Οι ενήλικοι άνω των 65 ετών που παρουσιάζουν απώλεια όρασης έχουν σχεδόν 50% αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας. Ωστόσο, εάν αντιμετωπιστούν τα προβλήματα όρασης, ο κίνδυνος αυτός μειώνεται σημαντικά.
Η διαπίστωση αυτή προκύπτει από πρόσφατη έκθεση μιας διεθνούς επιτροπής για την πρόληψη της άνοιας, η οποία έχει πλέον προσθέσει τη διαταραχή της όρασης στον κατάλογο των συνολικά 14 αναστρέψιμων παραγόντων κινδύνου για την άνοια. Αλλοι τέτοιοι παράγοντες είναι το κάπνισμα, ο διαβήτης, η κοινωνική απομόνωση και η υπέρταση.
Οι ειδικοί αναφέρουν ότι η προσθήκη της απώλειας όρασης δεν προκαλεί έκπληξη, ιδιαίτερα καθώς μια άλλη αισθητηριακή διαταραχή –η απώλεια ακοής– έχει επίσης συνδεθεί με την άνοια και περιλαμβάνεται στη λίστα.
Ας δούμε τι γνωρίζουμε σχετικά με το πώς ακόμη και η ήπια έως μέτρια διαταραχή της όρασης και της ακοής αυξάνει τον κίνδυνο άνοιας, καθώς και τι μπορούμε να κάνουμε για να τον αντιμετωπίσουμε.
Η αισθητηριακή απώλεια έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των ερεθισμάτων προς τον εγκέφαλο. Δεδομένου ότι ο εγκεφαλικός ιστός λειτουργεί στη βάση του «use it or lose it» (χρησιμοποίησέ τον ή θα τον χάσεις), η λιγότερη διέγερση θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεγαλύτερη ατροφία, λέει η Γκιλ Λίβινγκστον, καθηγήτρια Ψυχιατρικής στο Πανεπιστημιακό Κολέγιο του Λονδίνου, η οποία ήταν επικεφαλής της επιτροπής πρόληψης της άνοιας.
Η περιοχή του εγκεφάλου που επεξεργάζεται τις ακουστικές πληροφορίες βρίσκεται κοντά στην περιοχή που επηρεάζεται περισσότερο από τη νόσο Αλτσχάιμερ, γεγονός που υποδηλώνει ότι μπορεί να υπάρχει ανατομική σύνδεση. Παρότι οι οπτικές πληροφορίες διοχετεύονται σε ένα άλλο τμήμα του εγκεφάλου, ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιούμε αυτές τις πληροφορίες ενεργοποιεί πολλές άλλες περιοχές.
«Καθώς μειώνεται η ενεργοποίηση ορισμένων περιοχών του εγκεφάλου, αυτές εμφανίζουν ταχύτερη ατροφία σε κάποιο βαθμό», λέει ο δρ Φρανκ Λιν, καθηγητής Ωτορινολαρυγγολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς. «Αυτό θα μπορούσε ενδεχομένως να προκαλέσει αλυσιδωτές επιπτώσεις και σε άλλες περιοχές της λειτουργίας και της δομής του εγκεφάλου».
Επιπλέον, τα άτομα που βιώνουν αισθητηριακή απώλεια στην ενήλικη ζωή, συχνά αποσύρονται και δεν είναι πλέον τόσο κοινωνικά. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η μοναξιά μπορεί να αλλοιώσει τον εγκέφαλο και αναγνωρίζεται ως παράγοντας κινδύνου για άνοια.
«Η απώλεια όρασης μπορεί να σας αποτρέψει από το να πάτε σε ένα πάρτι», λέει η Νάταλι Φίλιπς, καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Κονκόρντια του Μόντρεαλ. «Με την απώλεια ακοής θα πάτε στο πάρτι, αλλά θα κάθεστε στη γωνία και δεν θα μιλάτε σε κανέναν».
Χρειάζεται μεγαλύτερη γνωστική προσπάθεια για να επεξεργαστεί κανείς μια θολή εικόνα ή έναν αλλοιωμένο ήχο, με αποτέλεσμα να απομένουν λιγότεροι νοητικοί πόροι για την καθημερινή μνήμη.
Η απώλεια ακοής και όρασης θα μπορούσε επίσης να επισπεύσει τα συμπτώματα σε όσους βρίσκονται στα αρχικά στάδια της άνοιας. Χρειάζεται μεγαλύτερη γνωστική προσπάθεια για να επεξεργαστεί κανείς μια θολή εικόνα ή έναν αλλοιωμένο ήχο, με αποτέλεσμα να απομένουν λιγότεροι νοητικοί πόροι για την καθημερινή μνήμη και νόηση. Αυτό μπορεί να οδηγήσει στην ταχύτερη εμφάνιση των συμπτωμάτων της άνοιας, εάν η διαταραχή έχει ήδη αναπτυχθεί, λέει η Λίβινγκστον.
Οι έρευνες της τελευταίας δεκαετίας δείχνουν ότι υπάρχουν γνωστικά οφέλη από την αντιμετώπιση της απώλειας όρασης και ακοής που σχετίζεται με την ηλικία. Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι τα άτομα με κοινά προβλήματα όρασης που σχετίζονται με την ηλικία, όπως ο καταρράκτης, η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια και ο εκφυλισμός της ωχράς κηλίδας, έχουν αυξημένο κίνδυνο γνωστικής έκπτωσης και άνοιας.
