Πριν από δύο χρόνια, δεκάδες ισραηλινά μαχητικά αεροσκάφη «βρυχήθηκαν» πάνω από τη Μεσόγειο Θάλασσα, προσομοιώνοντας χτύπημα στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, μια άσκηση που οι ισραηλινές αμυντικές δυνάμεις «διαφήμισαν» ως επιχείρηση «πτήσεων μεγάλης εμβέλειας, εναέριου ανεφοδιασμού και πλήγματος μακρινών στόχων».
Ο σκοπός της άσκησης δεν ήταν απλώς να εκφοβίσει τους Ιρανούς, τονίζουν σε δημοσίευμά τους οι New York Times. Σχεδιάστηκε, επίσης, για να στείλει μήνυμα στην κυβέρνηση Μπάιντεν. Η ισραηλινή αεροπορία εκπαιδεύτηκε για να διεξαγάγει την επιχείρηση μόνη της, παρόλο που οι πιθανότητες επιτυχίας θα ήταν πολύ μεγαλύτερες εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες συμμετείχαν σε μια τέτοια επίθεση.
Σε συνεντεύξεις, πρώην και νυν ανώτεροι Ισραηλινοί αξιωματούχοι αναγνωρίζουν πως δεν είναι βέβαιο ότι η χώρα έχει την ικανότητα να προκαλέσει σημαντική ζημιά στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν.
Ωστόσο, τις τελευταίες ημέρες, οι αξιωματούχοι του Πενταγώνου αναρωτιούνται αν οι Ισραηλινοί ετοιμάζονται να το κάνουν μόνοι τους, αφού κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι μπορεί να μην έχουν ξανά στο μέλλον «ευκαιρία» σαν τη σημερινή, αναφέρει η αμερικανική εφημερίδα.
Ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν τους προειδοποίησε να μη χτυπήσουν πυρηνικές ή ενεργειακές εγκαταστάσεις, λέγοντας ότι οποιαδήποτε απάντηση θα πρέπει να είναι «ανάλογη» με την ιρανική επίθεση στο Ισραήλ την περασμένη εβδομάδα και προειδοποιώντας ουσιαστικά ότι κάποιο είδος αντεπίθεσης επίκειται.
Ο υπουργός Αμυνας Λόιντ Οστιν ήταν ξεκάθαρος μιλώντας με τον Ισραηλινό ομόλογό του Γιόαβ Γκάλαντ ως προς το ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θέλουν το Ισραήλ να αποφύγει τα αντίποινα που θα οδηγούσαν σε νέα κλιμάκωση από τους Ιρανούς. Ο Γκάλαντ έχει προγραμματιστεί να συναντηθεί με τον Οστιν στην Ουάσιγκτον αύριο, Τετάρτη.
Ο επικεφαλής της CIA Ουίλιαμ Μπερνς δήλωσε χθες, Δευτέρα, μιλώντας σε συνέδριο στις ΗΠΑ, ότι, παρόλο που οι υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ εκτιμούν ότι ούτε το Ισραήλ ούτε το Ιράν επιθυμούν «ολοκληρωτική σύγκρουση», υπάρχει μεγάλος κίνδυνος «λανθασμένου υπολογισμού».
«Αντιμετωπίζουμε τον πολύ πραγματικό κίνδυνο περαιτέρω περιφερειακής κλιμάκωσης της σύγκρουσης», τόνισε, προσθέτοντας ότι το Ισραήλ «ζυγίζει πολύ προσεκτικά» πώς θα απαντήσει στην επίθεση του Ιράν, κατά την οποία η Τεχεράνη εκτόξευσε περίπου 200 βαλλιστικούς πυραύλους.
«Η Μέση Ανατολή είναι ένα μέρος όπου πολύπλοκα πράγματα συμβαίνουν συνέχεια», εξήγησε. Σχετικά με το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης, ο Μπερνς τόνισε ότι φαινόταν πως έχει επιταχυνθεί.
