Πέρυσι το Φθινόπωρο, ενώ βρισκόταν στην Τουρκία, ενεπλάκη σε ένα αυτοκινητιστικό το οποίο μπορεί όμως να ήταν και απόπειρα δολοφονίας σε βάρος του. Πλέον, σχεδόν έναν χρόνο μετά, από την Τουρκία και πάλι όπου έχει καταφύγει, κατηγορεί την υποστηριζόμενη από την Αγκυρα κυβέρνηση της Τρίπολης (του τουρκόφιλου πρωθυπουργού Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπέιμπα) για «πραξικόπημα».
Πλούσια σε (φαινομενικές) αντιφάσεις, η πορεία που έχει διαγράψει ο Λίβυος κεντρικός τραπεζίτης Σαντίκ αλ-Καμπίρ, αντικατοπτρίζει το χάος που επικρατεί στην πετρελαιοφόρα κινούμενη άμμο της βόρειας Αφρικής δέκα χρόνια έπειτα από τις τελευταίες βουλευτικές εκλογές του 2014, αλλά και τον ρόλο που έχει διαδραματίσει η Τουρκία του Ερντογάν μέσα σε αυτό το συνεχιζόμενο χάος.
Ο Σαντίκ αλ-Καμπίρ επέστρεψε προ ημερών ως «θέμα» στη διεθνή ειδησεογραφία, όταν η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας GNU του υποστηριζόμενου από την Τουρκία Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπέιμπα επιχείρησε να τον εκδιώξει από τη διοίκηση της λιβυκής Κεντρικής Τράπεζας… από την οποία όμως «περνούν» τα ύψους πολλών δισ. δολ. έσοδα από τις πωλήσεις του λιβυκού πετρελαίου.
Αυτήν την εβδομάδα, από την Τουρκία όπου έχει καταφύγει, ο «αυτοεξόριστος» πια Σαντίκ αλ-Καμπίρ κατηγόρησε ανοιχτά τον Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπέιμπα για «πραξικόπημα».
Ο βετεράνος τραπεζίτης, που βρίσκεται στη θέση του διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας από το 2011, αναγκάστηκε να διαφύγει στην Κωνσταντινούπολη στις 30 Αυγούστου, μαζί με άλλα κορυφαία τραπεζικά στελέχη της Λιβύης, καταγγέλλοντας τις απειλές που δεχόταν για τη ζωή του από ομάδες ενόπλων που σχετίζονται με την Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας-GNU.
«Λόγω των απειλών, η ομάδα μου και εγώ αναγκαστήκαμε να φύγουμε εκτός Λιβύης και τώρα βρισκόμαστε στην Κωνσταντινούπολη. Θα παραμείνουμε στο εξωτερικό μέχρι να λάβουμε εγγυήσεις για την ασφαλή επιστροφή στα γραφεία μας», δήλωσε ο ίδιος από την Τουρκία, μιλώντας στον ιστοχώρο Al-Monitor. «Αξιολογούμε την κατάσταση αυτήν την στιγμή. Μπορεί να επιστρέψουμε (σ.σ. στη Λιβύη) πολύ σύντομα», δήλωσε μιλώντας στο Politico.
Ο ανιψιός του Ντμπέιμπα
«Αυτό το πραξικόημα θα μπορούσε να ιδωθεί ως προσπάθεια δημιουργίας μιας νέας πραγματικότητας στα δυτικά της Λιβύης» από κύκλους που «με την υποστήριξη κάποιων ξένων κρατών» θέλουν να αποκτήσουν τον έλεγχο της Κεντρικής Τράπεζας, της Γενικής Εισαγγελείας, των Γραφείων Λογιστικού και Διοικητικού Ελέγχου και του Ανώτατου Συμβουλίου», προσέθεσε (Al-Monitor) ο 70άρης Σαντίκ αλ-Καμπίρ, υποστηρίζοντας ότι ο άνθρωπος που βρίσκεται πίσω από τις απειλές κατά του ιδίου και των άλλων στελεχών της Κεντρικής Τράπεζας είναι ο Ιμπραχίμ Ντμπέιμπα, ανιψιός του Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπέιμπα.
Η Κεντρική Τράπεζα της Λιβύης «ζει» εδώ και χρόνια τον δικό της «εμφύλιο», έναν «εμφύλιο» η ένταση του οποίου ανεβαίνει προκαλώντας πια μετασεισμούς εντός αλλά και εκτός των λιβυκών συνόρων.
