Αυτοεκπληρούμενη προφητεία μοιάζει πλέον η εκτίμηση Ευρωπαίου διπλωμάτη τον περασμένο Απρίλιο, όταν λίγο μετά την τελική έγκριση του συμφώνου για τη μετανάστευση και το άσυλο της Ευρωπαϊκής Eνωσης ανέφερε στην «Κ» ότι «ο τρέχων μήνας του μέλιτος μπορεί να τερματιστεί απότομα, εάν υπάρξουν πολιτικές εξελίξεις σε κάποια κράτη-μέλη». Δεν χρειάζεται, βέβαια, να είναι κανείς προφήτης για να ανησυχεί για τη συνοχή και την αλληλεγγύη εντός της Ευρώπης, όταν το μεταναστευτικό καθορίζει πλέον την πολιτική ατζέντα και σε μεγάλο βαθμό το αποτέλεσμα εκλογών σε αρκετές χώρες της.
Κανείς, ωστόσο, δεν περίμενε δύο ιδρυτικά μέλη του «μπλοκ», η Γερμανία και η Ολλανδία, να καταφεύγουν σε ακραία μέτρα αντιμετώπισης της παράτυπης μετανάστευσης, όπως επαναφορά ελέγχων στα σύνορα ή αιτήσεις για ρήτρα εξαίρεσης (opt-out) από το ευρωπαϊκό σύστημα μετανάστευσης, κινήσεις που υπονομεύουν βασικές αρχές της Ε.Ε. Η μεταναστευτική «υστερία», που εκδηλώνεται σιγά σιγά στην Ευρώπη, προβληματίζει τις Βρυξέλλες –κατά την έναρξη του νέου πενταετούς θεσμικού κύκλου–, με την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να επιλέγει τελικά τον Αυστριακό Μάγκνους Μπρούνερ να διαχειριστεί την παρακαταθήκη της προηγούμενης Κομισιόν, το νέο ευρωπαϊκό σύμφωνο μετανάστευσης.
Ρεαλπολιτίκ
«Η επιλογή Μπρούνερ δείχνει ρεαλισμό εκ μέρους της», διατείνεται Ευρωπαίος διπλωμάτης, που υπενθυμίζει ότι η Αυστρία έχει σαφείς θέσεις για τη διαχείριση του μεταναστευτικού, διαθέτει άλλωστε την «ιδιαιτερότητα» να αποτελεί χώρα προορισμού και διέλευσης, ενώ γειτνιάζει με χώρες των εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε. «Επομένως, γνωρίζει ανάγκες και προτεραιότητες των χωρών αυτών», επισημαίνει. Για τον ίδιο, μάλιστα, η νέα Κομισιόν «δεν θα κάνει πλέον φιλοσοφική ενδοσκόπηση», αλλά θα επιδιώξει «να ελέγξει ένα φαινόμενο που δεν πρόκειται να εξαφανιστεί», λόγω των συνεχιζόμενων κρίσεων, πολεμικών συγκρούσεων και, φυσικά, της κλιματικής αλλαγής.
Σύμφωνα με Ευρωπαίο διπλωμάτη, η νέα Κομισιόν θα επιδιώξει «να ελέγξει ένα φαινόμενο που δεν πρόκειται να εξαφανιστεί», λόγω των συνεχιζόμενων κρίσεων, πολεμικών συγκρούσεων και της κλιματικής αλλαγής.
Βασικό «εργαλείο» θα αποτελέσει το νέο σύμφωνο, που θα εφαρμοστεί το 2026. Οι σχετικές αποφάσεις θα βασίζονται σε εκθέσεις που θα προετοιμάζει η Κομισιόν σε ετήσια βάση κάθε Οκτώβριο με εκτιμήσεις για τη μεταναστευτική «πίεση» και απολογισμό διαχείρισης της προηγούμενης χρονιάς. Βάσει των εκθέσεων, οι «27» θα αποφασίζουν κάθε χρόνο ποιο θα είναι το επίπεδο «αλληλεγγύης» που πρέπει να τηρηθεί και σε ποιο βαθμό θα συμβάλλουν: είτε αποδεχόμενοι συγκεκριμένο αριθμό προσφύγων είτε καταβάλλοντας χρηματικές ενισχύσεις για υποδομές ή επιχειρησιακές δραστηριότητες. Η διαχείριση, ωστόσο, του νέου συμφώνου αναδεικνύεται ήδη σε πρόκληση. Κάποιοι μάλιστα εκτιμούν ότι οι κινήσεις Γερμανίας και Ολλανδίας επί της ουσίας «ξηλώνουν» τη συμφωνία-ορόσημο πριν καν μπει το νερό στο αυλάκι. Δεν συμφωνούν, πάντως, με την εκτίμηση αυτή Ευρωπαίοι αξιωματούχοι και διπλωμάτες.
