Θάνατοι, τραυματισμοί, εκτοπισμοί. Πείνα, πόνος, πόλεμος. Τα κορίτσια και οι γυναίκες της Παλαιστίνης, όπως δείχνουν στοιχεία διεθνών φορέων και ανθρωπιστικών οργανώσεων, γίνονται θύματα σε όλα τα επίπεδα, όπως οι άντρες αλλά και τα παιδιά. Η ζωή τους έχει καταστεί έτι χειρότερη από την κατάσταση προ του πολέμου στη Γάζα τον τελευταίο χρόνο.
Οπως λέει η πιο πρόσφατη έκθεση της ActionAid International, που περιλαμβάνει μαρτυρίες γυναικών, στη Δυτική Οχθη οι Παλαιστίνιες αντιμετωπίζουν δριμείες απειλές, όπως αυθαίρετες και τιμωρητικές κατεδαφίσεις σπιτιών, σωματική και ψυχολογική βία. Ταυτόχρονα, έρχονται αντιμέτωπες με τον κατακερματισμό της γης και των κοινοτήτων τους.
Αυτές οι ενέργειες επηρεάζουν άμεσα και σοβαρά τις γυναίκες, προκαλώντας συχνά άγχος και τραύματα, και συμβάλλουν στην αποσύνθεση του κοινωνικού ιστού και στην επιδείνωση των ήδη άσχημων οικονομικών συνθηκών.
Τι λένε οι ειδικοί
Κι ενώ, σύμφωνα με υπολογισμούς, η καταστροφή των κρίσιμων υποδομών στη Γάζα έχει αγγίξει τα 18,5 δισ. δολάρια, αυτό που προκαλεί εντύπωση είναι η αναφορά στην ίδια έκθεση ότι υπάρχει σοβαρός κίνδυνος μετά το τέλος των ενεργών εχθροπραξιών τα ζητήματα και τα δικαιώματα των γυναικών να ξεχαστούν κατά την αποκατάσταση της Γάζας και, ευρύτερα, κατά τις πολιτικές συζητήσεις για το μέλλον της Παλαιστίνης.
Η βία, σε κάθε της μορφή, δεν θα είναι χωρίς τίμημα – το οποίο ήδη πληρώνεται.
Τα στοιχεία και οι μαρτυρίες από τη Γάζα
Από τις 7 Οκτωβρίου κι εντεύθεν:
- Μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου 2023, γυναίκες και παιδιά αντιστοιχούσαν στο 64% των νεκρών Παλαιστινίων, οι οποίοι είχαν ταυτοποιηθεί πλήρως από το υπουργείο Υγείας της Γάζας. Μέχρι το τέλος Απριλίου 2024, το ποσοστό αυτό ήταν 54%.
Το αίσθημα της απώλειας και ο φόβος του θανάτου κυριαρχούν λόγω των επαναλαμβανόμενων σκηνών θανάτου ανάμεσα στην οικογένεια, τους φίλους και τους γείτονες. (Παλαιστίνια)
- Σύμφωνα με εμπειρογνώμονες των Ηνωμένων Εθνών, έχουν καταγραφεί «αναφορές για σκόπιμη στόχευση Παλαιστίνιων γυναικών και παιδιών σε μέρη όπου αναζητούσαν καταφύγιο ή κατά τη διαφυγή τους. Ορισμένες γυναίκες εξ αυτών φέρεται να κρατούσαν λευκά κομμάτια υφάσματος όταν σκοτώθηκαν».
Στο παρελθόν, οι τοίχοι ήταν το κάλυμμά μας, σήμερα είναι απλώς ένα κομμάτι νάιλον. (Παλαιστίνια)
- Ερευνα που διεξήχθη από την Alianza por la Solidaridad και την ActionAid με γυναίκες, άνδρες και κορίτσια που ζούσαν σε καταυλισμούς και καταφύγια του ΟΗΕ, τον Ιούλιο του 2024, διαπίστωσε ότι η θλίψη και ο πόνος από την απώλεια μελών της οικογένειας λόγω του συνεχιζόμενου πολέμου ήταν βαθιά αισθητά.
