Ο Εντι Ράμα τρέφεται με τη δημοσιότητα στην οποία φροντίζει να βρίσκεται συχνά, χάρη στις αδιαμφισβήτητες επικοινωνιακές του ικανότητες και στις «καινοτόμες ιδέες» με τις οποίες κατά καιρούς τροφοδοτεί τη δημόσια σφαίρα.
Αυτό έκανε και τώρα, ανακοινώνοντας την ίδρυση στα Τίρανα κράτους της (μουσουλμανικής) κοινότητας των Μπεκτασί – ένα λιλιπούτειο Βατικανό, κατά τι μικρότερο σε έκταση από αυτό των καθολικών στη Ρώμη. Απευθύνθηκε urbi et orbi. Το κοινοποίησε μέσω των New York Times και αμέσως μετά ενημέρωσε τους ξένους ηγέτες από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, εκπλήσσοντας τους πάντες στην αρχή.
Πίσω στην Αλβανία, ενώ εκείνος ταξίδευε για τη Νέα Υόρκη, δεν το πήραν στα σοβαρά, συνηθισμένοι σε «πομφόλυγες» του πρωθυπουργού τους. Οι πάντες αναρωτήθηκαν αν και πώς μπορεί να δημιουργηθεί ένα «κράτος εν κράτει», για ποιο σκοπό και κυρίως ποιος ισχυρός μπορεί να κρύβεται πίσω από αυτή την «κουφή ιδέα» του Εντι Ράμα.
Από το βήμα του ΟΗΕ ο ίδιος είπε ότι το κρατίδιο του «Τάγματος των Μπεκτασί» θα λειτουργεί σε έκταση έντεκα στρεμμάτων, θα μοιάζει με το Βατικανό και θα αποτελέσει ένα «νέο κέντρο μετριοπάθειας, ανεκτικότητας και ειρηνικής συνύπαρξης», με δικά του σύνορα, διοίκηση, φορολογικό σύστημα και διαβατήρια κ.λπ. Με ανάρτησή του στην πλατφόρμα Χ (πρώην Twitter), καθώς εντείνονταν οι αντιδράσεις, θέλησε να εξηγήσει τους λόγους που επιθυμεί την ίδρυση κράτους των Μπεκτασί (φιλελεύθερης πτέρυγας του σιιτικού Ισλάμ), που στην Αλβανία υπολογίζεται ότι ανέρχονται στο 5% του πληθυσμού, υποστηρίζοντας πως το κάνει για να σώσει την κοινότητά τους που απειλείται με συρρίκνωση.
«Σε αντίθεση με άλλες κοινότητες που ανήκουν σε μεγαλύτερες θρησκευτικές ομπρέλες με παγκόσμια εμβέλεια και έχουν ισχυρή υποστήριξη, η κοινότητα των Μπεκτασί θα έλεγα ότι είναι ορφανή», έγραψε στην ανάρτησή του περιγράφοντας το υπό ίδρυση (;) κράτος σαν μια «κιβωτό» σωτηρίας του Μπεκτασισμού στην Αλβανία.
Η εξαγγελία, όπως ήταν φυσικό, έτυχε ευμενούς υποδοχής από τους Μπεκτασί της χώρας, που διά του ηγέτη τους Εντμοντ Μπραχίμι, γνωστού ως «Μπάμπα Μόντι», την καλωσόρισαν ως «εξαιρετική πρωτοβουλία, η οποία θα εγκαινιάσει μια νέα εποχή για την παγκόσμια θρησκευτική ανοχή και την προώθηση της ειρήνης».
Οι αντιδράσεις, ωστόσο, στο θρησκευτικό αλλά και στο πολιτικό επίπεδο υπήρξαν έντονες, ενώ και η Ε.Ε. αντιμετώπισε το όλο θέμα με αμηχανία. Η σκληρή ανακοίνωση της σουνιτικής «Μουσουλμανικής Κοινότητας Αλβανίας» προκαλεί ήδη ανησυχίες ότι η ίδρυση κράτους για μια εκ των πέντε θρησκευτικών κοινοτήτων (Μουσουλμάνοι, Ορθόδοξοι, Καθολικοί, Ευαγγελιστές, Μπεκτασί) μπορεί να λειτουργήσει σαν νάρκη που θα τινάξει στον αέρα την αρμονική έως τώρα συμβίωσή τους.
«Τέτοιες πρωτοβουλίες μπορεί να προκαλέσουν επικίνδυνο προηγούμενο για το μέλλον της χώρας», προειδοποίησε η κοινότητα των σουνιτών. Την «ιδέα Ράμα» αποδοκίμασαν και οι εν Τουρκία «αδελφοί» Μπεκτασί, ενώ στη δημόσια συζήτηση έκαναν την εμφάνισή τους ισχυρισμοί, φιλότουρκων παλαιών διπλωματών, περί εμπλοκής του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας κ. Αναστασίου, με την έννοια ότι ήταν ο χριστιανός ηγέτης που από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 «αγκάλιασε» τους Μπεκτασί δίνοντάς τους υπόσταση ως μειονότητα!
