Επίδειξη δύναμης ή κίνηση απελπισίας; Ο αντιπερισπασμός με εισβολή σε ρωσικό έδαφος εγκυμονεί κινδύνους πρωτίστως για την Ουκρανία. Ερχεται όμως σε μια χρονική στιγμή που ο Ζελένσκι είχε ανάγκη να αντιδράσει. Η επιχείρηση ήδη πέτυχε τουλάχιστον έναν από τους στόχους της· ανακατεύει την τράπουλα στο μέτωπο στέλνοντας το μήνυμα ότι ο Πούτιν δεν είναι άτρωτος. «Μπήκαμε εύκολα, με μικρή αντίσταση», έλεγαν στρατιώτες οι οποίοι συμμετείχαν στην έκπληξη την οποία επιφύλασσε η Ουκρανία στο Κουρσκ. Οι πρώτες δυνάμεις φέρεται να διέσχισαν τα ρωσικά σύνορα προς διάφορες κατευθύνσεις τη νύχτα της 6ης Αυγούστου, προσεγγίζοντας τα δυτικά προάστια της πόλης Σούτζα. Μονάδα drones φαίνεται πως είχε προηγηθεί δύο 24ωρα νωρίτερα, προετοιμάζοντας την εισβολή. «Οι Ρώσοι δεν περίμεναν μια επίθεση τέτοιας κλίμακας στην περιφέρεια του Κουρσκ. Για να προστατεύσουν τα σύνορα της περιοχής είχαν τοποθετήσει κυρίως μικρές δυνάμεις, όπως συνοριοφύλακες. Γι’ αυτό και άρχισαν αμέσως να επιστρατεύουν τακτικές μονάδες από άλλα σημεία, όπως η περιοχή βόρεια του Χάρκοβο», τονίζει στην «Κ» από την Ουάσιγκτον ο Τζον Χάρντι, αναπληρωτής διευθυντής του Ρωσικού Προγράμματος στο Ιδρυμα για την Αμυνα των Δημοκρατιών – FDD. Η διείσδυση του ουκρανικού στρατού στο εσωτερικό της Ρωσίας φέρεται να εκτείνεται έως και σε 20 χλμ. Σύμφωνα με το Κίεβο, περισσότεροι από 70 οικισμοί σε τουλάχιστον 1.000 τ. χλμ. ρωσικού εδάφους τέθηκαν υπό ουκρανικό έλεγχο. Ρωσικές πηγές έχουν επιβεβαιώσει ότι έως και 200.000 Ρώσοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους.
Στόχος του Κιέβου ήταν να καταλάβει ρωσική έκταση για να την αξιοποιήσει σε μελλοντικές διαπραγματεύσεις, καθώς και να τονώσει το ηθικό φίλων και συμμάχων, ιδίως πέρα από τον Ατλαντικό.
Ερώτημα αποτελεί κατά πόσον η ιδέα της ουκρανικής επιχείρησης σε ρωσικό έδαφος ήταν σε γνώση των ΗΠΑ. Ο Χάρντι εμφανίζεται αρκετά βέβαιος ότι το Κίεβο λειτούργησε με άκρα μυστικότητα προς πάσα κατεύθυνση: «Το ουκρανικό σχέδιο φαίνεται να έπιασε τον Λευκό Οίκο απροετοίμαστο, αν κρίνουμε από τις επίσημες δηλώσεις των Αμερικανών αξιωματούχων. Υπάρχουν αναφορές ότι ακόμη και Ουκρανοί αξιωματικοί που συμμετείχαν στην προετοιμασία δεν γνώριζαν τα χαρακτηριστικά και τον σκοπό της. Η μυστικότητα της επιχείρησης φαίνεται να ήταν και ο βασικός λόγος της επιτυχίας της». Από την άλλη, πρόκειται για μια εξέλιξη που δοκιμάζει τα όρια του αμερικανικού αφηγήματος, σύμφωνα με το οποίο η Ουκρανία δεν θα πρέπει να χρησιμοποιεί δυτικούς εξοπλισμούς για τη διενέργεια επιθέσεων στη ρωσική επικράτεια. Υπό αυτή την έννοια, δεν μπορεί να αποκλειστεί το σενάριο η αμερικανική κυβέρνηση να είχε γνώση της επιχείρησης και να μην το αναγνωρίζει για ευνόητους λόγους. «Στην πραγματικότητα οι Ουκρανοί λαμβάνουν μέτρα για να προστατευθούν από τις ρωσικές επιθέσεις», διαμηνύουν τώρα στην Ουάσιγκτον, επιχειρώντας έτσι να προσδώσουν αμυντικό χαρακτήρα στην ουκρανική επιχείρηση. Υπάρχει όμως και η εκδοχή οι Ουκρανοί πράγματι να μην ενημέρωσαν τις ΗΠΑ υπό τον φόβο ότι θα δέχονταν πιέσεις να υπαναχωρήσουν από τον σχεδιασμό τους.