Υπάρχει αναβολή της θλίψης μεταξύ των γυναικών, το τέλος του πολέμου για τις γυναίκες σηματοδοτεί την αρχή ενός άλλου ταξιδιού πόνου. (Ριχάμ, μέλος της ActionAid)
- Σύμφωνα με την UNRWA (υπηρεσία Αρωγής του ΟΗΕ για τη Μέση Ανατολή), πολλές γυναίκες στα υπερπλήρη καταφύγια εκτοπισμένων Παλαιστινίων αναφέρουν ότι δεν τρώνε ή πίνουν, όχι μόνο λόγω ανεπαρκούς τροφής ή νερού, «αλλά και για να περιορίσουν τον χρόνο που πρέπει να περάσουν για να χρησιμοποιήσουν τις βρώμικες και ανθυγιεινές τουαλέτες».
Κάνω πράγματα που δεν έχω ξανακάνει: πλένω ρούχα στο χέρι, μαγειρεύω σε φωτιά στο ύπαιθρο. Μερικές φορές γελούσα και έκλαιγα ταυτόχρονα στην πρώτη μου προσπάθεια να μαγειρέψω με αυτόν τον τρόπο. (Χάλα, μέλος της Alianza por la Solidaridad)
- Σε καταστάσεις εκτοπισμού, οι γυναίκες αντιμετωπίζουν επίσης αυξημένους κινδύνους έμφυλης βίας, παρενόχλησης και εκμετάλλευσης. Οι επιζώσες της έμφυλης βίας χρειάζονται θεραπεία για τραυματισμούς και σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα και πρόσβαση σε ιατρικές προμήθειες, συμπεριλαμβανομένης της επείγουσας αντισύλληψης και θεραπείας, καθώς και ψυχοκοινωνική υποστήριξη. Αυτό είναι ουσιαστικά αδύνατο με το σύστημα υγείας της Γάζας να βρίσκεται κοντά σε κατάρρευση.
Πολλές γυναίκες με αναπηρίες έχουν καταστεί αφόρητο βάρος για τις οικογένειές τους κατά τη διάρκεια του εκτοπισμού. (μέλος της Alianza por la Solidaridad)
- Γυναίκες και κορίτσια ανέφεραν σοβαρές ανησυχίες ότι οι πολλαπλοί εκτοπισμοί ενθαρρύνουν τα αρσενικά μέλη της οικογένειάς τους να επιβάλουν τον πρόωρο γάμο για τα κορίτσια ως μηχανισμό αντιμετώπισης, εν μέσω της έλλειψης τροφής, του κλεισίματος των σχολείων και της απώλειας ευκαιριών εκπαίδευσης.
Το χειρότερο πράγμα που κάνουν οι γυναίκες είναι ότι βάζουν τον εαυτό τους στον πάτο των πάντων, τελευταίες στη λίστα, υποτιμώντας τον εαυτό τους και φροντίζοντας τους άλλους. (Χάλα, μέλος της Alianza por la Solidaridad)
- Η σεξουαλική κακοποίηση και η ενδοοικογενειακή βία αυξάνονται επίσης λόγω έλλειψης ιδιωτικότητας, εκτοπισμού και σκληρών σκηνικών.
- Οι γυναίκες, ως κύριοι φροντιστές, φέρουν το μεγαλύτερο βάρος της επισιτιστικής ανασφάλειας, παλεύοντας να φροντίσουν τις οικογένειές τους εν μέσω σοβαρών ελλείψεων.
Κατά τη διάρκεια της παρακολούθησης της εγκυμοσύνης μου, ανακάλυψα ότι ήμουν έγκυος σε δίδυμα. Το ένα είχε πεθάνει λόγω συνθηκών υγείας και μετακίνησης από το ένα μέρος στο άλλο. (Ιμάν, νέα μητέρα που προσφάτως γέννησε με καισαρική τομή στο νοσοκομείο Al-Awda)
- Υπολογίζεται ότι 183 γυναίκες γεννούν κάθε μέρα· ένα μωρό γεννιέται κάθε δέκα λεπτά.
Τα μωρά γεννιούνται στην κόλαση. (UNICEF)
- Ωστόσο, μόνο δύο από τα 12 μερικώς λειτουργούντα νοσοκομεία στη Γάζα ήταν σε θέση να παρέχουν γυναικολογική βοήθεια, σε σύγκριση με συνολικά 36 νοσοκομεία που λειτουργούσαν πριν από τον Οκτώβριο του 2023.
Υπέφερα πολύ κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του τοκετού λόγω έλλειψης τροφής και έλλειψης θρεπτικών συστατικών. (Αμπίρ, νέα μητέρα που προσφάτως γέννησε στο νοσοκομείο Al-Awda στη βόρεια Γάζα)
- Κατά τη διάρκεια των κρίσεων λιμού, οι γυναίκες λειτουργούν ως «απορροφητές κραδασμών» για τα νοικοκυριά τους, θέτοντας εαυτές σε δεύτερη μοίρα όσον αφορά την τροφή, προκειμένου να διασφαλίσουν ότι περισσότερο φαγητό θα είναι διαθέσιμο στους άλλους, θέτοντας σε κίνδυνο περαιτέρω την υγεία και την ευημερία τους.
Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις γυναικών με αναπηρία που σέρνονταν για να πάνε στις κοινές τουαλέτες με τα χέρια και τα γόνατά τους. (Μπουτάινα, CEO της Wefaq)
- Σύμφωνα με την UNRWA, υπολογίζεται ότι υπάρχουν περίπου 690.000 γυναίκες και κορίτσια με έμμηνο ρύση στη Γάζα. Τα χρόνια υπερπληθυσμένα κέντρα εκτοπισμού και οι άτυποι καταυλισμοί δεν παρέχουν πρόσβαση σε υγιεινές, ιδιωτικές και διαχωρισμένες κατά φύλο τουαλέτες και ντουζ, που θα επέτρεπαν τη διαχείριση της εμμηνορροϊκής υγείας με ιδιωτικότητα και αξιοπρέπεια.
Πλέον παλεύουμε να εξασφαλίσουμε σερβιέτες… Παλαιότερα υπήρχε πλήρης παρέμβαση για την υποστήριξη των κοριτσιών στην εφηβική ηλικία, τώρα όλες αυτές οι υπηρεσίες δεν είναι πλέον διαθέσιμες. (Νεαρή Παλαιστίνια)
- Κατά τη διάρκεια του συνεχιζόμενου πολέμου στη Γάζα, γυναίκες και κορίτσια αντιμετωπίζουν σοβαρές προκλήσεις όσον αφορά την πρόσβαση σε υπηρεσίες προστασίας, επιδεινώνοντας την ευαλωτότητά τους. Με τη βοήθεια που συχνά έχουν πρόσβαση μέσω εγγραφής από άνδρες, τα νοικοκυριά με επικεφαλής διαζευγμένες ή χωρισμένες γυναίκες αντιμετωπίζουν δυσανάλογες προκλήσεις για την απόκτησή της. Ακόμα και όταν οι υπηρεσίες είναι διαθέσιμες, οι γυναίκες μπορεί να συναντήσουν σημαντικά εμπόδια στη φυσική πρόσβαση σε βοήθεια, συμπεριλαμβανομένων μεγάλων χρόνων αναμονής, παρενόχλησης και εκβιασμού από τους παρόχους υπηρεσιών.
Οι γυναίκες είναι συνήθως στο τέλος της ουράς. Δεν μπορούν να παρέμβουν μεταξύ ανδρών στο πλήθος… Οι γυναίκες ενδέχεται να χρειαστεί να πάνε περισσότερες από τέσσερις φορές για καλάθια τροφίμων επειδή δεν μπορούν να βρεθούν στο σωστό σημείο λόγω ανδροκρατίας. Οι γυναίκες αντιμετωπίζουν εκβιασμό από παρόχους υπηρεσιών για να τους βοηθήσουν να έχουν ταχύτερη πρόσβαση πληρώνοντας υψηλότερα τέλη ή προμήθειες. (μέλος ανθρωπιστικής οργάνωσης)
- Στη Γάζα πολλές γυναίκες και κορίτσια έχουν μείνει χωρίς μέλη της οικογένειάς τους αφού έχουν σκοτωθεί. Τοπικοί μηχανισμοί προστασίας δεν είναι διαθέσιμοι και μένουν με τους συγγενείς ή τους φίλους τους, γεγονός που μπορεί να τις εκθέσει σε βία λόγω φύλου ή σε άλλους «μηχανισμούς» επιβίωσης, όπως ο πρόωρος γάμος.
Εκείνες που επιμένουν και το καταθέτουν
Οι γυναίκες, όπως μεταφέρει η έκθεση της ActionAid International, αναλαμβάνουν τον ρόλο της μητέρας και του πατέρα, του φροντιστή κάθε πτυχής ενός νοικοκυριού – είτε είναι σε σπίτι είτε σε σκηνή. Είναι εκείνες που φροντίζουν τους τραυματισμένους, που «τρέχουν» τους αυτοσχέδιους καταυλισμούς για τις καθημερινές ανάγκες. Κρατούν τις οικογένειες στη ζωή και τις κοινότητές τους σε δράση.