Σενάρια για «σκληρά αντίποινα»
Είναι πιθανό τα πρώτα αντίποινα του Ισραήλ εναντίον του Ιράν για τα πυραυλικά πλήγματα της περασμένης Τρίτης να επικεντρωθούν σε στρατιωτικές βάσεις και ίσως σε εγκαταστάσεις των υπηρεσιών πληροφοριών ή της ηγεσίας, όπως επισημαίνουν αξιωματούχοι. Τουλάχιστον αρχικά, το Ισραήλ φαίνεται απίθανο να βάλλει εναντίον πυρηνικών εγκαταστάσεων της χώρας. Αυτοί οι στόχοι πιθανόν θα αφεθούν για αργότερα, και μόνο στην περίπτωση που οι Ιρανοί επιφέρουν κλιμάκωση με δικές τους αντεπιθέσεις, σύμφωνα με τους ΝΥΤ.
Ωστόσο, υπάρχει αυξανόμενη πίεση στο εσωτερικό του Ισραήλ και στις Ηνωμένες Πολιτείες να εκμεταλλευτεί η χώρα τη στιγμή, ώστε να ανακοπούν, για χρόνια, οι όποιες ιρανικές φιλοδοξίες για πιθανή παραγωγή βόμβας.
Μεγάλο μέρος της δημόσιας συζήτησης έχει επικεντρωθεί στο γεγονός ότι το Ιράν θα μπορούσε σχεδόν σίγουρα να αυξήσει τον εμπλουτισμό για την παραγωγή ουρανίου για βόμβες μέσα σε λίγες εβδομάδες.
«Το Ισραήλ έχει τώρα την καλύτερη ευκαιρία που εμφανίστηκε στα τελευταία 50 χρόνια, για να επιτύχει ανακατατάξεις στη Μέση Ανατολή», έγραψε πρόσφατα ο Ναφτάλι Μπένετ, σκληροπυρηνικός εθνικιστής και πρώην πρωθυπουργός που κάποτε περιέγραψε τον εαυτό του ως τη δεξιά του πρωθυπουργού Μπέντζαμιν Νετανιάχου. «Πρέπει να δράσουμε τώρα, για να καταστρέψουμε το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, τις κεντρικές ενεργειακές εγκαταστάσεις του και να πλήξουμε θανάσιμα αυτό το τρομοκρατικό καθεστώς», έγραψε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Και πρόσθεσε: «Εχουμε τα εργαλεία. Τώρα που η Χεζμπολάχ και η Χαμάς έχουν παραλύσει, το Ιράν είναι ευάλωτο».
Θα ήταν αποτελεσματικά;
Αμερικανοί αξιωματούχοι, με πρώτο τον Μπάιντεν, ξεκίνησαν εντατικές προσπάθειες για να βγάλουν τέτοια χτυπήματα από το «τραπέζι», τονίζοντας ότι πιθανότατα θα ήταν αναποτελεσματικά και θα μπορούσαν να βυθίσουν την περιοχή σε πόλεμο πλήρους κλίμακας.
Το ζήτημα του πώς να χτυπηθεί το Ιράν έχει βρεθεί στο επίκεντρο και των προεκλογικών εκστρατειών στη μάχη για την προεδρία των ΗΠΑ. Ο πρώην πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ υποστήριξε ότι το Ισραήλ πρέπει «να χτυπήσει πρώτα τα πυρηνικά και να ανησυχήσει για τα υπόλοιπα αργότερα».
Την Κυριακή, ο πρόεδρος της Επιτροπής Πληροφοριών της Βουλής των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ επέκρινε τον Μπάιντεν στην εκπομπή «Face the Nation» του CBS, λέγοντας ότι «είναι εντελώς ανεύθυνο για τον πρόεδρο να λέει ότι είναι εκτός συζήτησης, ενώ στο παρελθόν είχε πει ότι είναι στο τραπέζι».