Αν και δεν μπορούν να αντιστραφούν όλες οι οφθαλμικές παθήσεις, η αντιμετώπισή τους και η αποκατάσταση της όρασης μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο άνοιας. Η Λίβινγκστον επισημαίνει ότι τα άτομα με μη θεραπευμένη μυωπία ή πρεσβυωπία μπορεί επίσης να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο, όχι όμως και εκείνοι που έχουν διορθώσει την όρασή τους με γυαλιά ή φακούς επαφής. Προς επίρρωσιν αυτού, μία από τις μελέτες που αναφέρονται στην έκθεση της επιτροπής έδειξε ότι οι ενήλικοι άνω των 65 ετών που υποβλήθηκαν σε επέμβαση καταρράκτη για τη διόρθωση της όρασής τους είχαν περίπου 30% χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας σε σύγκριση με όσους δεν υποβλήθηκαν σε επέμβαση.
Για να αξιολογήσετε την υγεία των ματιών σας προγραμματίστε ραντεβού με οφθαλμίατρο για εξέταση με μυδρίαση και για τεστ ακοής επισκεφθείτε ακουολόγο ή ωτορινολαρυγγολόγο.
Η αναγνώριση ενός νέου παράγοντα κινδύνου για την άνοια είναι συναρπαστική, «αλλά πιο συναρπαστικό είναι όταν αυτός ο κίνδυνος μπορεί να μετριαστεί», λέει η δρ Σεσίλια Λι, καθηγήτρια Οφθαλμολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον, η οποία ήταν επικεφαλής της μελέτης για τον καταρράκτη.
Η απώλεια ακοής αποτελεί επίσης σημαντικό κίνδυνο εμφάνισης άνοιας. Η έκθεση της επιτροπής, που ανέλυσε πληθώρα μελετών, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα άτομα με απώλεια ακοής έχουν 37% υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας. Οσο πιο σοβαρή είναι η απώλεια ακοής τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος.
Υπολογίζεται ότι το 63% των ενηλίκων άνω των 70 ετών έχουν κάποιο βαθμό κλινικά σημαντικής απώλειας ακοής.
Η ακοή επιδεινώνεται φυσιολογικά ξεκινώντας από τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής, αν και ο ρυθμός ποικίλλει ανάλογα με παράγοντες όπως η γενετική ή η έκθεση σε δυνατούς θορύβους, λέει ο Λιν. Τα άτομα με ήπια απώλεια ακοής δυσκολεύονται να ακούσουν ήχους κάτω των 26 ντεσιμπέλ, που αντιστοιχούν περίπου στην ένταση ενός ψιθύρου. Η μέτρια απώλεια ακοής ξεκινάει από τα 41 ντεσιμπέλ, με αποτέλεσμα να είναι δύσκολο να ακούσει κανείς κανονικές συνομιλίες.
Τα ακουστικά βαρηκοΐας μπορούν να βοηθήσουν και φαίνεται ότι μειώνουν την πιθανότητα εμφάνισης άνοιας. Τα άτομα που έχουν διορθώσει την απώλεια ακοής έχουν σχεδόν 20% χαμηλότερο κίνδυνο γνωστικής έκπτωσης σε σύγκριση με τα άτομα με μη διορθωμένη απώλεια ακοής.
Επίσης, μια κλινική δοκιμή που δημοσιεύθηκε πέρυσι έδειξε ότι μεταξύ των ατόμων που διέτρεχαν τον υψηλότερο κίνδυνο για γνωστική έκπτωση λόγω ηλικίας ή άλλων παραγόντων υγείας, εκείνοι που φορούσαν ακουστικά βαρηκοΐας για τρία χρόνια παρουσίασαν σημαντικά μικρότερη γνωστική έκπτωση από εκείνους που δεν φορούσαν.
«Δεν βλέπουμε βελτίωση αυτή καθαυτήν, αλλά βλέπουμε μείωση της φθοράς», λέει ο Τζέιμς Ράσελ Πάικ, ερευνητής στο NYU Langone Health, ο οποίος συνεργάστηκε με τον Λιν στη μελέτη. Αν ανησυχείτε, το πρώτο βήμα που πρέπει να κάνετε είναι εξετάσεις. Για να αξιολογήσετε την υγεία των ματιών σας προγραμματίστε ραντεβού με οφθαλμίατρο για εξέταση με μυδρίαση μία φορά τον χρόνο, συμβουλεύει η Λι.
Για ένα τεστ ακοής μπορείτε να επισκεφθείτε έναν ακουολόγο ή έναν ωτορινολαρυγγολόγο. Αν προτιμάτε να ελέγξετε την ακοή σας στο σπίτι, ο Λιν λέει ότι οι δωρεάν εφαρμογές για τεστ ακοής δίνουν συνήθως ακριβή αποτελέσματα.
Εάν έχετε απώλεια ακοής ή όρασης, αντιμετωπίστε την το συντομότερο δυνατόν. Ορισμένες παθήσεις των ματιών, όπως ο καταρράκτης, μπορεί να απαιτούν χειρουργική επέμβαση, αλλά η διαδικασία είναι σχετικά γρήγορη και μη επεμβατική. Η διόρθωση της απώλειας ακοής είναι ακόμη πιο εύκολη, καθώς τα ακουστικά βαρηκοΐας είναι πλέον διαθέσιμα στο εμπόριο.
