Σήμερα συμπληρώνεται ένας χρόνος από τις τρομοκρατικές ενέργειες της Χαμάς εντός του Ισραήλ. Η 7η Οκτωβρίου 2023 καταγράφηκε ως ημερομηνία-σταθμός ανάλογη ακόμη και αυτής του Ολοκαυτώματος. Οι περισσότεροι, άλλωστε, ταυτίστηκαν με όσα συνέβησαν, γιατί κάποιος συγγενής, φίλος η γνωστός τους είχε μια τραυματική ιστορία από εκείνη την ημέρα να μοιραστεί. Αυτό το σοκ η πλειονότητα των Ισραηλινών δεν το έχει ξεπεράσει και έτσι καθορίζεται σε σημαντικό βαθμό η στάση τους απέναντι στις εξελίξεις. Πολλοί Ισραηλινοί δεν ενδιαφέρονται παρά ελάχιστα για την τραγωδία που συντελείται στη Γάζα ή αυτή που φαίνεται πως ακολουθεί στον Λίβανο.
Η απόλυτη προτεραιότητα γι’ αυτούς είναι η επαναφορά του αισθήματος ασφάλειας και της δυνατότητας αποτελεσματικής αποτροπής, τα οποία απώλεσαν με δραματικό τρόπο πριν από ένα χρόνο. Γι’ αυτό ολοένα και περισσότεροι στηρίζουν στις κεντρικές επιλογές του Νετανιάχου που σχετίζονται με τις επιτυχίες στο πεδίο των μαχών, παρά τις σοβαρές διαφωνίες τους με τον πρωθυπουργό και την οικονομική αιμορραγία που προκαλεί η παράταση της πολέμου. Κυρίως, γιατί πιστεύουν ότι αποκαθίσταται η τάξη ή, μάλλον, δημιουργείται μια νέα τάξη πραγμάτων στην περιοχή, αλλά και επειδή τιμωρούνται παραδειγματικά όσοι ενεπλάκησαν στις θηριωδίες της 7ης Οκτωβρίου 2023. Γι’ αυτό, άλλωστε, αρκετοί Ισραηλινοί είναι ενοχλημένοι με τους Αμερικανούς, χρεώνοντάς τους ότι δεν τους επιτρέπουν να… τελειώσουν τη δουλειά.
Στην πραγματικότητα, παρά το γεγονός ότι το Τελ Αβίβ εξακολουθεί να μην έχει ολοκληρωμένο σχέδιο εξόδου από την υφιστάμενη κατάσταση, πολύ περισσότερο ειρήνευσης, κάτι που σημειωτέον δεν είναι αυτή τη στιγμή στις προτεραιότητές του, έχει καταφέρει να δεσμεύσει την Ουάσιγκτον στις επιλογές του, άλλοτε διαβουλευόμενο μαζί της, άλλοτε αγνοώντας την εμφατικά.
Με δεμένα χέρια
Σήμερα οι Ηνωμένες Πολιτείες, παρά τη διάσταση απόψεων με τους Ισραηλινούς, στέκονται υποχρεωτικά δίπλα τους, πολύ περισσότερο μετά την πυραυλική επίθεση που δέχτηκαν από το Ιράν. Ο Νετανιάχου έχει σωστά διαβάσει την αδυναμία Μπάιντεν να κινηθεί αποφασιστικά, έχοντας δεμένα τα χέρια του λόγω της αναμενόμενης απόσυρσής του και των επικείμενων προεδρικών εκλογών. Γι’ αυτό ο Ισραηλινός πρωθυπουργός είχε την άνεση να αγνοεί τις εκκλήσεις του Αμερικανού προέδρου ή και να τορπιλίζει τις προσπάθειές του για κατάπαυση του πυρός, θεωρώντας πως έτσι η Χαμάς και αργότερα η Χεζμπολάχ θα είχαν τον χρόνο να ανασυγκροτηθούν, ενώ οι ισραηλινές δυνάμεις επέλαυναν.
Η ισραηλινή ηγεσία εκμεταλλεύθηκε τόσο το κενό εξουσίας που είχε αφήσει η μερική αποστασιοποίηση των ΗΠΑ από την περιοχή, κάνοντας επίδειξη δύναμης και κερδίζοντας τον σεβασμό/φόβο των περισσοτέρων, χάρη στις χειρουργικές εξοντώσεις των αντιπάλων της, όσο και την ουδετερότητα των αραβικών ηγεσιών, οι οποίες πλην Κατάρ, ευνοούνται από την απομείωση της επιρροής και τη συνακόλουθη αποδυνάμωση του Ιράν. Επομένως, κατά κάποιον τρόπο, αν δεν έδωσαν λευκή επιταγή στο Ισραήλ, αν μη τι άλλο, δεν στάθηκαν εμπόδιο στις ενέργειές του, με εξαίρεση την αυτονόητη καταδίκη όσων τεκταίνονται στη Γάζα εναντίον των αμάχων και ψελλίζοντας για αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους για το θεαθήναι.