«Κράτος-πλυντήριο»
Μετά το πρώτο μούδιασμα εκδηλώθηκαν πολιτικές αντιδράσεις, με χαρακτηριστική τη δήλωση του ηγέτη της αντιπολίτευσης Σαλί Μπερίσα, ο οποίος κατηγόρησε τον Ράμα ότι σχεδιάζει την ίδρυση κράτους-πλυντηρίου των εγκληματικών δραστηριοτήτων του, παραδείσου της φοροδιαφυγής κ.ά.
Η ιδέα Ράμα, ωστόσο, φαίνεται ότι δεν είναι τόσο νέα. Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Πασκάλ Μίλο δήλωσε ότι κάτι τέτοιο κυκλοφορούσε από καιρό στο κυβερνητικό μέγαρο και στον Τύπο γράφτηκε πως πολύ πιο πριν από τον Ράμα την είχε συζητήσει με τον ηγέτη των Μπεκτασί ο δήμαρχος Τιράνων και ομοϊδεάτης του πρωθυπουργού, Εριόν Βελιάι.
Ακόμη πιο ενδιαφέρουσες είναι οι εικασίες που κερδίζουν έδαφος στη δημόσια συζήτηση, οι οποίες «βλέπουν» πίσω από την πρωτοβουλία Ράμα την ύπαρξη ισραηλινού δακτύλου με σκοπό να δημιουργηθεί στην Αλβανία θρησκευτικό κέντρο-κράτος του φιλελεύθερου σιιτικού Ισλάμ, το οποίο θα λειτουργήσει ως ανάχωμα στην επιρροή της Τεχεράνης στο μουσουλμανικό στοιχείο στα Βαλκάνια.
Ο Αλβανός πρωθυπουργός ανακοίνωσε από το βήμα του ΟΗΕ ότι το κρατίδιο του «Τάγματος των Μπεκτασί» θα λειτουργεί σε έκταση 11 στρεμμάτων, θα μοιάζει με το Βατικανό, με δικά του σύνορα, διοίκηση, φορολογικό σύστημα και διαβατήρια.
Τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης παρακολουθούν στενά το όλο θέμα επισημαίνοντας δεσμούς του ηγέτη των Μπεκτασί με τον πρεσβευτή του Ισραήλ. Οι δυο τους είχαν συναντηθεί σε «θερμό κλίμα» το 2021 στα Τίρανα. Επισημαίνεται και το γεγονός ότι ο Ισραηλινός πρόεδρος Ισαάκ Χέρτζογκ κατά την επίσημη επίσκεψή του στα Τίρανα την περασμένη εβδομάδα είδε μόνο τον «Μπάμπα Μόντι» των Μπεκτασί και κανέναν εκπρόσωπο άλλης θρησκευτικής κοινότητας.
Η «Σαμπάχ» δημοσιεύει επίσης μια φωτογραφία του «Μόντι» με τον Αλβανό ραββίνο Γιοέλ Καπλάν και ένα άλλο άτομο που θεωρείται Ισραηλινός στρατιώτης και λέει ότι ο επικεφαλής των Μπεκτασί έχει στενούς δεσμούς με τον Καπλάν, τον οποίο κατονομάζει ως «Ισραηλινό αξιωματικό που επέστρεψε στη χώρα του μετά την έναρξη του πολέμου στη Γάζα».
Σε μια τέτοια ατμόσφαιρα δεν θα μπορούσαν βεβαίως να λείψουν και οι θεωρίες συνωμοσίας. Κάποιοι πιστεύουν ότι ο Ράμα δημιουργεί κράτος των Μπεκτασί με αντάλλαγμα την παραχώρηση του τεκέ στην κεντρική πλατεία Σκεντέρμπεη για να χτίσει ουρανοξύστη!
Μερικοί υποστηρίζουν ότι η πρόταση κρύβει την πρόθεση του Ράμα να φέρει μουσουλμάνους που εκδιώχθηκαν από τη Γάζα κατόπιν αιτήματος του Ισραήλ και άλλοι την είδαν ως κίνηση που προηγείται σχεδίου του Αλεξάνταρ Βούτσιτς για δημιουργία μικρού ορθόδοξου κράτους στον σερβικό θύλακο του βορείου Κοσσυφοπεδίου.
Στη δημόσια συζήτηση, πάντως, κυριαρχούν ερωτήματα για τη συνταγματική νομιμότητα μιας τέτοιας πρωτοβουλίας, τη μορφή που θα έχει το κρατικό μόρφωμα, τις σχέσεις του με τη διεθνή κοινότητα αλλά και τα άλλα θρησκευτικά δόγματα κ.λπ.
Ο ίδιος ο Ράμα δεν έχει δώσει περισσότερες λεπτομέρειες, περιοριζόμενος να ενημερώσει ότι έχει αναθέσει το όλο σχέδιο σε νομικούς και διεθνείς πραγματογνώμονες που θα το παρουσιάσουν στην τελική μορφή του για να πάρει τον δρόμο προς τη Βουλή, όπου έχει την πλειοψηφία για να το περάσει, όπως και στο Συνταγματικό Δικαστήριο, εάν χρειαστεί να φθάσει εκεί.
