Σημειώσεις ημερολογίου. 10 Νοεμβρίου 2007. Ξεκινήσαμε από την Ατλάντα. Ο δραστήριος διπλωμάτης Λάμπρος Κακίσης, πρόξενός μας στην «πύλη» του αμερικανικού Νότου, είχε κάνει τις απαραίτητες διευθετήσεις. Κατεύθυνση νότια στον αυτοκινητόδρομο 1-75 με προορισμό το Πλέινς της Γεωργίας. Οδηγώντας αργά, περίπου τρεις ώρες δρόμος. Φθάσαμε νωρίτερα στον προορισμό μας. Χρόνος αρκετός για μια επίσκεψη στη γραφική Πλέινς, μικρόπολη για τα αμερικανικά δεδομένα. Παντού προβάλλεται η ταυτότητά της συνδεδεμένη με τον Τζίμι και τη Ροζαλίν Κάρτερ.
Οι τεράστιες φυτείες του πέκαν, ενός νόστιμου καρπού κάτι μεταξύ μεγάλου φουντουκιού και καρυδιού, χαρακτηριστικό ατελείωτων εκτάσεων της Γεωργίας. Διασχίσαμε το μεγάλο κτήμα με χιλιάδες δέντρα. Το σπίτι των Κάρτερ. Ούτε αστυνομικοί στα πέριξ ούτε –εμφανής τουλάχιστον– παρουσία της μυστικής υπηρεσίας. Παραδοσιακό ξύλινο σπίτι του αμερικανικού Νότου. Μετρημένο μάλλον και πάντως όχι χλιδάτο. Θα είναι το κτίριο του προσωπικού και της φρουράς, είπα. Ας τους ρωτήσουμε πού είναι η κατοικία του προέδρου. Ο πρόεδρος σας περιμένει, η απάντηση.
Ο 39ος Αμερικανός πρόεδρος ανέλαβε τον Ιανουάριο του 1977 έχοντας νικήσει στις εκλογές του Νοεμβρίου 1976 τον Τζέραλντ Φορντ. Τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης τον αποκαλούσαν ειρωνικά «ο φιστικάς» μετά την απόφαση άρσης του αμερικανικού εμπάργκο πώλησης όπλων κατά της Τουρκίας τον Αύγουστο του 1978. Προκάλεσε δικαιολογημένη οργή σε Κύπρο και Ελλάδα. Το Κογκρέσο, με πρωτεργάτες τον γερουσιαστή Πολ Σαρμπάνη και τον βουλευτή Τζον Μπραδήμα, είχε επιβάλει το εμπάργκο το 1975 μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο.
Την πόρτα ανοίγει ο Τζίμι και δίπλα του η Ροζαλίν Κάρτερ. Η αυθεντική διάσταση του εν Ελλάδι αμφιβόλου πειστικότητας «σεμνά και ταπεινά». Καθίσαμε στο απλό καθιστικό, ενώ η Ροζαλίν ετοίμασε και μας προσέφερε καφέ. Κάναμε τον γύρο του καθιερωμένου ορίζοντα: Κυπριακό, το ζήτημα του περιορισμού των ελευθεριών του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως και η Θεολογική Σχολή της Χάλκης, η Ελλάδα με το φωτοστέφανο της επιτυχημένης Ολυμπιάδας, οι σχέσεις με την Τουρκία, η ακμάζουσα ελληνοαμερικανική κοινότητα και οι φίλοι του ομογενείς. Λόγω συγκυρίας στάθηκα στο Μακεδονικό ενόψει της συνάντησης του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι. Ημουν στον μικρό κύκλο των ατόμων που γνωρίζαμε ότι η απόφασή μας ήταν ειλημμένη. Πολιτική και διπλωματική προσπάθειά μας εντούτοις ήταν να περιορίσουμε στο μέτρο του δυνατού τις αναπόφευκτες επιπτώσεις στις διμερείς μας σχέσεις με την επιτελική ομάδα του προέδρου Μπους. Του έδωσα ένα μικρό σημείωμα μιας σελίδας, προτρέποντάς τον να ασκήσει και τη δική του –περιορισμένη άλλωστε– επιρροή όπου ήταν δυνατόν.
Ο 39ος πρόεδρος των ΗΠΑ, που ανέλαβε τον Ιανουάριο του 1977, δήλωνε ότι «τα καλύτερά μου χρόνια είναι αυτά που έζησα μετά τον Λευκό Οίκο».
Ο Τζίμι Κάρτερ άκουγε με προσοχή. Γλυκομίλητος και φιλικός. Αφιέρωσε χρόνο για να εξηγήσει τις ύστερες προσπάθειές του για την ειρήνη στη Μέση Ανατολή. Χάρηκε όταν μερικές μέρες αργότερα τον ενημέρωσα τηλεφωνικά ότι η Ελλάδα, με παρούσα την υπουργό Εξωτερικών Ντόρα Μπακογιάννη, ήταν μια από τις λίγες χώρες που είχαν επί τούτω –λόγω της διαχρονικής συμβολής τους στην ειρηνευτική διαδικασία– προσκληθεί να μετάσχουν στη Διεθνή Διάσκεψη της Ανάπολης (17 Nοεμβρίου 2007) για τη Μέση Ανατολή. Μια χρήσιμη πρωτοβουλία του προέδρου Τζορτζ Μπους και της ΥΠΕΞ Κοντολίζα Ράις. Μετά την ήττα του από τον Ρόναλντ Ρέιγκαν και την αποχώρησή του από τον Λευκό Οίκο τον Ιανουάριο του 1981, ο Τζίμι Κάρτερ –μαζί πάντοτε με τη Ροζαλίν– θέλησε μέσω του ομώνυμου Κέντρου του να προτείνει πολιτική, της Μέσης Ανατολής συμπεριλαμβανομένης, διακριτή αν όχι διαφορετική της επίσημης. Χαρακτηριστικός ο τίτλος του βιβλίου του «Beyond the White House» (Μετά τον Λευκό Οίκο, σε ελεύθερη μετάφραση) που κρατώ με αφιέρωσή του. Με ανακούφιση ο ίδιος δήλωνε ότι «τα καλύτερά μου χρόνια είναι αυτά που έζησα μετά τον Λευκό Οίκο».
Ο Τζίμι Κάρτερ εορτάζει την 1η Οκτωβρίου 2024 τα 100ά γενέθλιά του. Τον Νοέμβριο 2023 έφυγε από τη ζωή η αγαπημένη σύντροφος της ζωής του, Ροζαλίν. Είχαν προλάβει να συνεορτάσουν την 77η επέτειο του γάμου τους. Τα τόσο επαινετικά λόγια που ακούγονται τώρα βεβαιώνουν ότι η κρίση της Ιστορίας θα λάβει υπόψη της κυρίως την ομολογία του αυτή, αξιολογώντας τη συνολική προσφορά και το ήθος του, και δεν θα περιορισθεί στα πεπραγμένα της προεδρίας του.
* Ο κ. Αλέξανδρος Μαλλιάς διετέλεσε πρέσβης της Ελλάδας στην Ουάσιγκτον την περίοδο 2005-2009.