Για την Ολλανδία, άλλωστε, η Κομισιόν υπήρξε κατηγορηματική. «Δεν αναμένουμε καμία άμεση αλλαγή των ευρωπαϊκών κανόνων μετανάστευσης και ασύλου, που εξακολουθούν να δεσμεύουν την Ολλανδία», τόνισε εκπρόσωπός της, αφήνοντας να εννοηθεί ότι σε διαφορετική περίπτωση η Χάγη θα πρέπει να επιλέξει δημοψήφισμα εξόδου από την Ε.Ε. «Επρόκειτο για προεκλογική δέσμευση του ακροδεξιού Γκερτ Βίλντερς», εξηγεί στην «Κ» Ευρωπαίος αξιωματούχος σχολιάζοντας την αίτηση της Ολλανδίας για ρήτρα εξαίρεσης, προσθέτοντας ότι επί της ουσίας η επιστολή προς την Κομισιόν ήταν απλώς για εσωτερική κατανάλωση, καθώς στο ίδιο κείμενο η αρμόδια υπουργός δεσμεύεται για τήρηση του νέου συμφώνου. Με τον ίδιο τρόπο, άλλωστε, εξηγεί και την πρόσφατη απόφαση της γερμανικής κυβέρνησης, λόγω της αυξανόμενης ανησυχίας για την άνοδο της Ακροδεξιάς και όχι εξαιτίας μιας πραγματικής μεταναστευτικής κρίσης, όπως διατείνεται το Βερολίνο.
Στα όρια
Κανείς, πάντως, δεν αμφισβητεί ότι το ευρωπαϊκό σύστημα μετανάστευσης και ασύλου έχει φτάσει στα όριά του. «Εάν ρωτήσετε αυτή τη στιγμή και τα 27 κράτη-μέλη, θα πουν ότι η κατάσταση είναι οριακή», υποστηρίζει Ευρωπαίος διπλωμάτης, καθώς οι ροές συνεχίζουν να έχουν αυξητική τάση από τις κλασικές οδούς, κεντρική και ανατολική Μεσόγειο, ενώ φιλοξενούνται και 4,5 εκατομμύρια Ουκρανοί. Για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά η Ζώνη Σένγκεν αναμένεται να δεχθεί πάνω από ένα εκατομμύριο αιτήσεις ασύλου.
Για τον λόγο αυτό, εκείνο που επιδιώκουν επί της ουσίας Γερμανία και Ολλανδία είναι «να ακολουθήσουν το πρότυπο της Δανίας», σημειώνει ο ίδιος διπλωμάτης, υπενθυμίζοντας τον νόμο του 2016 περί κατάσχεσης ατομικών ειδών αξίας των προσφύγων και μεταναστών προκειμένου να καλυφθούν τα έξοδα διαμονής τους. Η Δανία χρίστηκε τότε «αφιλόξενη» και οι πρόσφυγες επέλεγαν τις γειτονικές της χώρες, λόγω του ισχυρού κοινωνικού τους συστήματος, λέει. Επομένως, Βερολίνο και Χάγη επιχειρούν «μεσομακροπρόθεσμα να αλλάξουν το προφίλ τους». «Ωστόσο, θαύματα δεν γίνονται, δεν γίνεται να εξαφανιστούν οι άνθρωποι», επισημαίνει, αναφέροντας εξάλλου ότι κανένα μέτρο δεν θα φέρει «δραστικές αλλαγές». «Θα πάρει χρόνο στην Ευρώπη να καταστεί μη ελκυστική», εκτιμά.
