«Είμαι αυτός που ψάχνετε», είπε ο 26χρονος Σύρος Ισα αλ Χ, μέλος του Ισλαμικού Κράτους και παραδόθηκε στους Γερμανούς αστυνομικούς. Τα ρούχα του ήταν ποτισμένα με αίμα, αφού ένα 24ωρο νωρίτερα είχε σκοτώσει με μαχαίρι τρεις ανθρώπους κι είχε τραυματίσει άλλους οκτώ, προτού τραπεί σε φυγή. Η επίθεση έλαβε χώρα στις 23 Αυγούστου στην πόλη Ζόλινγκεν της Βόρειας Ρηνανίας – Βεστφαλίας, μια πόλη που τρεις δεκαετίες νωρίτερα είχε απασχολήσει τη διεθνή ειδησεογραφία για άλλους λόγους: τη νύχτα της 28ης Μαΐου 1993 τέσσερις νεαροί Γερμανοί σκίνχεντ με νεοναζιστικές διασυνδέσεις πυρπόλησαν το σπίτι μιας μεγάλης τουρκικής οικογένειας. Τρία κορίτσια και δύο γυναίκες είχαν χάσει τη ζωή τους τότε στη φωτιά και 14 άλλα μέλη της τραυματίστηκαν, κάποια εξ αυτών σοβαρά. Η ρατσιστική επίθεση, μία από τις ειδεχθέστερες στη σύγχρονη Ιστορία της Γερμανίας, πυροδότησε βίαιες διαδηλώσεις της τουρκικής διασποράς σε πολλές γερμανικές πόλεις.
Το προφίλ του δράστη
Η τρομοκρατική επίθεση της περασμένης εβδομάδας είχε στόχο μια γιορτή 650 ετών που πραγματοποιείται κάθε καλοκαίρι στο ιστορικό κέντρο της πόλης. Στη διάρκειά της η παράδοση συναντά τη σύγχρονη μουσική και την ώρα του βίαιου μαχαιρώματος στα πλατό βρισκόταν ο DJ Topic. Ο δράστης έμενε σε έναν ξενώνα λίγα μέτρα από το σημείο των εκδηλώσεων. Ετσι, ακόμη κι αν υπήρχε περιμετρικός έλεγχος στις εισόδους του ιστορικού κέντρου, ο Ισα αλ Χ πάλι θα είχε καταφέρει να διεισδύσει στο πλήθος.
Η έρευνα για το παρελθόν του, για τον τρόπο δράσης του και τις σχέσεις του με το Ισλαμικό Κράτος ελάχιστα αποτελέσματα απέφερε. Ακόμη και η ίδια η οργάνωση, αν κι έσπευσε να οικειοποιηθεί την επίθεση, δεν φαίνεται να διαθέτει πολλά στοιχεία για το μέλος της. Δεν είναι σαφές πότε ακριβώς ριζοσπαστικοποιήθηκε, αν δηλαδή ήταν πριν την έλευσή του στη Γερμανία ή αν αυτό συνέβη στη διάρκεια της παραμονής του.
Το μόνο στοιχείο για την ιδεολογία του είναι ένα βίντεο που γύρισε λίγο πριν από την πράξη του, το οποίο αναπαρήγαγε το Ισλαμικό Κράτος. Αυτό που προβληματίζει, ωστόσο, τις γερμανικές αρχές είναι πώς κατάφερε ο εξτρεμιστής να περάσει κάτω από το ραντάρ του συστήματος ασύλου: ενώ η αίτησή του είχε απορριφθεί από πέρυσι λόγω της συμφωνίας του Δουβλίνου (είχε εισέλθει στην Ε.Ε. από τη Βουλγαρία, άρα έπρεπε να καταθέσει εκεί αίτηση ασύλου) κατάφερε να παραμείνει για έναν και πλέον χρόνο στη Γερμανία. Αυτό οφείλεται στη σύγχυση που έχει προκληθεί από αλληλοσυγκρουόμενες διατάξεις περί ασύλου: με την παρέλευση ενός εξαμήνου σε μια δεύτερη χώρα η ευθύνη για την επεξεργασία της αίτησης περνάει στην επόμενη χώρα, ενώ η Γερμανία επιδεικνύει ιδιαίτερη ευαισθησία απέναντι στους Σύρους πρόσφυγες, παρόλο που από το 2020 η Συρία δεν περιλαμβάνεται στον κατάλογο των χωρών προς τις οποίες απαγορεύονται οι απελάσεις. «Γιατί βρισκόταν στη Γερμανία ο δράστης, κύριε Σολτς;», ρωτήθηκε από το περιοδικό Spiegel ο Γερμανός καγκελάριος. «Κι εγώ θα ήθελα πολύ να το μάθω», ήταν η απάντησή του, με την οποία προσπάθησε να επιρρίψει τις ευθύνες στις Αρχές του κρατιδίου της Βόρειας Ρηνανίας – Βεστφαλίας.