Η συζήτηση για χτύπημα έχει εγείρει νέα ερωτήματα. Εάν το Ισραήλ επιτεθεί, πόσο θα μπορούσε πραγματικά να περιορίσει τις πυρηνικές δυνατότητες του Ιράν;
Μήπως το αποτέλεσμα θα ήταν απλώς να εξωθήσει το Ιράν στο να απαγορεύσει την πρόσβαση στους λίγους διεθνείς πυρηνικούς επιθεωρητές που εξακολουθούν να έχουν τακτική, αν και περιορισμένη, πρόσβαση στις μεγάλες εγκαταστάσεις του; Και τι θα συμβεί αν ένα ισραηλινό χτύπημα ωθήσει την Τεχεράνη να αποφασίσει τελικά να κατασκευάσει βόμβα, υπερβαίνοντας την κόκκινη γραμμή που οι θρησκευτικοί ηγέτες και οι στρατηγοί του Ιράν έχουν χαράξει για σχεδόν ένα τέταρτο του αιώνα;
Μπορεί το Ισραήλ;
Για 22 χρόνια, στο επίκεντρο της προσοχής του Ισραήλ –και της Ουάσιγκτον– στο Ιράν βρισκόταν το πυρηνικό εργοστάσιο εμπλουτισμού της Νατάνζ, θαμμένο περίπου τρεις «ορόφους» κάτω από την έρημο.
Το Ισραήλ έχει αναπτύξει σχέδια για να καταστρέψει ή να «τραυματίσει» τη γιγάντια αίθουσα φυγοκέντρησης, όπου χιλιάδες μηχανές περιστρέφονται με υπερηχητικές ταχύτητες μέχρι το ουράνιο να πλησιάσει σε υλικό ποιότητας βόμβας. Η Τεχεράνη αρνείται επίσημα ότι επιδιώκει να έχει στην κατοχή της βόμβα, ωστόσο τους τελευταίους μήνες Ιρανοί αξιωματούχοι και σχολιαστές ζητούν να ανατραπεί η φετβά (απόφαση) που εκδόθηκε το 2003 από τον Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ και απαγορεύει την κατοχή πυρηνικών όπλων.
Εν τω μεταξύ, το Ιράν έχει επιταχύνει την παραγωγή εμπλουτισμένου ουρανίου σε καθαρότητα 60%. Πλέον διαθέτει αρκετό από αυτό το καύσιμο για τρεις ή τέσσερις βόμβες, εκτιμούν οι ειδικοί, και για να φτάσει σε βαθμό βόμβας, στο 90%, θα χρειαζόταν μερικά 24ωρα, γράφουν οι ΝΥΤ.
Οι εγκαταστάσεις της Νατάνζ θα ήταν αρκετά εύκολος στόχος, ωστόσο χτύπημα εναντίον τους θα ήταν πράξη πολέμου. Ετσι, τα τελευταία 15 χρόνια, οι Ηνωμένες Πολιτείες προέτρεψαν σε στόχευση στη διπλωματία, σε δολιοφθορές και κυρώσεις και όχι σε βόμβες για να ανακόψουν το πρόγραμμα. Η Ουάσιγκτον έχει μάλιστα εμποδίσει ενεργά το Ισραήλ να αποκτήσει όπλα ώστε να είναι σε θέση να πλήξει άλλη εγκατάσταση φυγοκέντρησης, που ονομάζεται Φόρντοου και είναι χτισμένη βαθιά σε βουνό.
Η στάση των ΗΠΑ
Ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους, όταν ήταν στον Λευκό Οίκο, είχε απορρίψει τις απαιτήσεις του Ισραήλ να δοθούν στην ισραηλινή αεροπορία τα βομβαρδιστικά Β-2 που θα ήταν ικανά για πλήγματα στο Φόρντοου.
Η απόφαση του Μπους πυροδότησε διαφωνίες στην Ουάσιγκτον. Ο τότε αντιπρόεδρος Ντικ Τσένι ασπάστηκε την ιδέα του χτυπήματος, αλλά ο Μπους αντιστάθηκε σθεναρά, υποστηρίζοντας ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορούσαν να διακινδυνεύσουν να ξεσπάσει νέος πόλεμος στη Μέση Ανατολή. Ο Εχούντ Μπάρακ, ο οποίος υπηρέτησε ως υψηλόβαθμος ένστολος αξιωματικός του Ισραήλ και επίσης ως πρωθυπουργός, ανέφερε σε συνέντευξή του στους Times το 2019 ότι η προειδοποίηση του Μπους «δεν άλλαξε κάτι». Από τα τέλη του 2008, ανέφερε, το Ισραήλ δεν είχε σχέδιο επίθεσης στο Ιράν.
