Μέση Ανατολή: Η εισβολή του Ισραήλ στον Λίβανο και τα διδάγματα του παρελθόντος

Τα χαράματα της 1ης Οκτωβρίου ο ισραηλινός στρατός ανακοίνωσε επισήμως την έναρξη μιας «περιορισμένης κλίμακας στρατιωτικής επιχείρησης» στον Λίβανο εναντίον θέσεων της Χεζμπολάχ. Πρόκειται για την τέταρτη ισραηλινή επιχείρηση εισβολής στο έδαφος του Λιβάνου μέσα σε διάστημα λίγων δεκαετιών. 

Στις τρεις προηγούμενες εισβολές του Ισραήλ στον Λίβανο (1978, 1982, 2006) –αλλά και στην εν εξελίξει– ο ισραηλινός στρατός έκρινε απαραίτητη την έναρξη χερσαίων επιχειρήσεων προκειμένου να εξασφαλιστεί η ασφάλεια των βόρειων συνόρων του. Ωστόσο, και στις τρεις περιπτώσεις, η εκάστοτε εισβολή είχε απρόβλεπτες συνέπειες και πετύχαινε πολύ λιγότερους στόχους από αυτούς που έθετε η στρατιωτική και πολιτική ηγεσία του Ισραήλ. 

Σε ένα γενικότερο ιστορικό πλαίσιο, οι εισβολές του Ισραήλ θεωρούνται ότι συνέβαλαν στην αποσταθεροποίηση του Λιβάνου, μιας χώρας με πολλές διαφορετικές θρησκευτικές κοινότητες που μέχρι το 1990 βρισκόταν σε κατάσταση εμφυλίου. Εκτοτε, ο Λίβανος έχει βιώσει πολιτικές δολοφονίες, ασταθείς κυβερνήσεις και τα τελευταία χρόνια μια βαθιά οικονομική κρίση. «Οι εισβολές συνέβαλαν στην επιδείνωση της θρησκευτικής έντασης μεταξύ κοινοτήτων και τροφοδότησαν την πολιτική διαίρεση της χώρας», σχολιάζει στους New York Times η Λίνα Κατίμπ, συνεργάτης του Chatham House, ένα think tank με έδρα το Λονδίνο.

Ισραηλινή κατοχή στον νότιο Λίβανο

Το αποτύπωμα των ισραηλινών επιχειρήσεων και στις δύο πλευρές των συνόρων τις τελευταίες δεκαετίες αποκτά επίσης μία ακόμα διάσταση αν αναλογιστούμε ότι τμήμα του Λιβάνου τελούσε υπό ισραηλινή κατοχή μέχρι το 2000. Το 1982, το Ισραήλ ξεκίνησε πλήρους κλίμακας εισβολή στον Λίβανο σε απάντηση επιθέσεων από μαχητές της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO) του Γιασέρ Αραφάτ.

Εκτοτε, τα ισραηλινά στρατεύματα παρέμειναν ως κατοχική δύναμη στα νότια της χώρας για σχεδόν δύο δεκαετίες. Τμήματα του νοτίου Λιβάνου μετατράπηκαν σε μια «ζώνη ασφαλείας» που σκοπό είχε, σύμφωνα με τον ισραηλινό στρατό, την προστασία των κατοίκων του βόρειου Ισραήλ.

Εν μέσω αυτής της κατάστασης «γεννιέται» η Χεζμπολάχ, μια σιιτική φιλοϊρανική οργάνωση η οποία ιδρύθηκε με διακηρυγμένο στόχο, μεταξύ άλλων, την πλήρη εκδίωξη των ισραηλινών δυνάμεων από τον νότιο Λίβανο. Υστερα από 18 χρόνια κατοχής, ο ισραηλινός στρατός αναγκάστηκε τελικά να αποχωρήσει το 2000 από τα νότια της χώρας, εν μέσω μπαράζ πυραυλικών επιθέσεων της Χεζμπολάχ καθώς οι Ισραηλινοί στρατιώτες υποχωρούσαν. 

Η «θεϊκή νίκη» του 2006

Μόλις έξι χρόνια μετά την αποχώρησή του από την περιοχή, το Ισραήλ ξεκίνησε νέα εισβολή στον Λίβανο με βομβαρδισμούς τόσο στα νότια της χώρας όσο και στη Βηρυτό. Αυτή τη φορά, αφορμή στάθηκε μια διασυνοριακή επίθεση μαχητών της Χεζμπολάχ στην οποία σκοτώθηκαν οκτώ Ισραηλινοί στρατιώτες και δύο αιχμαλωτίστηκαν. Η επίθεση της Χεζμπολάχ σημειώθηκε ενώ το Ισραήλ πραγματοποιούσε παράλληλα στρατιωτική επιχείρηση στη Λωρίδα της Γάζας.