Οι περισσότεροι από τους επιτυχημένους καταυλισμούς που έχω παρατηρήσει είναι αυτοί που διαχειρίζονται οι γυναίκες… Λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες των γυναικών, των παιδιών και των ατόμων με αναπηρία. (Χάλα, μέλος της Alianza por la Solidaridad)
Δεν θεωρούν εαυτές ηρωίδες, ενοχλούνται όταν ερωτώνται για την προσφορά τους. Νιώθουν, όμως, ότι δεν έχουν επιλογή· πρέπει να επιβιώσουν για τις ίδιες και τα παιδιά τους, παρότι, εξ όσων συνάγεται, οι άνδρες συχνά αναλαμβάνουν υποχρεώσεις εντός της οικίας, όταν οι γυναίκες βρίσκονται σε εξωτερικές δουλειές. Μάλιστα, η έκθεση αναφέρει ως συμπέρασμα από τις μαρτυρίες ανδρών και γυναικών στο πεδίο ότι η επιθυμία για επιβίωση και διασφάλιση της συλλογικής ευημερίας αποκτά ισχυρότερη δύναμη από την τήρηση των παραδοσιακών φυλετικών προσδοκιών.
Αφού έχασα τα παιδιά και το σπίτι μου, αναζήτησα καταφύγιο στον καταυλισμό Al-Istaqamh, ζούσα σε σκηνές και υπέφερα όπως οι υπόλοιποι άνθρωποι. Το πήρα πάνω μου να προσπαθήσω να βοηθήσω τους εκτοπισμένους. Απευθύνθηκα σε συλλόγους, τοπικά ιδρύματα και ορισμένους φίλους για να βοηθήσω τον κόσμο. (Σαμίρα, διευθύντρια του καταυλισμού Al-Istaqamh στο Deir Al Balah)
Η έκθεση, μάλιστα, αναφέρει ότι τα οφέλη των διαδικασιών αποκατάστασης που επικεντρώνουν τις ανάγκες και τη συμμετοχή των γυναικών είναι αποδεδειγμένα και εκτεταμένα. Για παράδειγμα, η οικονομική ενδυνάμωση των γυναικών είναι απαραίτητη για την ευρύτερη οικονομική ανάκαμψη και τον μετασχηματισμό των συγκρούσεων. Ο ΟΗΕ τονίζει ότι η αντιμετώπιση της περιθωριοποίησης των γυναικών στις οικονομικές δραστηριότητες είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της ειρήνης.
Η γυναίκα είναι ο ιππότης του ταξιδιού, το οδηγεί, αλλά πρέπει να είναι σοφή, συμπονετική και υπομονετική. (Παλαιστίνια)
Ολα αυτά, όμως, δεν μπορούν να συμβούν, εξ όσων συνάγεται, εάν, την επόμενη μέρα του αιματηρού πολέμου στη Μέση Ανατολή, η κατάσταση των γυναικών στην Παλαιστίνη παραμείνει η ίδια· αν εξακολουθήσουν να είναι ένα βήμα πίσω από τους άνδρες· αν η κουλτούρα τους επιμείνει στην αντιμετώπισή τους ως υποδεέστερων όντων· αν αναγκάζονται να υποτιμούν τις ανάγκες τους ακούσια· αν συνεχίσουν να σηκώσουν τα περισσότερα βάρη και τη λιγότερη εκτίμηση. Οι ίδιες, όπως λένε οι μαρτυρίες τους, δεν επιθυμούν να επιστρέψουν «στα ίδια»· δείχνουν αποφασισμένες να διεκδικήσουν όλα τα ανθρώπινα δικαιώματά τους.
Οι ανησυχίες της επόμενης μέρας
Σε κάθε περίπτωση, κορίτσια και γυναίκες της Παλαιστίνης εξακολουθούν να ανησυχούν για την επόμενη μέρα του πολέμου. Οπως αναφέρεται στην έκθεση, το καταφύγιο και οι συνθήκες διαβίωσης αποτελούν μεγάλη ανησυχία, με πολλές γυναίκες να αναμένουν ότι τα διαθέσιμα καταφύγια θα είναι ακατάλληλα για τις οικογένειές τους, χωρίς βασικές παροχές, όπως επαρκείς τουαλέτες, δεξαμενές νερού, εναλλακτικές πηγές ενέργειας και σωστό αερισμό. Το τρομακτικό έργο της απομάκρυνσης των μπαζών για να γίνουν οι χώροι κατοικήσιμοι ενισχύει περαιτέρω αυτές τις ανησυχίες.