Απαγωγές
Στις 18 Αυγούστου, ομάδα αγνώστων απήγαγε τον επικεφαλής του τμήματος IT της Κεντρικής Τράπεζας, Μουσάμπ Μσάλεμ, από την οικία του. Επειτα από αυτήν την απαγωγή όμως, η Κεντρική Τράπεζα ανέστειλε τη λειτουργία της. Ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ στη Λιβύη, Ρίτσαρντ Νόρλαντ, θα υποστήριζε εκ των υστέρων ότι ο πραγματικός στόχος των απαγωγέων ήταν να οδηγήσουν τον κεντρικό τραπεζίτη Καμπιρ σε παραίτηση.
Πράγματι, στις 19 Αυγούστου, μόλις μια ημέρα μετά, το προεδρικό συμβούλιο που συνδέεται με την κυβέρνηση του Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπέιμπα ανακοίνωσε την απομάκρυνση του ιδίου του Καμπίρ και του δικού του συμβουλίου από τη διοίκηση της Κεντρικής Τράπεζας.
Ωστόσο, ο κεντρικός τραπεζίτης βγήκε στην αντεπίθεση διαμηνύοντας ότι δεν επρόκειτο να συμμορφωθεί με αυτήν την απόφαση, την οποία αποκήρυξε ως «παράνομη».
Σύμφωνα με τις αναφορές στον Τύπο, ο Ντμπέιμπα προσπαθεί εδώ και καιρό να αντικαταστήσει τον κεντρικό τραπεζίτη, ο οποίος έχει όμως πια την στήριξη του περιβάλλοντος του Χαλίφα Χαφτάρ. Διόλου τυχαία, οι φορείς που διαχειρίζονται τις πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της ανατολικής Λιβύης έσπευσαν, τον Αύγουστο, να αναστείλουν την παραγωγή και να παγώσουν τις εξαγωγές… σε συμπαράσταση προς τον Καμπίρ.
Η Κεντρική Τράπεζα, στην οποία καταλήγουν τα πολλά δισ. δολ. των εσόδων από το πετρέλαιο, αν και έχει την έδρα της στη δυτική Λιβύη, λειτουργεί ανεξάρτητα από τις δύο αντίπαλες κυβερνήσεις στα δυτικά (την Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας-GNU) και ανατολικά (την Κυβέρνηση Εθνικής Σταθερότητας-GNS).
Τα παράδοξα
Λιβυκό παράδοξο υπ’ αριθμόν 1: Οπως αναφέρουν αναλυτές που γνωρίζουν σε βάθος και από πρώτο χέρι τις λιβυκές εξελίξεις, όπως ο Βόλφραμ Λάχερ του γερμανικού ινστιτούτου SWP σε μακροσκελή άρθρα του στο περιοδικό NewLines, η λιβυκή Κεντρική Τράπεζα (που «έχει τα μεγαλύτερα συναλλαγματικά αποθέματα στην Αφρική») πλήρωνε τα περασμένα χρόνια, εν μέσω εμφυλίου, τους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων αλλά και πολλών μαχητών, μισθοφόρων και πολιτοφυλάκων (ακόμη και τζιχαντιστών της Ansar al-Sharia), όχι μόνο στα δυτικά αλλά και στα ανατολικά. Παράλληλα δε, μοίραζε και μηνιαία επιδόματα στα οποία βασίζονταν στη συντριπτική τους πλειονότητα οι Λίβυοι για να μπορούν να αγοράζουν τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης.
Λιβυκό παράδοξο υπ’ αριθμόν 2: Ο Καντάφι μπορεί να χάθηκε αφήνοντας πίσω του εμφυλιοπολεμικό χάος, αλλά η λιβυκή γραφειοκρατία παράμεινε στη θέση της, παρά τον εμφύλιο ή μάλλον τους εμφυλίους που ακολούθησαν, με τον αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων μάλιστα σχεδόν να διπλασιάζεται στη μετά-Καντάφι περίοδο. Οσο για τους μισθούς αυτών των υπαλλήλων, εκείνοι δίνονται (ή παγώνουν και μπλοκάρονται, ενίοτε για μεγάλα χρονικά διαστήματα) από την Κεντρική Τράπεζα, από την οποία περνά μεγάλο μέρος και των λοιπών κρατικών δαπανών. Και ενώ συνέβαιναν όλα αυτά, οι κινούντες τα νήματα στα ανατολικά (βλ. Βεγγάζη) τύπωναν τα περασμένα χρόνια τα δικά τους λιβυκά δηνάρια… κυρίως μέσω Ρωσίας.