«Εθνικό συμφέρον»
Σε μια πρώτη απάντηση στους επικριτές του, ο Ράμα δήλωσε (Χ) πως «η ίδρυση κράτους των Μπεκτασί βρίσκεται σε πλήρη αρμονία με το εθνικό μας συμφέρον και την ανάγκη να διατηρηθεί ο ανεκτίμητος θησαυρός ανεκτικότητας και θρησκευτικής ανοχής στη χώρα μας», προσθέτοντας πως «η αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος σημαίνει προστασία μιας εξαιρετικής αξίας ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς του αλβανικού έθνους, χωρίς να υπολογίζονται άλλα μεγάλα οφέλη που θα φέρει η δημιουργία μιας τέτοιας κυρίαρχης οντότητας στον κόσμο που ζούμε».
Θα το πάει ο Ράμα μέχρι τέλους; Στην ίδια ανάρτηση αφήνει και ένα περιθώριο υποχώρησης σημειώνοντας πως «έχουμε όλο τον χρόνο μπροστά μας για να μιλήσουμε σοφά και ήρεμα».
Ο εσωτερικός αντίλογος, πάντως, ακουμπάει ευαίσθητες εθνικές και θρησκευτικές ισορροπίες που μπορεί να ανατραπούν, ενώ η δημιουργία ενός αμιγώς θρησκευτικού κράτους στη Βαλκανική πιθανότατα θα δημιουργήσει επικίνδυνο προηγούμενο.
Εξ ου και οι χώρες της περιοχής παρακολουθούν με προσοχή την εξαγγελία του ευρηματικού Αλβανού ηγέτη, προσπαθώντας να καταλάβουν αν πρόκειται για εσωτερικό πυροτέχνημα ή ένα πείραμα που θα ανοίξει συζητήσεις ή και πληγές στα «σπίτια» τους.
Γι’ αυτούς και πολλούς ακόμη λόγους ο Ράμα δεν πρόκειται να προχωρήσει χωρίς να έχει το πράσινο φως από Ευρωπαίους και Αμερικανούς συμμάχους, ακόμη και από τον «αδερφό» Ταγίπ Ερντογάν.
Η ταυτότητα της κοινότητας των φιλελεύθερων σιιτών
Τι πιστεύουν
Φιλελεύθεροι σιίτες, οι Μπεκτασί έχουν διαχωρίσει τη θέση τους από το σκληρό Ισλάμ της Τεχεράνης και οι σχέσεις τους με τους σουνίτες μπορεί να θεωρηθούν από τυπικές έως και κατά περίπτωση εχθρικές.
Στη δική τους θρησκευτική κοινότητα καταναλώνουν αλκοόλ, η προσευχή δεν είναι υποχρεωτική με την έννοια της υποχρεωτικής παρουσίας στον τεκέ, έχουν το δικό τους τζαμί, η χειραφέτηση της γυναίκας θεωρείται αυτονόητη και η ερμηνεία του Κορανίου σε βασικά του σημεία γίνεται με φιλελεύθερη ματιά.
Πόσοι είναι
«Στους τεκέδες μας καλλιεργούμε την αγάπη προς τον συνάνθρωπο και την ειρήνη, στα τζαμιά εκκολάπτεται ο τζιχαντισμός», μας είχε πει ο «Μπάμπα Μόντι» όταν η «Κ» το 2014 τον συνάντησε στον Μεγάλο Τεκέ. Ανά τον κόσμο διασκορπισμένοι, σύμφωνα με δικές τους εκτιμήσεις ανέρχονται γύρω στα 15 εκατομμύρια. Στην Αλβανία αριθμούν γύρω στις 115.000 σύμφωνα με την τελευταία απογραφή, την οποία ωστόσο έχουν αμφισβητήσει.
Πότε εμφανίστηκαν
Το «Τάγμα των Μπεκτασί» ιδρύθηκε τον 13ο αιώνα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και το κέντρο του μεταφέρθηκε το 1929 από την Τουρκία στην Αλβανία, που έκτοτε θεωρείται η «πρωτεύουσα» των ανά τον πλανήτη ομοθρήσκων τους.
Κεντρική φωτ. Ο ηγέτης των Μπεκτασί, Εντμοντ Μπραχίμι, προσέρχεται σε θρησκευτική εκδήλωση στα Τίρανα. Ο «Μπάμπα Μόντι», όπως τον αποκαλούν οι πιστοί, σχολιάζοντας την πρωτοβουλία Ράμα για την ίδρυση ανεξάρτητου κρατιδίου Μπεκτασήδων, έκανε λόγο για «εξαιρετική πρωτοβουλία, η οποία θα εγκαινιάσει μια νέα εποχή για την παγκόσμια θρησκευτική ανοχή και την προώθηση της ειρήνης». [Hilary Swift / The New York Times]
