«Οι επιλογές μας είναι οι αρμοί του πεπρωμένου. Και σε έναν κόσμο γεμάτο αντιξοότητες, η μοίρα της Ευρώπης εξαρτάται από το τι θα κάνουμε στη συνέχεια», διεκήρυττε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν απευθυνόμενη στο Ευρωκοινοβούλιο, προκειμένου να πείσει για την ανάγκη επανεκλογής της στην προεδρία της Κομισιόν, στις 18 του περασμένου Ιουλίου. Αν και παραμένει αμφίβολο ότι το απόφθεγμα του Αμερικανού ποιητή Eντουιν Μάρκαμ περί επιλογών και πεπρωμένου ήταν εκείνο που έπεισε τους 401 ευρωβουλευτές να της δώσουν μια δεύτερη ευκαιρία, η ίδια βρίσκεται ήδη αντιμέτωπη με σειρά επιλογών που θα κρίνουν σε μεγάλο βαθμό τη «μοίρα» της Ευρώπης την επόμενη πενταετία. Το στίγμα του νέου θεσμικού κύκλου θα δοθεί κατά τις πρώτες εκατό ημέρες της νέας Κομισιόν, υπό την Φον ντερ Λάιεν ή VDL 2.0, όπως τιτλοφορείται εν συντομία.
Οι προθεσμίες
Εως την επίσημη πρώτη της νέας Κομισιόν, το επόμενο τρίμηνο προδιαγράφεται ως ένας πολιτικός Γολγοθάς, τόσο σε ό,τι αφορά τη σύνθεση της νέας ομάδας, όσο και για τον χρόνο της τελικής της έγκρισης. Τα χρονοδιαγράμματα είναι σφιχτά και ίσως ανατραπούν εάν το Ευρωκοινοβούλιο –όπως συνέβη το 2019– αποφασίσει να «κόψει» κάποιους υποψηφίους κατά την ακρόασή τους, διαδικασία που ξεκινάει στα μέσα Σεπτεμβρίου. Εάν απορριφθούν παραπάνω από ένας υποψήφιοι, τότε η έναρξη των εργασιών της Κομισιόν θα γίνει την 1η Δεκεμβρίου και όχι την 1η Νοεμβρίου, όταν λήγει η θητεία της τρέχουσας, εξηγεί στην «Κ» Ευρωπαίος αξιωματούχος. Σοσιαλιστές και Πράσινοι ευρωβουλευτές ακονίζουν μάλιστα ήδη τα μαχαίρια τους, κυρίως λόγω έλλειψης αρκετών γυναικών από τη λίστα των υποψηφίων επιτρόπων.
Κακό οιωνό θεωρεί Ευρωπαίος διπλωμάτης την πρώτη πρόκληση που αντιμετωπίζει η πρόεδρος, από τη στάση αρκετών κυβερνήσεων να αγνοήσουν τη σύστασή της να καταθέσουν δύο ονόματα –ενός άνδρα και μιας γυναίκας– υποψηφίων, ώστε να διασφαλιστεί η ισόρροπη συμμετοχή των δύο φύλων στη νέα Κομισιόν. Μόνο πέντε κράτη-μέλη πρότειναν γυναίκες, ενώ δεκαεπτά χώρες –ανάμεσά τους και η Ελλάδα– κατέθεσαν ονόματα ανδρών.
«Η πρόκληση συγκρότησης μιας Κομισιόν με εξισορρόπηση φύλων αναδεικνύει το πρόβλημα του πώς προσεγγίζουν τα κράτη-μέλη τις ευρωπαϊκές πολιτικές. Θέλουν και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο, θέτοντας το εθνικό και πολιτικό συμφέρον πάνω από το συλλογικό, ευρωπαϊκό», σημειώνει η Γκεζίνε Βέμπερ, ερευνήτρια ευρωπαϊκής στρατηγικής στο German Marshall Fund.
Σοσιαλιστές και Πράσινοι ευρωβουλευτές ακονίζουν ήδη τα μαχαίρια τους λόγω έλλειψης αρκετών γυναικών από τη λίστα των υποψηφίων επιτρόπων.
Με τη διαπίστωση αυτή συμφωνεί ο Αλμπέρτο Αλεμάνο, καθηγητής ευρωπαϊκού δικαίου στο HEC του Παρισιού, ενώ επισημαίνει παράλληλα ότι «τίθεται σε αχρείαστο κίνδυνο το Κολέγιο των Επιτρόπων, καθώς ίσως απορριφθεί ένας άνευ προηγουμένου αριθμός υποψηφίων επιτρόπων (οι λιγότερο ικανοί) και επομένως θα καθυστερήσει η έναρξη του νέου θεσμικού κύκλου, την ώρα που ο κόσμος καίγεται…». Το βασικό πρόβλημα, όμως, είναι ότι «δημιουργείται επικίνδυνο προηγούμενο για την πρόεδρο, καθώς αποδεικνύεται αδύναμη να εξασκήσει τα προνόμιά της έναντι των Ευρωπαίων ηγετών».