Λιβυκό παράδοξο υπ’ αριθμόν 3: Ο κεντρικός τραπεζίτης Σαντίκ αλ-Καμπίρ, που είναι τώρα (από το καλοκαίρι του 2023 και έπειτα) στα μαχαίρια με το περιβάλλον του Ντμπέιντα, προ ετών (έως και το 2020) ήταν στα μαχαίρια με το περιβάλλον του Χαφτάρ, το οποίο όμως τώρα τον στηρίζει. Παλαιότερα, εκείνος είχε συγκρουστεί και με τον Σεράζ αλλά και με τον Μπασάγκα.
Ειρήσθω εν παρόδω, ο Καμπίρ έχει μια πολύ ενδιαφέρουσα, σχεδόν μυθιστορηματική, προσωπική πορεία. Αν και δεν είχε προϋπηρεσία στον τραπεζικό κλάδο, βρέθηκε ξαφνικά, σε ηλικία περίπου 35 ετών, να διοικεί την al-Umma Bank, μια από τις μεγαλύτερες κρατικές τράπεζες της Λιβύης. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990 ωστόσο, βρέθηκε στο επίκεντρο ενός σκανδάλου και καταδικάστηκε ερήμην σε φυλάκιση τριών ετών. Εν τω μεταξύ, εκείνος είχε διαφύγει στην Τυνησία, όπου είχε πιάσει δουλειά ως υπάλληλος της τράπεζας Bank ABC. Οταν ξέσπασε ο λιβυκός εμφύλιος το 2011, ο Καμπίρ εργαζόταν στο Λονδίνο, ως επικεφαλής παραρτήματος της Bank ABC, πλειοψηφικό μερίδιο στην οποία είχε η λιβυκή Κεντρική Τράπεζα. Πριν από το τέλος του 2011, ο ίδιος θα είχε επιστρέψει στη Λιβύη, μέσω Μάλτας, αναλαμβάνοντας τη διοίκηση της Κεντρικής Τράπεζας.
Quite extraordinary series of meetings by CBL governor Siddiq al-Kabir in Turkey. Testimony to the competing interests Turkey now has to juggle in Tripoli.
Kabir would be the greatest loser from the NOC proposal to resume oil exports. He will undoubtedly lobby Turkey on this. pic.twitter.com/fkC1PjHICb
— Wolfram Lacher (@W_Lacher) July 2, 2020
Οταν οι δυνάμεις του Χαφτάρ επιτέθηκαν στην Τρίπολη το 2019, ο Καμπίρ… ήταν στο Παρίσι. Κι όταν λίγα χρόνια αργότερα, τον Νοέμβριο του 2023, εκείνος βρέθηκε στην Τουρκία, ενεπλάκη σε ένα τροχαίο που, εάν πιστέψουμε τις φήμες, ήταν απόπειρα κατά της ζωής του. Ο Καμπίρ παρέμεινε στην Τουρκία για πάνω από ένα μήνα πέρυσι. Σημαντική σημείωση: ήδη πριν από το τροχαίο είχε αρχίσει να μπλοκάρει τις πληρωμές προς την κυβέρνηση του Ντμπέιμπα πράγμα που συνεχίστηκε και έπειτα…
Λιβυκό παράδοξο υπ’ αριθμόν 4: Η Λιβύη μπορεί να έχει τα μεγαλύτερα αποθέματα αργού στην Αφρική, αλλά δεν έχει αρκετά διυλιστήρια, όπερ σημαίνει ότι αναγκάζεται να εισάγει το μεγαλύτερο μέρος των καυσίμων που καταναλώνει. Η λιβυκή National Oil Corporation-NOC αγοράζει αυτά τα καύσιμα σε τιμές… παγκόσμιας αγοράς, αλλά οι θυγατρικές της εν συνεχεία τα πωλούν στο εσωτερικό πολύ φθηνότερα, με τις διαφορές στην τιμή να τροφοδοτούν ένα διόλου ευκαταφρόνητο λαθρεμπόριο καυσίμων με τις γειτονικές χώρες.
Λιβυκό παράδοξο υπ’ αριθμόν 5: Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο εξελίξεων, η Αίγυπτος βρέθηκε να κάνει μπίζνες με τον Ντμπέιμπα στα δυτικά (αιγυπτιακές εταιρείες ανέλαβαν να φέρουν σε πέρας το πρότζεκτ Ghat-Ubari) και η Τουρκία να κάνει μπίζνες με τους υιούς του Χαφτάρ στα ανατολικά όπου παρατηρείται πια οικοδομικός «οργασμός».
Οσο για τον ίδιο τον Καμπίρ, εκείνος συνεχίζει να κρατά τα κλειδιά του μεγάλου θησαυροφυλακίου, ως ένας από τους -όχι πολλούς- επιζώντες της κανταφικής περιόδου.
