Γνωστός στη Δύση κυρίως μέσω της αρθρογραφίας του, ο ιστορικός και συγγραφέας Αράς Αζίζι γεννήθηκε στο Ιράν όπου και πέρασε τις δύο πρώτες δεκαετίες της ζωής του.
Πλέον, παρακολουθεί τις –καταιγιστικές– εξελίξεις από απόσταση, με τη διεισδυτική ματιά όμως ενός ανθρώπου ο οποίος γνωρίζει σε βάθος το αντικείμενο.
Ο ιρανικής καταγωγής ιστορικός μίλησε στην «K» για:
- όσα θα μπορούσαν να αλλάξουν το προσεχές διάστημα στο Ιράν,
- τη σχέση Χεζμπολάχ-Τεχεράνης,
- τον Χαμενεΐ και τον Πεζεσκιάν,
- τον Τραμπ, τον Νετανιάχου και τη σύγκρουση με το Ισραήλ.
Λέγεται ότι το Ιράν ήταν ως τώρα, έπειτα από 12 μήνες πολέμου στη Γάζα και ενώ έχει ανοίξει πια ένα νέο πολεμικό μέτωπο στον Λίβανο, αρκετά προσεκτικό στις επιθέσεις του κατά του Ισραήλ. Τι είναι εκείνο που κατευθύνει τις επιλογές της Τεχεράνης; Η ανάγκη, ή μήπως άλλου τύπου στοχεύσεις;
«Το Ιράν προχώρησε σε δύο πυραυλικές επιθέσεις κατά του Ισραήλ οι οποίες ήταν άνευ προηγουμένου. Ωστόσο, και οι δύο φαίνεται ότι ήταν προσεκτικά χορογραφημένες και δεν οδήγησαν σε ισραηλινές απώλειες. Το Ιράν είναι επιφυλακτικό καθώς γνωρίζει ότι μια άμεση σύγκρουση με το Ισραήλ μπορεί να αποδειχθεί αυτοκτονική για το ιρανικό καθεστώς. Στις δύο περιπτώσεις που επιτέθηκε στο Ισραήλ, το έκανε υπό μεγάλη πίεση και αρκετά απρόθυμα. Είναι ξεκάθαρο ότι μέχρι στιγμής έχει αναλάβει σχετικά περιορισμένη δράση ενάντια στο Ισραήλ».
Πρόκειται να αλλάξουν τα πράγματα για το Ιράν, τώρα που το Ισραήλ άρχισε να σφυροκοπάει τη Χεζμπολάχ; Μπορεί η Τεχεράνη να αντέξει να χάσει τη Χεζμπολάχ από proxy;
«Η απώλεια της Χεζμπολάχ ως αποτελεσματικού αντιπροσώπου (effective proxy) ήταν μια ουσιαστική οπισθοδρόμηση για το Ιράν, ίσως η πιο σημαντική οπισθοδρόμηση στην ιστορία του “Αξονα της Αντίστασης”. Σίγουρα τώρα θα αλλάξουν πράγματα, αναφορικά με τη στρατηγική της Τεχεράνης. Μεταξύ άλλων ωστόσο, (σ.σ. ό,τι γίνεται τώρα στον άξονα Ισραήλ-Χεζμπολάχ) πείθει πολλούς ότι το Ιράν έχει όντως ανάγκη την πυρηνική αποτροπή».
Ο Νετανιάχου έστειλε ένα μήνυμα προ ημερών στους Ιρανούς, διαμηνύοντας ότι το Ιράν θα «απελευθερωθεί» και ότι «αυτή η στιγμή θα έρθει πολύ νωρίτερα από όσο εικάζεται». Υπάρχουν άνθρωποι στο Ιράν που θα ήταν πρόθυμοι να καλωσορίσουν αυτό το μήνυμα, ακόμα κι αν προέρχεται από έναν ηγέτη όπως ο Νετανιάχου;
«Το Ιράν είναι μια κοινωνία σχεδόν 90 εκατομμυρίων ανθρώπων, με ένα ευρύ φάσμα απόψεων. Προσωπικά δεν πιστεύω ότι ένας δεξιός δημαγωγός όπως ο Νετανιάχου, τον οποίο απεχθάνονται ακόμη και πολλοί δικοί του, μπορεί να συμβάλει στην ελευθερία των Ιρανών. Οι ισραηλινές επιθέσεις στο Ιράν ενδέχεται, αντιθέτως, να ανοίξουν ένα επικίνδυνο Κουτί της Πανδώρας και το πιο πιθανό είναι ότι δεν θα έχουν θετικές επιπτώσεις μακροπρόθεσμα. Ωστόσο, υπάρχει μια μειοψηφία Ιρανών που μπορεί να δει θετικά τις ισραηλινές επιθέσεις, καθώς μισεί αρκετά το (σ.σ. ιρανικό) καθεστώς και είναι μουδιασμένη απέναντι σε κάθε αίσθηση κινδύνου».