Κατά πόσον θα επηρεάσει το γεγονός αυτό τις σχέσεις της με τα κράτη- μέλη; Οι εκπρόσωποί της αρνούνται πεισματικά να σχολιάσουν τη στάση της πλειονότητας των κυβερνήσεων να την αγνοήσουν. «Η Φον ντερ Λάιεν διακρίνεται από ρεαλισμό. Γνωρίζει πολύ καλά τα παιχνίδια εξουσίας εντός των κρατών-μελών, αλλά και ότι η επιτυχία εφαρμογής των πολιτικών της εξαρτάται εν πολλοίς από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο», σχολιάζει Ευρωπαίος διπλωμάτης. Eτερος συνάδελφός του προσδοκά ότι λόγω αυτής της εμπειρίας η πρόεδρος «θα έχει ήδη κατανοήσει ότι χρειάζεται τα κράτη-μέλη και πως θα ήταν ωφέλιμη μια τακτική επαφή και μια προληπτική προσέγγιση», αναφέρει, φέρνοντας παράδειγμα τις κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας, όταν η πρόεδρος είχε ενοχλήσει αρκετές κυβερνήσεις με την –χωρίς προηγούμενη συνεννόηση– κατάθεση προτάσεων με χαρακτήρα κατεπείγοντος. Ο ίδιος θεωρεί ότι τα «δείγματα γραφής» δεν επιτρέπουν αισιοδοξία ότι η πρόεδρος θα απαλλαγεί από το συγκεντρωτικό στιλ διοίκησης. Οι πρώτες 100 ημέρες θα είναι ενδεικτικές, αναφέρει, και για τον τρόπο λειτουργίας της νέας ομάδας, αλλά και των σχέσεων με τους άλλους θεσμούς, υπενθυμίζοντας τη δηλητηριώδη σχέση με τον νυν πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ. «Πρώτο μέλημά της θα είναι να σταλεί μήνυμα καλύτερης συνεργασίας μεταξύ των επικεφαλής των ευρωπαϊκών θεσμών», εκτιμά, λόγω του νέου προέδρου του Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα.
Προτεραιότητες
Σε κάθε περίπτωση, η πρόεδρος έχει περιγράψει από τον Ιούλιο τις προτεραιότητές της: μια πιο ανταγωνιστική Ευρώπη –που θα διευκολύνει την πράσινη μετάβαση–, ενίσχυση των αμυντικών φιλοδοξιών της, προώθηση κοινωνικών – οικονομικών πολιτικών και αντιμετώπιση του στεγαστικού προβλήματος, βιώσιμες αγροτικές και περιβαλλοντικές πολιτικές, προστασία της ευρωπαϊκής δημοκρατίας και των γεωπολιτικών συμφερόντων της Ε.Ε. «Πρόκειται για μακρά λίστα από την οποία λείπει –σε αντίθεση με το 2019– η συνοχή», σχολιάζει ο Αλμπέρτο Αλεμάνο, προσθέτοντας ότι «θα πρόκειται για μια Κομισιόν που θα επιχειρήσει να αντιμετωπίσει μελλοντικές προκλήσεις μέσω δημιουργίας χαρτοφυλακίων διεκπεραίωσης κρίσεων».
Για την Γκεζίνε Βέμπερ η σημερινή πολιτική κατάσταση στην Ε.Ε. και οι γεωπολιτικές εξελίξεις, ίσως οδηγήσουν την Κομισιόν να αναλάβει πιο ενεργό ρόλο. Κατά την ίδια, η πρόεδρος έχει επιδείξει ηγετικές ικανότητες στην αντιμετώπιση της πανδημίας και για την προάσπιση των γεωπολιτικών συμφερόντων της Ε.Ε. Θεωρεί βέβαιο ότι τις πρώτες 100 ημέρες τα προβλήματα δεν θα εκλείψουν. «Η Φον ντερ Λάιεν θα αντιμετωπίσει τεράστιες προκλήσεις από την πρώτη κιόλας ημέρα. Οι πιο επείγουσες αφορούν την ασφάλεια και την άμυνα: η διατήρηση της στήριξης στην Ουκρανία και η προώθηση της ευρωπαϊκής ενσωμάτωσής της», επισημαίνει, ενώ προσθέτει ότι «η Ε.Ε. πρέπει να προετοιμάζεται για μια αμερικανική διοίκηση υπό τον Τραμπ και την πιθανότητα μείωσης της αμερικανικής βοήθειας προς το Κίεβο». Σημειώνει, πάντως, ότι «σε μια περίοδο όπου Γαλλία και Γερμανία είναι αδύναμες εσωτερικά, ίσως η Κομισιόν παίξει σημαντικότερο ρόλο». Αντιθέτως, ο Αλμπέρτο Αλεμάνο εκτιμά ότι η Ε.Ε. «έχει καταστεί πιο δύσκολη να καθοδηγηθεί από τον οποιονδήποτε, ιδιαίτερα από κάποια σαν τη Φον ντερ Λάιεν, που συστηματικά έχει δείξει ότι υποχωρεί έναντι των κρατών-μελών σε ό,τι αφορά την εφαρμογή της ευρωπαϊκής νομοθεσίας ή του σεβασμού των ευρωπαϊκών αρχών», ενώ προσθέτει και τη δυσκολία προώθησης συγκεκριμένων πολιτικών –όπως τον στόχο της πράσινης μετάβασης– λόγω της στάσης των δεξιών και των ενισχυμένων πλέον ακροδεξιών δυνάμεων εντός του Ευρωκοινοβουλίου.