Οι γυναίκες και τα κορίτσια δεν θα έχουν τον χώρο να αποφασίσουν πού θα εγκατασταθούν. Αν ο άντρας αποφάσιζε να ζήσει πάνω από τα ερείπια του σπιτιού της, θα τον ακολουθούσε, ακόμα κι αν υπάρχουν κίνδυνοι όπως μη εκραγέντες μηχανισμοί. (Μέλος ανθρωπιστικής οργάνωσης)
Πιστεύω ότι ο πόνος και τα βάσανα που υποστήκαμε τα παιδιά μου κι εγώ θα με ωθήσουν στην ανάληψη πρωτοβουλιών για την προστασία των παιδιών και των γυναικών που επέζησαν από τον πόλεμο και τη βία. Περιμένω με ανυπομονησία την ανακοίνωση της κατάπαυσης του πυρός, ώστε να μπορέσω να επιστρέψω στο μέρος όπου κάποτε βρισκόταν η σκηνή μας και να ψάξω για τα λείψανα του συζύγου και των παιδιών μου, του Μοχάμεντ και του Αχμέντ, για να τους προσφέρω την κατάλληλη ταφή. (Ρατζα, Παλαιστίνια)
Ταυτόχρονα, οι κοινωνικές ταραχές που αναμένονται μετά το τέλος των αιματηρών συγκρούσεων πάνω στα συντρίμμια ενδέχεται να επιδεινώσουν την κατάσταση των γυναικών. Η πολιτική αστάθεια, επίσης. Οπως, εξάλλου, και η πρόσβαση στο αγαθό της εκπαίδευσης.
Η μεγαλύτερη επιθυμία μου είναι να πάρω μια βαθιά ανάσα και να μυρίσω τον καθαρό αέρα της πόλης για άλλη μια φορά, μακριά από τις σκηνές με τον αέρα τους μολυσμένο από τις μυρωδιές του ιδρώτα, του καπνού, της σκόνης και των σκουπιδιών που συσσωρεύονται στις εισόδους των καταυλισμών και των καταφυγίων. (Αρουα, Παλαιστίνια)
Οπως αναφέρει η ActionAid International, οι γυναίκες που δραστηριοποιούνται επί του παρόντος στην αντιμετώπιση έκτακτης ανάγκης προέβλεψαν ότι οι γυναίκες πιθανότατα θα συνεχίσουν να περιθωριοποιούνται στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων σχετικά με την ασφάλεια και το μέλλον τους. Οι πολιτισμικοί κανόνες μπορεί να περιορίζουν την ικανότητά τους να λαμβάνουν κρίσιμες αποφάσεις, όπως το αν θα φύγουν ή πού θα εγκατασταθούν μετά τον πόλεμο.
Θα τρέξω στο σπίτι μου, θα τρέξω στη γωνιά μου. Ναι, δεν υπάρχει σπίτι, αλλά θα πάω στο σπίτι, στον τόπο μου, στις αναμνήσεις μου και στη ζωή που έζησα, παρόλο που δεν υπάρχει ζωή. Δεν θα το δω, αλλά θέλω να φύγω. Ορκίζομαι ότι θα πήγαινα αμέσως τώρα αν μπορούσα. (Ομ Αλί, Παλαιστίνια)
Οι γυναίκες προέβλεψαν την επιτακτική ανάγκη να ενισχύσουν τους μηχανισμούς προστασίας, να διασφαλίσουν αποτελεσματική νομική επιβολή και να παρέχουν ολοκληρωμένες υπηρεσίες υποστήριξης προσαρμοσμένες στις ανάγκες και τα ευάλωτα σημεία των γυναικών και των κοριτσιών.
Κοιτάζοντας το μέλλον, είμαι αποφασισμένη να συνέλθω από τον πόλεμο και τις καταστροφές του. Οραματίζομαι τον εαυτό μου να περπατώ μεγάλες αποστάσεις, ακόμα και πάνω από ερείπια και καταστροφές, αρκεί να είμαι ελεύθερη και ασφαλής. Σκοπεύω να επανασυνδεθώ με τους φίλους μου και να συνεχίσω τις ακαδημαϊκές μου σπουδές. Ωστόσο, έχω ταυτόχρονα πλήρη επίγνωση των προκλήσεων που βρίσκονται μπροστά μου. Είμαι γεμάτη φόβο για το μέλλον. (Σουντούς, Παλαιστίνια)
Κεντρική φωτογραφία: ©AP Photo/Abdel Kareem Hana