Οταν ο ισραηλινός στρατός αποφάσισε να ξεκινήσει χερσαία εισβολή στον Λίβανο, για τρίτη φορά μέσα σε μερικά χρόνια, οι συνθήκες ήταν εξαρχής δύσκολες για τους επιτιθέμενους. Επί εβδομάδες, τα ισραηλινά στρατεύματα βρέθηκαν να μάχονται με μαχητές της Χεζμπολάχ στα σύνορα καταφέρνοντας μια διείσδυση που δεν ξεπερνούσε τα δύο χιλιόμετρα εντός του εδάφους του Λιβάνου. Σε ένα σκηνικό που θύμισε περισσότερο ανταρτοπόλεμο και σε μια γεωγραφία που ευνοεί τον αμυνόμενο, οι μαχητές της Χεζμπολάχ πετύχαιναν πλήγματα κατά ισραηλινών αρμάτων μάχης με εκρηκτικά ή ρουκέτες. Το αποτέλεσμα ήταν τουλάχιστον 121 Ισραηλινοί στρατιώτες να σκοτωθούν μέσα σε περίπου ένα μήνα. Από την πλευρά του Λιβάνου, περισσότεροι από 1.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, συμπεριλαμβανομένων πολλών μαχητών της Χεζμπολάχ.

Μετά την κατάπαυση του πυρός με τη μεσολάβηση του ΟΗΕ, η Χεζμπολάχ διά στόματος του εκλιπόντος πλέον Χασάν Νασράλα διακήρυττε τη «θεϊκή νίκη» έναντι του Ισραήλ. Στο ίδιο μήκος κύματος ήταν και οι διακηρύξεις του Ιράν και της Συρίας. Εκ του αποτελέσματος, η Χεζμπολάχ όχι μόνο επιβίωσε της επίθεσης αλλά μπόρεσε και να «κρατήσει» τον ισραηλινό στρατό κοντά στα σύνορα, ενισχύοντας το γόητρό της τόσο εντός του Λιβάνου όσο και σε όλο τον αραβικό κόσμο.

Το 2008, μια επίσημη ισραηλινή έκθεση για τον πόλεμο του 2006 διαπίστωσε «σοβαρές αποτυχίες» που προκάλεσαν οι αποφάσεις πολιτικών και στρατιωτικών αξιωματούχων του Ισραήλ. Ο επικεφαλής της έρευνας, Ελιγιάχου Βίνογκραντ εκτίμησε τότε ότι το Ισραήλ «δεν απάντησε αποτελεσματικά στις διασυνοριακές πυραυλικές επιθέσεις της Χεζμπολάχ» και εν τέλει «δεν κέρδισε τον πόλεμο». Πριν από μερικές ημέρες ο τότε Ισραηλινός πρωθυπουργός, Εχούντ Ολμέρτ δήλωσε στη Washington Post ότι «ο ισραηλινός στρατός ήταν απροετοίμαστος για μια ολοκληρωτική χερσαία επιχείρηση». Και ο Νασράλα, ωστόσο, παραδέχθηκε λάθη μετά το τέλος του πολέμου, λέγοντας ότι δεν θα είχε εγκρίνει τη διασυνοριακή ενέδρα στους Ισραηλινούς στρατιώτες αν γνώριζε το επίπεδο της καταστροφής που θα προκαλούσε το Ισραήλ στη συνέχεια κατά του Λιβάνου. 

Το ρίσκο της νέας ισραηλινής εισβολής

Σχεδόν δύο δεκαετίες αργότερα, ο ισραηλινός στρατός επιχειρεί ξανά στο έδαφος του Λιβάνου επικαλούμενος παρόμοιες αφορμές με τις εισβολές των τελευταίων δεκαετιών: την ασφάλεια των βόρειων συνόρων του. 

