Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός δείχνει να μην ακούει ούτε καν τους στενούς συνεργάτες του για κατάπαυση του πυρός στη Γάζα, η κυβέρνηση Μπάιντεν παίζει το τελευταίο της χαρτί πριν από τις προεδρικές εκλογές και το Ιράν μέχρι στιγμής δεν ρισκάρει να εμπλακεί σε έναν ολοκληρωτικό πόλεμο με τη Δύση. Σε συνομιλία με την «Κ», σχεδόν 11 μήνες πλέον μετά το μακελειό της Χαμάς σε ισραηλινό έδαφος, η Νόμι Μπαρ-Γιάακοβ, ανώτερη συνεργάτιδα της δεξαμενής σκέψης Chatham House, διεθνής διαπραγματεύτρια και διαμεσολαβήτρια περιγράφει πώς «οι ΗΠΑ αισθάνονται προδομένες από τον Νετανιάχου», αναλύει το σκεπτικό της Τεχεράνης και αναφέρεται στη στρατηγική της Κάμαλα Χάρις.
– Tι βρίσκεται πίσω από την καθυστέρηση των ιρανικών αντιποίνων στο Ισραήλ; Αν πρόκειται για καθυστέρηση.
– Μετά τη δολοφονία του Ισμαήλ Χανίγια –του πολιτικού ηγέτη της Χαμάς– στην Τεχεράνη, υπήρξε εντατική διπλωματία, κυρίως παρασκηνιακά, για να διασφαλιστεί ότι το Ιράν δεν θα ανταπαντούσε, ενώ διεξάγονταν σοβαρές συνομιλίες για κατάπαυση του πυρός. Πρακτικά, ζητήθηκε από το Ιράν να μην παρεμποδίσει μια μελλοντική συμφωνία για τη Γάζα. Αυτός ήταν αρχικά ο λόγος της καθυστέρησης. Τούτου λεχθέντος, το Ιράν παραδοσιακά παίρνει τον χρόνο του πριν από οποιαδήποτε ενέργεια αντιποίνων. Κυρίως επιλέγει να λειτουργεί μέσω των πληρεξουσίων του –Χεζμπολάχ στον Λίβανο, σιιτικές πολιτοφυλακές στο Ιράκ και τη Συρία, Χούθι στην Υεμένη–, που στην πραγματικότητα είναι υπο-κράτη του, δεδομένου ότι δημιουργούνται, χρηματοδοτούνται και εκπαιδεύονται από τους Φρουρούς της Επανάστασης του Ιράν. Η απευθείας ανάληψη δράσης εναντίον του Ισραήλ είναι η ύστατη λύση για την Τεχεράνη, καθότι θα πρόκειται για ανάληψη υψηλού ρίσκου. Το τελευταίο πράγμα που επιθυμεί αυτή τη στιγμή είναι να χτυπηθεί από το Ισραήλ, γνωρίζοντας πολύ καλά πλέον ότι οι ισραηλινές δυνάμεις έχουν τη δυνατότητα να φτάσουν οπουδήποτε στο Ιράν, όπως έδειξαν με την επίθεση στο ραντάρ αεράμυνας στο Ισφαχάν τον Απρίλιο και φυσικά με τη δολοφονία του Ισμαήλ Χανίγια. Το Ιράν δεν θέλει να το ρισκάρει. Δεν θέλει να ρισκάρει ούτε τις ζωές των ηγετικών στελεχών του ούτε την εμπλοκή σε έναν ολοκληρωτικό πόλεμο με το Ισραήλ και προφανώς με τις ΗΠΑ.
– Θεωρείτε επομένως ότι δεν θα δούμε μια απευθείας επίθεση του Ιράν στο Ισραήλ;
– Οχι αυτή τη στιγμή. Στο σημείο που βρισκόμαστε σήμερα φαίνεται ότι το Ιράν δεν θα στοχοποιήσει απευθείας το Ισραήλ. Μπορεί να στοχεύσει Ισραηλινούς αξιωματούχους στο εξωτερικό ή εβραϊκές τοποθεσίες ή να προβεί σε κυβερνοπόλεμο. Αλλά φαίνεται ότι δεν θα δούμε μια επίθεση –για παράδειγμα– με βαλλιστικούς πυραύλους και drones, που γνωρίζουμε καλά ότι διαθέτει σε μεγάλο απόθεμα, κρίνοντας και από την αντίστοιχη επίδειξη δύναμης τον Απρίλιο. Δεν επιθυμούν να συρθούν σε έναν ολοκληρωτικό πόλεμο. Θέλουν με βεβαιότητα να προκαλέσουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερο κακό στο Ισραήλ, μέσω των πληρεξουσίων, χωρίς να έχει κόστος για τους ίδιους.
