Αυστηρή κριτική ασκεί το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ) στην Κομισιόν για τη χρήση του καταπιστευματικού ταμείου έκτακτης ανάγκης της Ε.Ε. (EUTF) για την Αφρική, που δημιουργήθηκε το 2015 για την αντιμετώπιση της παράτυπης μετανάστευσης, καθώς φαίνεται ότι παραβλέπονται αρκετές περιπτώσεις παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Επί της ουσίας, στη νέα έκθεσή του, τη δεύτερη μετά το 2018, το ΕΕΣ διαπιστώνει ότι, αν και ευέλικτο εργαλείο, το καταπιστευματικό ταμείο της Ε.Ε. δεν επικεντρώνεται ακόμη όσο θα έπρεπε στις προτεραιότητές του. Και ενώ έχει ήδη χρηματοδοτήσει έργα ύψους 5 δισ. ευρώ για την αντιμετώπιση των βασικών αιτιών της μετανάστευσης και της αστάθειας, η έκθεση επισημαίνει ότι δεν είναι ξεκάθαρο το εάν απέφεραν αποτελέσματα.
«Η αποσπασματική στήριξη, χωρίς στρατηγική στόχευση, δεν εγγυάται αποτέλεσμα», δήλωσε η Μπετίνα Γιάκομπσεν, μέλος του ΕΕΣ και αρμόδια για την έκθεση. «Αναγνωρίζουμε ότι το ταμείο συνέβαλε στο να παραμείνει η μετανάστευση στην κορυφή των προτεραιοτήτων της αναπτυξιακής και πολιτικής ατζέντας. Δεδομένου όμως ότι δεν διαπιστώσαμε παρά αμελητέες βελτιώσεις, οφείλουμε να επαναλάβουμε την κριτική μας αναφορικά με τη στόχευση του ταμείου, που εξακολουθεί να είναι υπερβολικά ευρεία». Εξάλλου, η ίδια υπογράμμισε ότι «η Κομισιόν εξακολουθεί να μην μπορεί να προσδιορίσει και να καταγράψει τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους μείωσης της παράτυπης μετανάστευσης».
Στο μέλλον η Κομισιόν θα πρέπει να κάνει περισσότερα για να αποδείξει ότι αυτά τα ποσά έχουν χρησιμοποιηθεί «προς όφελος των Ευρωπαίων φορολογούμενων», ανέφερε η Μπετίνα Γιάκομπσεν.
Το βασικό πρόβλημα ήταν ότι η χρήση αυτών των κονδυλίων δεν βασίστηκε σε συγκεκριμένους δείκτες σε σχέση με την αντιμετώπιση της παράτυπης μετανάστευσης. Για παράδειγμα, οι χώρες που καταγράφουν τον μεγαλύτερο αριθμό ροών προς Ευρώπη δεν έλαβαν τελικά τα περισσότερα κονδύλια, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις διαπιστώθηκε από τα μέλη του ΕΕΣ ότι δεν υπήρξαν επίσημες διαδικασίες για την παρακολούθηση παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα χρηματοδοτούμενα έργα (π.χ. στις δομές φιλοξενίας μεταναστών) σε διάφορες αφρικανικές χώρες.
Παράλληλα, στην περίπτωση της Λιβύης, λόγω και της πολύπλοκης πολιτικής κατάστασης στη χώρα, ενώ η Ε.Ε ανέθεσε σε εξωτερική οργάνωση να παρακολουθεί και να καταγράφει περιπτώσεις παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δεν εφαρμόστηκαν τελικά επίσημες διαδικασίες. «Η έλλειψη επίσημων διαδικασιών σημαίνει ότι δεν μπορούμε να επιβεβαιώσουμε εάν ελέγχθηκαν όντως σχετικές καταγγελίες», ανέφερε η Γιάκομπσεν.
Το 2023 τα Ηνωμένα Εθνη, για παράδειγμα, ισχυρίστηκαν ότι οι αρχές ασφάλειας της Λιβύης και ένοπλες παραστρατιωτικές ομάδες (κάποιες εξ αυτών είχαν χρηματοδοτηθεί από την Ε.Ε.) ενδεχομένως έχουν διαπράξει εγκλήματα πολέμου. «Δεν υπάρχει, λόγου χάριν, κάποιο σύστημα όπου να καταγράφεται επίσημα ότι οι καταγγελίες αυτού του είδους εξετάστηκαν όπως προβλέπεται και ότι συνεκτιμήθηκαν κατά τη λήψη της απόφασης για συνέχιση ή αναστολή της ενωσιακής χρηματοδότησης. Ως εκ τούτου, το ΕΕΣ δεν μπορεί να επιβεβαιώσει ότι δόθηκε συνέχεια σε όλες», αναφέρεται στη σχετική έκθεση.
Σε κάθε περίπτωση και ενόψει της λήξης λειτουργίας του εν λόγω ταμείου το 2025, ο θεματοφύλακας της διαχείρισης των οικονομικών της Ε.Ε καταγράφει σειρά συστάσεων και καλεί την Κομισιόν να αναλάβει γρήγορα δράση, και ενόψει μελλοντικών μέσων αναπτυξιακής χρηματοδότησης με παρόμοιες επιδιώξεις. Ειδικότερα, η Κομισιόν καλείται να ενισχύσει την τεκμηριωμένη στόχευση γεωγραφικών περιοχών και δικαιούχων, να βελτιώσει τις επιδόσεις στον εντοπισμό κινδύνων για τα ανθρώπινα δικαιώματα και να λάβει μέτρα για τον μετριασμό τους.
