούν ως ανθρώπινες ασπίδες.
Εσωτερικό μπρα ντε φερ;
Η απόσυρση του Μπάιντεν από την εκλογική κούρσα φαίνεται να έχει απελευθερώσει τον Νετανιάχου, ο οποίος διακρίνει ένα παράθυρο ευκαιρίας για να κλιμακώσει τη στάση του – θεωρεί, εξάλλου, ότι η Ουάσιγκτον θα στηρίξει το Ισραήλ σε κάθε περίπτωση. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται ενδεχομένως η χρονική στιγμή την οποία επέλεξε για τις δολοφονίες στις ηγετικές ομάδες των Χαμάς και Χεζμπολάχ, σε μια κατά τα φαινόμενα συντονισμένη επιχείρηση, η επιτυχία της οποίας απειλεί τώρα με περιφερειακό πόλεμο. Το γεγονός αυτό φαίνεται να προκαλεί δυσαρέσκεια στον Λευκό Οίκο, καθώς μια γενικευμένη σύρραξη είναι το τελευταίο που χρειάζονται οι Δημοκρατικοί στην τελική ευθεία για τις εκλογές του Νοεμβρίου. Οι επιχειρήσεις του Ισραήλ ήρθαν σε μια φάση κατά την οποία η Ουάσιγκτον κατέβαλλε μεγάλη προσπάθεια για την επίτευξη μιας συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός στη Γάζα και απελευθέρωσης των ομήρων.
Βασικό πρόβλημα της κυβέρνησης Μπάιντεν με τον Μπέντζαμιν Νετανιάχου είναι η απουσία βούλησης και στρατηγικής για το λεγόμενο «τέλος του παιχνιδιού» μετά εννέα μήνες συγκρούσεων. Οι σχέσεις των δύο πλευρών φαίνονται τεταμένες, ιδίως από τη στιγμή που ο Μπάιντεν έβαλε ένα τελευταίο στοίχημα πριν εγκαταλείψει τον Λευκό Οίκο: να επιτύχει μια συμφωνία της Σαουδικής Αραβίας με το Ισραήλ, η οποία κρίνεται απαραίτητη για την επόμενη μέρα στη Γάζα. Ομως, για να συνεργαστεί η Σαουδική Αραβία, θα πρέπει να τερματιστεί η ισραηλινή επιχείρηση και να υπάρξουν εγγυήσεις έστω προθέσεων προς την κατεύθυνση της δημιουργίας παλαιστινιακού κράτους.
Γι’ αυτό και τα διαδοχικά πλήγματα του Ισραήλ σε Χαμάς και Χεζμπολάχ έρχονται την πιο ακατάλληλη στιγμή, τουλάχιστον από την οπτική της αμερικανικής κυβέρνησης. Αν δεν αποδειχθούν ως τα θεμέλια για ένα αφήγημα αποκλιμάκωσης από την πλευρά της κυβέρνησης Νετανιάχου, τότε θα έχουν καταδείξει ότι η επιρροή των ΗΠΑ στην ισραηλινή κυβέρνηση έχει ευδιάκριτα όρια παρά την εταιρική σχέση η οποία μεταφράζεται διαχρονικά σε απτή οικονομική και στρατιωτική βοήθεια από την Ουάσιγκτον.
Δύο σενάρια
Ως προς την αμερικανική στήριξη στο Ισραήλ μετά τις προεδρικές εκλογές; Αν κερδίσει η Κάμαλα Χάρις, αναμένεται να διατηρήσει τον πυρήνα της πολιτικής του Τζο Μπάιντεν, με τη διαφορά ότι η νέα υποψήφια των Δημοκρατικών έχει τα φόντα να αποτελέσει μια λιγότερο φιλική στον Μπέντζαμιν Νετανιάχου εταίρο. Αν κερδίσει ο Ντόναλντ Τραμπ, προκύπτουν δύο σενάρια: είτε θα εντείνει τη στάση των ΗΠΑ απέναντι σε Ιράν, Χεζμπολάχ και Παλαιστινίους είτε, αντιθέτως, θα επιδιώξει μια συμφωνία η οποία θα οικοδομήσει το προφίλ του ως αποτελεσματικού ηγέτη που λύνει προβλήματα. Το πιθανότερο είναι ότι ως εκφραστής του αμερικανικού απομονωτισμού δεν θα επιλέξει να εμπλέξει τις ΗΠΑ σε έναν περιφερειακό πόλεμο· μέχρι αποδείξεως του εναντίου.