Η διαμάχη ως προς την καταστροφή των εγκαταστάσεων οδήγησε στη γέννηση μιας τεράστιας μυστικής επιχείρησης γνωστής ως «Ολυμπιακοί Αγώνες», εξαιρετικά διαβαθμισμένο ισραηλινο-αμερικανικό πρόγραμμα για την καταστροφή των εγκαταστάσεων με χρήση κυβερνοόπλου. Περισσότεροι από 1.000 φυγόκεντροι καταστράφηκαν από τον ιό Stuxnet, καθυστερώντας το πρόγραμμα κατά έναν χρόνο ή περισσότερο.
Ωστόσο, οι Ιρανοί «ξανάχτισαν» το πρόγραμμα, ενώ μετακινήθηκαν πιο βαθιά. Και το γεγονός ότι ο κακόβουλος κώδικας υπολογιστή αποκαλύφθηκε στον κόσμο ώθησε και άλλες χώρες να αναπτύξουν αντίστοιχα μέσα για επιθέσεις σε υποδομές, συμπεριλαμβανομένων των ηλεκτρικών δικτύων και των συστημάτων ύδρευσης.
Οι Ισραηλινοί κατηγορούνται ότι δολοφόνησαν επίσης επιστήμονες, έπληξαν υπέργειες εγκαταστάσεις εμπλουτισμού και επιτέθηκαν σε κέντρα κατασκευής φυγόκεντρων με drones, ενώ επένδυσαν τεράστιους πόρους για την προετοιμασία πιθανής επίθεσης στις εγκαταστάσεις.
Η στροφή προς τη Χεζμπολάχ
Οι ισραηλινές κινήσεις υποχώρησαν όταν η κυβέρνηση Ομπάμα κατέληξε σε πυρηνική συμφωνία με το Ιράν. Αργότερα, όταν ο Τραμπ αποχώρησε από τη συμφωνία, ο ίδιος και ο Νετανιάχου ήταν πεπεισμένοι ότι οι Ιρανοί θα εγκατέλειπαν τα σχέδιά τους ως απάντηση στις απειλές της Ουάσιγκτον. Οι αμυντικές δυνάμεις του Ισραήλ επικεντρώθηκαν στη Χεζμπολάχ και στις υπόγειες σήραγγες όπου αποθήκευαν πυραύλους ιρανικής παραγωγής.
Οταν ο Μπένετ έγινε πρωθυπουργός το 2021, σύμφωνα με Ισραηλινούς αξιωματούχους, σοκαρίστηκε από την έλλειψη ετοιμότητας του Ισραήλ να επιτεθεί στο ιρανικό πρόγραμμα, ζητώντας νέες ασκήσεις για την προσομοίωση πτήσεων μεγάλων αποστάσεων προς το Ιράν και τη διάθεση νέων πόρων για σχετικές προετοιμασίες.
Ακόμη και σήμερα, η ικανότητα του Ισραήλ θεωρείται περιορισμένη. Η χώρα βασίζεται σε έναν γηρασμένο στόλο αεροσκαφών Boeing 707 και θα περάσουν χρόνια μέχρι να παραδοθούν από τις Ηνωμένες Πολιτείες νεότερα μοντέλα μεγαλύτερων αποστάσεων.
Οι δυνατότητες του Ισραήλ περιορίστηκαν ώστε να ανταποκρίνονται μόνο σε ανάγκες για πλήγματα σε σήραγγες όπου η Χεζμπολάχ αποθηκεύει πυραύλους της. Κάτι που επέτρεψε στις ισραηλινές δυνάμεις να σκοτώσουν τον Χασάν Νασράλα, ηγέτη της Χεζμπολάχ, τον περασμένο μήνα. Οι Ισραηλινοί εκτιμούν ότι μπορούν να εξαλείψουν την αεράμυνα γύρω από πολλές από τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν. Με πλήγμα τον Απρίλιο επιδίωξαν να στείλουν αυτό το μήνυμα στο Ιράν. Ωστόσο το Ισραήλ δεν μπορεί να εισχωρήσει στις εξαιρετικά προστατευμένες πυρηνικές εγκαταστάσεις που είναι σκαμμένες μέσα στα βουνά.