– Και ποια είναι τώρα τα σενάρια για την κατάπαυση του πυρός στη Γάζα;
– Η αμερικανική κυβέρνηση σχεδιάζει να προτείνει μια νέα συμφωνία κατάπαυσης του πυρός μέσα σε λίγες μέρες. Και φαίνεται πως θα είναι μια συμφωνία «take it or leave it», δηλαδή είτε το Ισραήλ και η Χαμάς θα συμφωνήσουν με αυτήν ως έχει, είτε οι ΗΠΑ θα αποσυρθούν από τον ρόλο του μεσολαβητή. Οι διαμεσολαβητές –οι ΗΠΑ, το Κατάρ, η Αίγυπτος– εργάζονται επίπονα εδώ και σχεδόν 11 μήνες. Και θα έλεγα ότι οι ΗΠΑ αισθάνονται προδομένες από τον Νετανιάχου, ιδίως από τη στιγμή που ο Αμερικανός ΥΠΕΞ Αντονι Μπλίνκεν έφυγε πρόσφατα από το Ισραήλ δηλώνοντας ότι ο Νετανιάχου είχε αποδεχθεί την αμερικανική πρόταση γεφύρωσης του χάσματος και μέσα σε λίγες ώρες ο Ισραηλινός πρωθυπουργός δήλωνε στα εβραϊκά ακριβώς το αντίθετο, διατρανώνοντας ότι το Ισραήλ θα παραμείνει στον λεγόμενο διάδρομο της Φιλαδέλφειας, που είναι και το βασικό σημείο στο οποίο «κολλούν» οι διαπραγματεύσεις. Και πέρασε μάλιστα αντίστοιχο ψήφισμα στο υπουργικό συμβούλιο ασφαλείας, αγνοώντας αντίθετες εισηγήσεις, όπως του υπουργού Αμυνας Γκαλάντ, του αρχηγού του γενικού επιτελείου ενόπλων δυνάμεων Χαλέβι, του αρχηγού των εσωτερικών δυνάμεων ασφαλείας Μπαρ και του επικεφαλής της Μοσάντ, Μπαρνέα. Ο Νετανιάχου δείχνει λοιπόν ότι βάζει σε προτεραιότητα την προσωπική του ασφάλεια έναντι της παγκόσμιας ασφάλειας, συμπεριλαμβανομένων ακόμη και των Ισραηλινών ομήρων και των κινδύνων για μια περιφερειακή σύγκρουση με παγκόσμιες προεκτάσεις.
– Ασκεί πίεση στον Νετανιάχου ο θάνατος ακόμη έξι Ισραηλινών ομήρων; Είδαμε και διαδηλώσεις στο Ισραήλ στο άκουσμα της είδησης.
– Η πίεση είναι σίγουρα αυξανόμενη. Είδαμε μισό εκατομμύριο Ισραηλινούς να κατεβαίνουν αμέσως στους δρόμους, εν μέσω και απεργιακής κινητοποίησης στη χώρα. Το αίσθημα που συναντάει κανείς ολοένα περισσότερο στην ισραηλινή κοινή γνώμη είναι ότι αυτοί οι θάνατοι από ένα σημείο και μετά θα μπορούσαν και θα έπρεπε να είχαν αποτραπεί, μέσα από την επίτευξη μιας συμφωνίας.
– Υπάρχει κάποια πιθανότητα να εξομαλυνθούν οι σχέσεις Σαουδικής Αραβίας – Ισραήλ πριν από τις αμερικανικές εκλογές, όπως επιδιώκει ο πρόεδρος Μπάιντεν;
– Δεν πρόκειται να συμβεί όσο επικρατεί αυτή η καταστροφική εικόνα στο πεδίο. Η Σαουδική Αραβία δεν μπορεί να συνάψει μια συμφωνία με το Ισραήλ σε μια φάση που τόσοι Παλαιστίνιοι πεθαίνουν στη Γάζα.
– Αν εκλεγεί τον Νοέμβριο η Κάμαλα Χάρις, πόσο πιθανό είναι να δούμε μια διαφορετική στάση της Ουάσιγκτον στην αλληλεπίδραση με την κυβέρνηση Νετανιάχου;
– Νομίζω ότι είναι κάτι που ακόμη δεν γνωρίζει ούτε η ίδια η Κάμαλα Χάρις. Καταλαβαίνω ότι σε αυτή τη φάση μελετάει την κατάσταση και οι δηλώσεις της έχουν στόχο να μην προκαλέσουν απώλεια ψήφων είτε από τη μία είτε από την άλλη πλευρά. Για την ώρα, επιδιώκει να τηρήσει μια ισορροπία.