Ο αρχηγός του γενικού επιτελείου του ισραηλινού στρατού, Χέρζι Χαλέβι, φάνηκε να υπαινίσσεται τα διδάγματα του 2006 σχετικά με την ετοιμότητα του στρατού όταν μίλησε στην 7η τεθωρακισμένη ταξιαρχία την περασμένη εβδομάδα, λίγο πριν από την εισβολή. «Θα τους δείξετε [στη Χεζμπολάχ] τι σημαίνει να αντιμετωπίζεις μια επαγγελματική, εξαιρετικά καταρτισμένη και έμπειρη στη μάχη δύναμη. Ερχεστε πολύ πιο δυνατοί και πολύ πιο έμπειροι», είπε χαρακτηριστικά. Από την πλευρά του, ο συντάκτης Αμυνας του Al Jazeera, Αλεξ Γατόπουλος, σχολίασε ότι με την αποστολή επίλεκτων μονάδων στον Βορρά, το Ισραήλ επιχειρεί να στείλει ένα σαφές μήνυμα στη Χεζμπολάχ ότι αυτή τη φορά θα επιτύχει τους στόχους του. 

«Οποιαδήποτε χερσαία επιχείριση θα είναι σκληρή, δύσκολη και αιματηρή για όλες τις πλευρές»

Με φόντο λοιπόν τα διδάγματα του παρελθόντος, η έναρξη της ισραηλινής εισβολής ήρθε ύστερα από ένα διάστημα περίπου 10 ημερών κατά το οποίο το Ισραήλ σκότωσε υψηλόβαθμα στελέχη της Χεζμπολάχ, με αποκορύφωμα τον επί 32 έτη ηγέτη της οργάνωσης, Χασάν Νασράλα. Οι δολοφονίες συνοδεύτηκαν από μια εκστρατεία πρωτοφανών πληγμάτων με την ανατίναξη συσκευών επικοινωνίας της οργάνωσης αλλά και τους σφοδρούς βομβαρδισμούς σε θέσεις της σε όλο τον Λίβανο. 

Αναλυτές, ωστόσο, αναφέρουν ότι μια επιχείρηση στο έδαφος είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από μια εκστρατεία διείσδυσης πρακτόρων σε μια οργάνωση ή ένα μπαράζ αεροπορικών βομβαρδισμών. Το Ισραήλ, άλλωστε, εξακολουθεί να στοιχειώνεται από τα λάθη του παρελθόντος στον Λίβανο, παρά τα πρόσφατα πλήγματα στη Χεζμπολάχ. Ο Ολμέρτ, για παράδειγμα, δήλωσε αντίθετος με μια χερσαία εισβολή του Ισραήλ στον Λίβανο. «Οποιαδήποτε χερσαία επιχείριση θα είναι σκληρή, δύσκολη και αιματηρή για όλες τις πλευρές», σχολίασε. Από την πλευρά της, η Σαρίτ Ζεχάβι, επικεφαλής του Κέντρου Ερευνας και Εκπαίδευσης Alma, ενός ιδρύματος που επικεντρώνεται στην κατάσταση ασφαλείας στα βόρεια σύνορα του Ισραήλ τόνισε ότι «όλοι οι Ισραηλινοί απεχθάνονται την ιδέα μιας χερσαίας επιχείρησης. Οχι μόνο εξαιτίας του 2006 αλλά και εξαιτίας όλων αυτών των ετών που περάσαμε στον Λίβανο, από το 1982». 

Τις τελευταίες ώρες, πάντως, καταγράφονται όλο και περισσότερες μάχες σώμα με σώμα στα σύνορα Ισραήλ-Λιβάνου, με τον ισραηλινό στρατό να ανακοινώνει τον θάνατο οκτώ στρατιωτών. Την ίδια στιγμή, πληροφορίες που προέρχονται από τη Χεζμπολάχ θέλουν την καταστροφή τουλάχιστον τριών ισραηλινών αρμάτων μάχης Merkava με κατευθυνόμενες ρουκέτες στη λιβανέζικη συνοριακή πόλη Μαρούν ελ-Ρας. 

Παραμένει ασαφές πόσο μακριά είναι διατεθειμένο να φτάσει το Ισραήλ για να εξασφαλίσει τους πολεμικούς του στόχους. Σύμφωνα πάντως με την Ιστορία, οι όποιες χερσαίες ισραηλινές επιχειρήσεις ήταν αιματηρές και απρόβλεπτες ως προς τις συνέπειές τους. Αλλωστε, μια επιχείρηση μπορεί εύκολα να ξεκινήσει, αλλά η χρονική στιγμή της απεμπλοκής δύσκολα προγραμματίζεται εκ των προτέρων. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι ότι έναν περίπου χρόνο μετά, ο ισραηλινός στρατός συνεχίζει να επιχειρεί εναντίον Παλαιστίνιων μαχητών στη Λωρίδα της Γάζας.