«Ο πυρηνικός στόχος είναι πολύ δύσκολος στόχος», ανέφερε ο στρατηγός Φρανκ Μακένζι, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για τα πολεμικά σχέδια με στόχο το Ιράν όταν διοικούσε την Κεντρική Διοίκηση των Ηνωμένων Πολιτειών. «Υπάρχουν πολλές άλλες εναλλακτικές λύσεις», σημείωσε, προσθέτοντας ότι πολλές από αυτές –συμπεριλαμβανομένων των ενεργειακών υποδομών– θα ήταν ευκολότερες στην εκτέλεσή τους.
Οι επόμενες κινήσεις του Ιράν
Πέραν της συζήτησης για το αν το Ισραήλ θα χτυπήσει τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν ή όχι, το πυρηνικό μέλλον της χώρας έχει βρεθεί και πάλι στο προσκήνιο και για άλλους λόγους.
Ο πρώτος είναι κάτι για το οποίο ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Αντονι Μπλίνκεν έχει επανειλημμένα μιλήσει τις τελευταίες εβδομάδες: Εχει υποστηρίξει, βάσει πληροφοριών για τις οποίες οι Ηνωμένες Πολιτείες αρνούνται να μιλήσουν, ότι η Ρωσία μοιράζεται με το Ιράν τεχνολογία για πυρηνικά θέματα.
Οι αξιωματούχοι περιγράφουν τη βοήθεια ως «τεχνική» και τονίζουν ότι δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποδεικνύουν ότι η Μόσχα παρέχει στο Ιράν το υλικό που χρειάζεται για να κατασκευάσει πυρηνική κεφαλή.
Μέχρι να ξεσπάσει ο πόλεμος στην Ουκρανία, η Ρωσία είχε συνεργαστεί με τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη για να περιορίσει το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, ακόμη και συμμετέχοντας στις διαπραγματεύσεις του 2015 στο πλευρό της Δύσης. Πλέον, εάν οι αμερικανικές αναφορές είναι έγκυρες, η ανάγκη της Ρωσίας για ιρανικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη και άλλα όπλα (λόγω του πολέμου στην Ουκρανία), θα μπορούσε να την έχει εξωθήσει στο να προσφέρει βοήθεια στο Ιράν. Σε αντάλλαγμα για τα ιρανικά drones, η Μόσχα ενδέχεται, σύμφωνα με εκτιμήσεις, να προσφέρει τεχνική υποστήριξη στην Τεχεράνη προκειμένου να επιταχύνει την πρόοδό της για την κατασκευή πυρηνικών όπλων.
Μία δεύτερη ανησυχία πηγάζει από το μέγεθος της ζημιάς που υπέστη η Χεζμπολάχ τις τελευταίες εβδομάδες, συμπεριλαμβανομένου του «αποκεφαλισμού» της ηγεσίας της, που θα μπορούσε να κάνει το Ιράν να αισθάνεται ευάλωτο. Δεν μπορεί πλέον να υπολογίζει στην ικανότητα της λιβανέζικης οργάνωσης να χτυπήσει το Ισραήλ. Μία κίνηση για την απόκτηση πυρηνικού όπλου ενδέχεται να είναι το μοναδικό μέσο που διαθέτει πλέον η Τεχεράνη για να αποτρέψει το Ισραήλ.
Η τρίτη ανησυχία πηγάζει από το ότι το ιρανικό πρόγραμμα θα είναι πιο δύσκολο να χτυπηθεί. Πριν από αρκετά χρόνια, υπό το άγρυπνο βλέμμα των αμερικανικών και ισραηλινών δορυφόρων, το Ιράν άρχισε να σκάβει τεράστιο δίκτυο σήραγγας ακριβώς νότια της Νατάνζ, για την κατασκευή ενός, σύμφωνα με τις Ηνωμένες Πολιτείες, νέου κέντρου εμπλουτισμού, του μεγαλύτερου του Ιράν. Δεν είναι ακόμη σε λειτουργία.
Οποιαδήποτε επίθεση σε υποδομές του Ιράν θα οδηγήσει σε αντίποινα, επανέλαβε πάντως ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν Αμπάς Αρακτσί, νωρίτερα σήμερα Τρίτη, προειδοποιώντας το Ισραήλ για τυχόν επιθέσεις στο Ιράν.
«Συμβουλεύουμε το Σιωνιστικό καθεστώς να μην δοκιμάσει τη βούληση του Ιράν», τόνισε ο Ιρανός αξιωματούχος.
Με πληροφορίες από NYT, CBS