Το Τελ Αβίβ κατάφερε με μεθοδικό τρόπο να επαναφέρει το αίσθημα υπεροχής του, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Κατάφερε, επίσης, να εξασθενίσει σημαντικά επιχειρησιακά δύο εκ των κυριότερων συμμάχων της Τεχεράνης, αλλάζοντας έτσι τις περιφερειακές ισορροπίες υπέρ του. Συνεπώς, δύσκολα θα σταματήσει εδώ, δηλαδή θα δεχτεί κάποια πρόταση ανακωχής, εφόσον πιστεύει ότι μετά τον πόλεμο του 1967, όταν αφόπλισε τον Νάσερ και τον αραβικό εθνικισμό, έχει τώρα τη μοναδική ευκαιρία να κάνει κάτι αντίστοιχο με τη μεγαλύτερη, ζωτική απειλή για την ασφάλειά του, το Ιράν.
Το Τελ Αβίβ πιστεύει ότι μετά τον πόλεμο του 1967, όταν αφόπλισε τον Νάσερ και τον αραβικό εθνικισμό, έχει τώρα την ευκαιρία να κάνει κάτι αντίστοιχο και με το Ιράν.
Οι Ισραηλινοί έχουν αυτή τη στιγμή μεγάλη αυτοπεποίθηση, ενώ βλέπουν τους Ιρανούς να αμφιταλαντεύονται ανάμεσα στην υποστήριξη Χαμάς και Χεζμπολάχ, των οποίων η υποχώρηση επηρεάζει άμεσα τους περιφερειακούς συσχετισμούς, αλλά και εντείνει το αίσθημα ανασφάλειάς τους, και την ανάληψη περαιτέρω δράσης, που όμως θα δώσει την ευκαιρία στο Ισραήλ να στοχεύει απευθείας το Ιράν. Με το τελευταίο να επιδεικνύει μια πραγματιστική αυτοσυγκράτηση μέχρι την περασμένη Τρίτη, θέλοντας να κερδίσει χρόνο για να αναπτύξει απρόσκοπτα το πυρηνικό του πρόγραμμα, ενώ η Χαμάς είχε πρώτα πλήξει καίρια το ισραηλινό αφήγημα ότι οι Ισραηλινοί ήταν περίπου άτρωτοι έναντι μιας μαζικής τρομοκρατικής επίθεσης.
Πάντως, ο πόλεμος φθοράς που επιχειρήθηκε εις βάρος του Ισραήλ με σκοπό να μετριαστεί η επιθετικότητά του στη Γάζα όχι μόνο δεν απέδωσε, αλλά αντ’ αυτού το πρώτο κατάφερε την ταπείνωση των αντιπάλων του.
Εκμυστηρεύσεις
Το Τελ Αβίβ δεν ενδιαφέρεται διόλου για τις διεθνείς αντιδράσεις και όπως μου εκμυστηρεύτηκε υψηλόβαθμος Ισραηλινός αξιωματούχος, όπως συνέβη το 1967 και το 1973, κάποια στιγμή όλοι θα προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα, επομένως αυτό που τους ενδιαφέρει τώρα είναι να τα καθορίσουν.
Προφανώς, εκτρέφονται τρομοκράτες, με το 60% των μαχητών της Χαμάς να αποτελείται από ορφανά προηγούμενων συγκρούσεων. Το Ισραήλ έχει επίσης τουλάχιστον δύο σοβαρά προβλήματα: δεν επιθυμεί την επί μακρόν παραμονή του στον Λίβανο, όμως, οι δυνάμεις της χώρας δεν είναι σε θέση να αναλάβουν την προάσπιση της όποιας ουδέτερης ζώνης τυχόν δημιουργηθεί. Στη Γάζα, σε ένα μεγάλο μέρος αυτής, οι Ισραηλινοί θα παραμείνουν για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα ώστε να μην επανακάμψει η Χαμάς, που ήδη ελέγχει την κοινωνική δραστηριότητα. Επιπλέον, η κλιμακούμενη συνέχιση των επιχειρήσεων (π.χ. χερσαίων στον Λίβανο) θα αυξάνει τον αριθμό των απωλειών εκατέρωθεν, χωρίς μάλιστα, βέβαιη έκβαση, οδηγώντας σε άνοδο των προσφυγικών ροών, η ευθεία αντιπαράθεση με το Ιράν θα ρευστοποιεί πολυεπίπεδα το σκηνικό επηρεάζοντας (όχι μόνο) τις τιμές ενέργειας, και ο εκνευρισμός του διεθνούς παράγοντα, ακόμη και όσων τα συμφέροντα συγκλίνουν με τα αντίστοιχα του Τελ Αβίβ, θα μεγαλώνει λόγω της απροθυμίας για διπλωματική διευθέτηση.
Οι κεφαλές που εξόντωσε το Ισραήλ
Χασάν Νασράλα, Ηγέτης της Χεζμπολάχ
Ισμαήλ Χανίγιε, Ηγέτης της Χαμάς
Μοχαμάντ Ρεζά Ζαχεντί, Διοικητής της Δύναμης Κουντς των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης στο Ιράν
Δεκάδες ακόμη διοικητικά στελέχη των φονταμενταλιστικών οργανώσεων δολοφονήθηκαν κατά τη διάρκεια ισραηλινών επιχειρήσεων. Σημειωτέον, ο πρόεδρος του Ιράν Εμπραχίμ Ραϊσί (κάτω) σκοτώθηκε σε συντριβή ελικοπτέρου η οποία σημειώθηκε υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες.
* O κ. Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων (IGA) και καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος.
