Νευρολογική έρευνα που διεξήχθη στην Ολλανδία αποκάλυψε ότι ένα αυθεντικό έργο τέχνης που εκτίθεται σε ένα μουσείο ερεθίζει τον εγκέφαλο με 10 φορές πιο ισχυρό τρόπο σε σχέση με μία αφίσα.
Με πρωτοβουλία του Μουσείου Μαουρίτσχαους στη Χάγη, το οποίο μεταξύ άλλων φιλοξενεί το «Κορίτσι με το μαργαριταρένιο σκουλαρίκι» του Γιοχάνες Βερμέερ, η ανεξάρτητη έρευνα χρησιμοποίησε τεχνολογία ιχνηλάτησης βλέμματος (eye-tracking) σε συνδυασμό με συσκευή μαγνητικού συντονισμού (τομογράφο), ώστε να καταγράψει την ακριβή εγκεφαλική λειτουργία κατά τη διάρκεια της θέασης ενός πίνακα και μιας εκτύπωσης-αφίσας.
Δεκαπλάσια επίδραση
Οι επιστήμονες βρήκαν πως οι είκοσι εθελοντές είχαν αντίδραση 10 φορές μεγαλύτερη στην πρώτη περίπτωση.
«Το 10 αποτελεί μια πραγματικά τεράστια διαφορά, κι αυτό ακριβώς συμβαίνει όταν κοιτάζεις μία αναπαραγωγή σε σχέση με ένα αυθεντικό έργο», δήλωσε η Μαρτίν Γκόσελινκ, διευθύντρια του μουσείου. «Γίνεσαι διανοητικά πλουσιότερος όταν βλέπεις κάτι στην πραγματικότητα, είτε το συνειδητοποιείς είτε όχι, διότι ο εγκέφαλός σου δημιουργεί συνδέσεις».
Η Γκόσελινγκ δήλωσε πως ήταν πεπεισμένη για τη δύναμη του αυθεντικού έργου πολύ πριν διενεργηθεί η μελέτη, όμως ήθελε πάντοτε να δει μία επίσημη έρευνα γύρω από το ζήτημα. «Ολοι νιώθουμε τη διαφορά, μπορούμε όμως να τη μετρήσουμε;», είχε ρωτήσει τους συναδέλφους της πέρυσι. «Λοιπόν, από σήμερα ξέρουμε με βεβαιότητα ότι είναι αλήθεια».
Δύο στοιχεία
Ο Μάρτιν ντε Μουνίκ, συνιδρυτής του ινστιτούτου ερευνών Neurensics, το οποίο έφερε εις πέρας την έρευνα σε συνεργασία με άλλους ειδικούς, τόνισε πως η μελέτη έχει δύο στοιχεία. Κατ’ αρχάς οι εθελοντές, ηλικίας μεταξύ 21 και 65 ετών, συνδέθηκαν με έναν ηλεκτροεγκεφαλογράφο (EEG) και ένα είδος γυαλιών που ιχνηλατεί το βλέμμα. Επειτα τους ζητήθηκε να κοιτάξουν πέντε πίνακες στο μουσείο και στη συνέχεια πέντε αφίσες με τα έργα στο κατάστημα του μουσείου.
Οι ερευνητές μελέτησαν επιπλέον την επίδραση που έχουν οι εικόνες πραγματικών έργων σε σχέση με δέκα αναπαραστάσεις που προβλήθηκαν μέσα από τα γυαλιά των συμμετεχόντων, μέσα σε έναν μαγνητικό τομογράφο που τους παρείχε το Πανεπιστήμιο του Αμστερνταμ. «Εάν θέλεις να μάθεις τι σκέφτονται οι άνθρωποι, είναι καλύτερα να προσπαθήσεις να το μετρήσεις παρά να τους ρωτήσεις», είπε. «Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά». Τα πραγματικά έργα πυροδοτούσαν μία θετική αντίδραση στο προσφηνοειδές λόβιο, το μέρος του εγκεφάλου το οποίο συνδέεται με τη συνείδηση, τον αναστοχασμό και τις προσωπικές μνήμες. Ο «Βιολιστής» του Χέριτ βαν Χόνθορστ γέννησε «θετικές» αντιδράσεις της τάξεως του 0,41 με κλίμακα το 1 (ο δείκτης 1 αφορά την πραγματικότητα), για παράδειγμα. Αντιθέτως, οι αφίσες έδωσαν θετική αντίδραση μόλις 0,05.
Τι είδαν
Οι ερευνητές ανέλυσαν βεβαίως και το «Κορίτσι με το μαργαριταρένιο σκουλαρίκι». Το διάσημο έργο κέρδισε συνολικά τη μεγαλύτερη προσοχή και αιχμαλώτισε το μάτι σε μία «συνεχή λούπα», όπως την ονόμασαν οι επιστήμονες, δηλαδή σε ένα τρίγωνο που ενώνει το σκουλαρίκι του κοριτσιού με τα έντονα μάτια και το στόμα του.
Ο Ερικ Σέρντερ, καθηγητής κλινικής νευροψυχολογίας που κλήθηκε να σχολιάσει τα ευρήματα, δήλωσε ότι η μελέτη υπογραμμίζει την ουσιαστική σημασία της τέχνης, ιδίως σε μια εποχή που η ακροδεξιά κυβέρνηση της Ολλανδίας τής επιβάλλει περιορισμούς περικόπτοντας τις δημόσιες δαπάνες. «Η έρευνα δείχνει πόσο ευεργετικό για τον εγκέφαλό σου είναι να βλέπεις ένα έργο τέχνης», δήλωσε. «Το μουσείο είναι ένα πλούσιο περιβάλλον που πραγματικά μπορεί να φέρει αλλαγές, ιδίως σε ένα παιδί που βρίσκεται στα πρώτα στάδια της ανάπτυξης».