Επίλεκτες μονάδες
Για τη διεξαγωγή της επιχείρησης στο Κουρσκ, το Κίεβο ανέπτυξε κάποια από τα επίλεκτα στρατεύματά του. «Η ουκρανική δύναμη αποτελείται από μισή ντουζίνα διαφορετικές ταξιαρχίες και άλλες μονάδες. Είναι μια ισχυρή κινητή δύναμη, εξοπλισμένη με οχήματα μάχης πεζικού, συμπεριλαμβανομένων των γερμανικών Marder, τεθωρακισμένα οχήματα μεταφοράς προσωπικού Stryker που έχουν παράσχει οι ΗΠΑ, μια ποικιλία οχημάτων πεζικού, μεταξύ των οποίων και ο τύπος MRAP, καθώς και συστήματα προστασίας από ναρκοπέδια. Ουσιαστικά, οι Ουκρανοί κατάφεραν να προλάβουν τους Ρώσους, οι οποίοι δεν ήταν προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουν μια δύναμη αυτού του μεγέθους, γι’ αυτό και αιφνιδιάστηκαν. Πλέον, όσο οι Ρώσοι στέλνουν ενισχύσεις στην περιοχή, τόσο επιβραδύνονται τα κέρδη των Ουκρανών, αν δεν σταματήσουν εντελώς. Αν και υπάρχουν δυνατότητες σε κάποια σημεία να προχωρήσουν ακόμη περισσότερο, τώρα η ουκρανική προσπάθεια θα επικεντρώνεται περισσότερο στην υπεράσπιση των κεκτημένων, στην άμυνα απέναντι στις ρωσικές δυνάμεις οι οποίες θα επιχειρήσουν να πάρουν πίσω τα χαμένα εδάφη», εξηγεί ο αναλυτής του FDD.
Στόχος της Ουκρανίας είναι αφενός να διασπάσει τις ρωσικές δυνάμεις, οδηγώντας στην εκτροπή μονάδων από άλλες εστίες, αφετέρου να κατοχυρώσει ρωσική έκταση με στόχο να την αξιοποιήσει σε μελλοντικές ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις, για να επιτύχει ως αντάλλαγμα την επιστροφή ουκρανικού εδάφους. Ενα ακόμη πιο σημαντικό ίσως κίνητρο ήταν να τονώσει το ηθικό γύρω από την Ουκρανία, εντός και εκτός συνόρων, σε μια φάση που δοκιμαζόταν η δυτική υποστήριξη στο Κίεβο, εν μέσω σταθερής προόδου της ρωσικής προώθησης στο μέτωπο. Η συγκυρία βεβαίως δεν ήταν καθόλου τυχαία, λίγους μήνες πριν από τις αμερικανικές εκλογές. «Δεν θα εκπλησσόμουν αν το βασικό κριτήριο της απόφασης ήταν οι εκλογές στις ΗΠΑ, με στόχο να μετατοπίσει τα αμερικανικά media από το αφήγημα της ουκρανικής ήττας. Νομίζω λοιπόν ότι είναι μια εξέλιξη πολύ σημαντική», σχολιάζει ο Χάρντι. Υπενθυμίζεται ότι οι Ρεπουμπλικανοί προσάπτουν στους Δημοκρατικούς πως δαπανούν χρήματα σε έναν πόλεμο τον οποίο η Ουκρανία δεν μπορεί να κερδίσει και προαναγγέλλουν παύση της αμερικανικής βοήθειας στο Κίεβο από μια κυβέρνηση Τραμπ.