Η χρονική συγκυρία της επίθεσης αποτέλεσε βούτυρο στο ψωμί της Ακροδεξιάς, αλλά και της πρώην κομμουνίστριας Σάρα Βάγκενκνεχτ, που έχει δημιουργήσει τον δικό της ξενοφοβικό σχηματισμό. Μόλις δέκα μέρες πριν από τις σημερινές τοπικές αναμετρήσεις σε Θουριγγία και Σαξονία, η πολιτική εκμετάλλευση από τα δύο αντισυστημικά κόμματα ήταν δεδομένη.
«Η κουλτούρα της φιλοξενίας τελείωσε. Δεν θα τα καταφέρουμε. Μην έρθετε!», ήταν το σχόλιο της Βάγκενκνεχτ, σε μια έμμεση αναφορά στην ιστορική ρήση της Αγκελα Μέρκελ «θα τα καταφέρουμε», το 2015, όταν η χώρα είχε υποδεχθεί πάνω από ένα εκατομμύριο πρόσφυγες.
Από την πλευρά του ο Μπγιορν Χέκε, υποψήφιος της AfD στη Θουριγγία κι ένα από τα ακραία στελέχη του κόμματος με νεοναζιστικές αποκλίσεις, υπόσχεται μια χώρα στην οποία θα κατάσχονται στα σύνορα όλα τα τιμαλφή (ακόμη και κινητά τηλέφωνα) από τους αιτούντες άσυλο. Στις ομιλίες του οι αντιδιαδηλώσεις είναι συχνά μεγαλύτερες από το πλήθος των οπαδών του. Ο Χέκε δείχνει προς το μέρος των αντιπάλων του και τους αποκαλεί συνενόχους στην επίθεση του Ζόλινγκεν, ηθικούς αυτουργούς των τριών δολοφονιών. Τα άλλα κόμματα τα αποκηρύσσει συνολικά ως «καρτέλ».
«Η κουλτούρα της φιλοξενίας τελείωσε. Δεν θα τα καταφέρουμε. Μην έρθετε!», ήταν το σχόλιο της Βάγκενκνεχτ – έμμεση αναφορά στην ιστορική ρήση της Μέρκελ «θα τα καταφέρουμε», το 2015.
Μέσα σ’ αυτό το κλίμα, τα συστημικά κόμματα έχουν κινητοποιηθεί, προκειμένου να μη μετατραπεί η τρομοκρατική ενέργεια σε ζήτημα του προεκλογικού αγώνα και να μην υπάρξει ακροδεξιά επέλαση στα τρία πρώην ανατολικογερμανικά κρατίδια. Μετά τη Σαξονία και τη Θουριγγία στις κάλπες προσέρχεται στις 22 Σεπτεμβρίου και το Βραδεμβούργο.
O καγκελάριος Ολαφ Σολτς επισκέφτηκε την τραυματισμένη πόλη και προσπάθησε να βρει κοινό έδαφος με τη συντηρητική αξιωματική αντιπολίτευση του Φρίντριχ Μερτς. Στόχος είναι η επίσπευση των απελάσεων όσων δεν έχουν εξασφαλίσει άσυλο και ο αυστηρός περιορισμός της οπλοκατοχής, συμπεριλαμβανομένων των μαχαιριών, που ήταν και το όπλο της σφαγής στο Ζόλινγκεν, την επονομαζόμενη «πρωτεύουσα της λεπίδας».