Είναι πιθανό να δούμε αλλαγές στο Ιράν στο εγγύς μέλλον; Από πού θα μπορούσαν να προέλθουν, το εξωτερικό ή το εσωτερικό; Θα μπορούσε ο Μασούντ Πεζεσκιάν να έχει θετικό ρόλο σε μια τέτοιου τύπου διαδικασία;
«Πιστεύω ότι το Ιράν δεν μπορεί να συνεχίσει να πορεύεται υπό τις φρικτές τρέχουσες συνθήκες και τις υπάρχουσες αποτυχημένες πολιτικές και ότι είναι έτοιμο να αλλάξει κατά τρόπο σημαντικό. Η πιο προφανής στιγμή για αλλαγή θα έρθει με τον θάνατο του Αγιατολάχ Χαμενεΐ ο οποίος είναι τώρα 85 ετών και του οποίου οι εμμονές –της κόντρας με το Ισραήλ και με τις ΗΠΑ, της οικοδόμησης μιας πουριτανικής ισλαμικής κοινωνίας– υπήρξαν καταστροφικές. Οι περισσότεροι Ιρανοί δεν τις συμμερίζονται (σ.σ. αυτές τις εμμονές), ούτε καν πολλοί από εκείνους που ανήκουν στο καθεστώς. Ο πρόεδρος Πεζεσκιάν μπορεί να διαδραματίσει ρόλο στη μετάβαση, ειδικά αν παραμείνει στην εξουσία όταν πεθάνει ο Χαμενεΐ».
Τι γίνεται, όμως, με τις παγκόσμιες φιλοδοξίες του Ιράν; Εχουν αλλάξει τα τελευταία χρόνια, στη σκιά της ουκρανικής και της παλαιστινιακής κρίσης;
«Η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν ισχυρίζεται εδώ και καιρό ότι αποτελεί μια ισλαμιστική εναλλακτική τόσο στον κομμουνισμό όσο και στον καπιταλισμό, αλλά αυτός ο ισχυρισμός φαντάζει πια φαιδρός καθώς το Ιράν δεν έχει προσφέρει καμία επιθυμητή εναλλακτική. Αυτό που απομένει πια, πίσω από τους μεγαλεπήβολους στόχους, είναι ένας αντι-δυτικός ρεβιζιονισμός και μια αντι-ισραηλινή σταυροφορία. Ο πρώτος εξηγεί γιατί το Ιράν πήρε θέση στο πλευρό της αρχι-αναθεωρητικής (arch-revisionist) Ρωσίας στον πόλεμό της εναντίον της Ουκρανίας. Ωστόσο, με δεδομένο ότι αυτή η στάση συνιστά απόκλιση από τη μακρά παράδοση της διατήρησης μιας αδέσμευτης στάσης εκ μέρους του Ιράν (a departure from Iran’s long tradition of non-alignment), αυτή έχει προκαλέσει μεγάλη δυσαρέσκεια, ακόμη και αποστροφή, ακόμη και στις τάξεις των Ιρανών διπλωματών και των στελεχών του κατεστημένου. Το Ιράν θα μπορούσε να αλλάξει στάση σε αυτό το μέτωπο, αν και έχει διαμορφώσει εκτεταμένους στρατιωτικούς δεσμούς με τη Ρωσία που αναμένεται να συνεχιστούν, όπως ακριβώς κάνουν οι δεσμοί Ινδίας-Ρωσίας».
Τι θα συμβεί αν ο Τραμπ επιστρέψει στον Λευκό Οίκο; Θα μπορούσαν να υπάρξουν περιθώρια προσέγγισης με το Ιράν υπό μια νέα κυβέρνηση Τραμπ/Βανς;
«Ο Τραμπ είναι απρόβλεπτος και κάποιοι από εκείνους που βρίσκονται γύρω του έχουν εμμονή με την Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν. Αλλά ακόμη και υπό αυτόν, θα υπήρχε η πιθανότητα μιας νέας συμφωνίας με το Ιράν. Στην πραγματικότητα, αυτό είναι που θέλει και ο ίδιος ο Τραμπ (σ.σ. μια συμφωνία με το Ιράν), αν και η κυβέρνησή του μπορεί να μην έχει τη λεπτότητα (tact), την υπομονή και το διπλωματικό βάρος που απαιτούνται για να την πραγματοποιήσει».