Εκτίθεται στον Βορρά, τσαλακώνει τον Πούτιν
Η ουκρανική επιχείρηση στο ρωσικό έδαφος έχει ορατούς κινδύνους. Ο ρωσικός στρατός εξακολουθεί να υπερτερεί σε μέγεθος. Πριν από την επίθεση της Ουκρανίας, υπήρχαν αυξημένοι φόβοι για ρωσική επέκταση στον Βορρά. Αν αποτύχει η ουκρανική εισβολή στο Κουρσκ, τότε οι Ρώσοι θα αποκτήσουν ταυτόχρονο πλεονέκτημα στα βόρεια και ανατολικά και οι Ουκρανοί θα τους έχουν προσφέρει μια ευκαιρία να κερδίσουν ακόμη περισσότερο έδαφος, ιδίως στην περιοχή του Ντονέτσκ. «Η Ουκρανία πήρε μια απόφαση. Να δεσμεύσει τα περιορισμένα στρατιωτικά της αποθέματα σε αυτήν την επίθεση στο Κουρσκ, αντί να τα χρησιμοποιήσει στην άμυνα. Αν το στοίχημα δεν αποδώσει και η Ρωσία καταστρέψει αυτές τις εφεδρείες, τότε η Ουκρανία θα είναι σε χειρότερη θέση από αυτή στην οποία βρισκόταν πριν από την επίθεση. Από την άλλη πλευρά όμως, εάν η επιχείρηση επιτύχει, θα έχει μετατοπίσει τη δυναμική προς όφελος της Ουκρανίας. Μεγάλο το ρίσκο, μεγάλη η ανταμοιβή. Ο χρόνος θα δείξει», υπογραμμίζει ο Τζον Χάρντι.
Σε κάθε περίπτωση, ο ουκρανικός αιφνιδιασμός έχει ήδη προκαλέσει σύγχυση στη Ρωσία, εκπέμποντας παροδικά τουλάχιστον το μήνυμα ότι ο Πούτιν δεν είναι σε θέση να προστατεύσει τους Ρώσους πολίτες από έναν πόλεμο τον οποίο ο ίδιος εμπνεύστηκε. Ομως, μέχρι στιγμής, δεν αλλάζει τη μεγάλη εικόνα για την έκβαση του πολέμου αυτή καθαυτήν. «Νομίζω ότι ο πόλεμος θα συνεχιστεί και το 2025. Και οι Ρώσοι θα περνούν όλο και πιο δύσκολα. Η διαθεσιμότητα των τεθωρακισμένων αρμάτων μάχης θα μειώνεται και τα σοβιετικά αποθέματα δεν είναι ανεξάντλητα. Ηδη οι Ρώσοι έχουν “κάψει” ένα πολύ μεγάλο μέρος τους. Αν ο πόλεμος μπει στο 2026, η Ρωσία θα δυσκολευτεί. Και δεν μπορούμε να ξέρουμε για πόσο καιρό θα συνεχίσει η Βόρεια Κορέα να την προμηθεύει με εκατομμύρια οβίδες και ρουκέτες πυροβολικού που παρέχει ετησίως. Η ρωσική πλευρά έχει αρχίσει να αναφέρεται σε διαπραγματεύσεις, όμως οι απαιτήσεις της είναι μαξιμαλιστικές και δεν αντικατοπτρίζουν κάποιο είδος γνήσιας προθυμίας για σοβαρές διαβουλεύσεις με στόχο τη διευθέτηση μέσω συνομιλιών», σημειώνει ο Αμερικανός αναλυτής.
Και ο Ζελένσκι όμως δεν δείχνει διατεθειμένος να καθίσει στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης, όσο δεν πιστεύει ότι ο Πούτιν είναι έτοιμος για συμβιβασμό και όσο η Ουκρανία δεν βρίσκεται στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Γι’ αυτό και μια ουσιαστική ειρηνευτική διαδικασία δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα, παρά τις επιμέρους εξελίξεις στο μέτωπο· ακόμη και όταν είναι τόσο θεαματικές όσο η ουκρανική εισβολή στο ρωσικό Κουρσκ.