Εκεί κατασκευάζονται μαχαίρια, ψαλίδια και ξυράφια από την εποχή των σιδηρουργών του μεσαίωνα. Είναι τραγική ειρωνεία ότι ένα μαχαίρι τραυμάτισε βαθιά την τοπική κοινωνία. Προς το παρόν οι κάτοικοι της Βόρειας Ρηνανίας – Βεστφαλίας έχουν αντιδράσει συγκρατημένα, παρά το πένθος.
Η οργή έχει κυρίως μεταφραστεί σε αλληλεγγύη και όχι βία. Ομως, οι κάτοικοι φοβούνται να κυκλοφορήσουν στους δρόμους για να μη βρεθούν αντιμέτωποι με μια αντίστοιχη επίθεση κι οι μουσουλμάνοι επίσης επειδή ανησυχούν για αντίποινα. Ο σοσιαλδημοκράτης δήμαρχος Τιμ Κούρτσμπαχ μετράει τα λόγια του στις συνεντεύξεις, θυμίζοντας το ρατσιστικό παρελθόν του Ζόλινγκεν.
Πίεση για απελάσεις
Η τήρηση ισορροπιών είναι δύσκολη. Διάχυτη είναι η αίσθηση ότι για να αποκατασταθεί το αίσθημα της ασφάλειας στη γερμανική κοινή γνώμη και να καταπολεμηθεί ταυτόχρονα η άκριτη ισλαμοφοβία πρέπει να παρατεθούν έστω και δυσάρεστα στατιστικά στοιχεία. Ετσι ο Τύπος, ακόμη κι ο προοδευτικός, δεν διστάζει πλέον να συνδέσει τη μετανάστευση με την εγκληματικότητα και να καταγγείλει το χαμηλό ποσοστό απελάσεων. Προχθές απελάθηκαν για πρώτη φορά έπειτα από τρία χρόνια 28 Αφγανοί, οι οποίοι επέστρεψαν στο καθεστώς των Ταλιμπάν. Η επίδειξη αναλγησίας προκάλεσε αντιδράσεις εκ μέρους της Διεθνούς Αμνηστίας. Κανένα γερμανικό κόμμα, όμως, δεν τόλμησε να επικρίνει την κυβερνητική απόφαση. Την ίδια γραμμή ακολούθησαν και τα ΜΜΕ.
Προχθές απελάθηκαν για πρώτη φορά έπειτα από τρία χρόνια 28 Αφγανοί, οι οποίοι επέστρεψαν στο καθεστώς των Ταλιμπάν. Κανένα γερμανικό κόμμα δεν τόλμησε να επικρίνει την κυβερνητική απόφαση.
Η «Zeit» γράφει, για παράδειγμα, ότι στο πρώτο εξάμηνο της φετινής χρονιάς αυξήθηκαν μεν κατά 20% οι απελάσεις σε σχέση με πέρυσι, αλλά ο αριθμός τους (9.465) είναι πολύ μικρός σε σχέση με τις 130.000 που εκκρεμούν. Στα στοιχεία για την εγκληματικότητα οι ξένοι υπερεκπροσωπούνται, ειδικά στις βαριές σωματικές βλάβες, στις ληστείες και τους φόνους.
Αν απελαύνονταν με πιο συστηματικό τρόπο όσοι έχουν υποπέσει σε αδικήματα ή δεν δικαιούνται άσυλο, θα ωφελούνταν και οι νομοταγείς πρόσφυγες, επισημαίνει ο δήμαρχος του Ζόλινγκεν. Δεν θέλει όμως να πει περισσότερα.
Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κυκλοφόρησε ένα βίντεο που τον δείχνει το 2017 να εγκαινιάζει μια γιορτή πολυπολιτισμικότητας, κάνοντας λόγο για φιλοξενία χωρίς σύνορα και χωρίς ανώτατα όρια (υποδοχής μεταναστών). Το επίμαχο υλικό ξεθάφτηκε από ακροδεξιούς κύκλους αμέσως μετά την επίθεση.
