Το παρασκήνιο ενός σκιώδους και εντατικού διπλωματικού «πόκερ» με προειδοποιήσεις, απειλές και ρευστές «κόκκινες γραμμές» φέρνουν στο φως αναφορές σε διεθνή Μέσα, καθώς οι ΗΠΑ, τα αραβικά κράτη και η ευρύτερη Μέση Ανατολή προετοιμάζονται για την απάντηση αντιποίνων του Ισραήλ στο Ιράν, υπό τον φόβο διεύρυνσης των συγκρούσεων.
Η Τεχεράνη φέρεται να προειδοποιεί μέσα από μυστικές διπλωματικές οδούς ότι θα στοχοποιήσει τα πλούσια σε πετρέλαιο αραβικά κράτη του Κόλπου και άλλους συμμάχους των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, εάν τα εδάφη ή ο εναέριος χώρος τους χρησιμοποιηθούν για επίθεση κατά του Ιράν, ανέφεραν Αραβες αξιωματούχοι στη Wall Street Journal.
Η ισραηλινή κυβέρνηση έχει απειλήσει την Τεχεράνη με σκληρά αντίποινα μετά την εκτόξευση περίπου 180 βαλλιστικών πυραύλων από το Ιράν προς το Ισραήλ νωρίτερα αυτόν τον μήνα. Τα πλήγματα, σύμφωνα με το Ιράν, στόχευαν στρατιωτικές βάσεις. Η Τεχεράνη ανακοίνωσε ακόμη ότι η επίθεση εξαπολύθηκε σε αντίποινα για τη δολοφονία από το Ισραήλ ανώτερων ηγετών της Χαμάς και της Χεζμπολάχ, για τον πόλεμο του Ισραήλ στη Γάζα και την επίθεση στον Λίβανο.
Ισραηλινοί αξιωματούχοι πιέζουν τώρα για πλήγματα στις πυρηνικές εγκαταστάσεις ή στις πετρελαϊκές υποδομές της Τεχεράνης. Σε αυτή την περίπτωση, το Ιράν έχει προειδοποιήσει ότι θα απαντήσει με καταστροφικά χτυπήματα στις πολιτικές υποδομές του Ισραήλ και θα προβεί σε αντίποινα εναντίον οποιουδήποτε αραβικού κράτους διευκολύνει την επίθεση.
Ανώτερος Ιρανός αξιωματούχος δήλωσε στο Reuters ότι η Τεχεράνη έχει διαμηνύσει στα αραβικά κράτη του Κόλπου ότι θα ήταν «απαράδεκτο» αν επέτρεπαν τη χρήση του εναέριου χώρου ή των στρατιωτικών τους βάσεων για επίθεση εναντίον του Ιράν και προειδοποίησε ότι οποιαδήποτε τέτοια κίνηση θα απαιτούσε απάντηση. Στο μήνυμά του τόνισε ακόμη την ανάγκη περιφερειακής ενότητας κατά του Ισραήλ και τη σημασία διασφάλισης της σταθερότητας.
Στις χώρες που έχει προειδοποιήσει το Ιράν περιλαμβάνονται η Ιορδανία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Σαουδική Αραβία και το Κατάρ, όπου υπάρχει παρουσία αμερικανικών στρατιωτικών δυνάμεων. Τα κράτη αυτά έχουν καταστήσει σαφές στην κυβέρνηση Μπάιντεν ότι δεν θέλουν οι στρατιωτικές τους υποδομές ή ο εναέριος χώρος τους να χρησιμοποιηθούν από τις ΗΠΑ ή το Ισραήλ για οποιεσδήποτε επιθετικές επιχειρήσεις εναντίον του Ιράν, όπως ανέφεραν οι αξιωματούχοι που μίλησαν ανώνυμα στη WSJ.
Σημειώνεται ότι ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Αμπάς Αρακτσί, πραγματοποίησε επίσκεψη στη Σαουδική Αραβία την Τετάρτη και σε άλλες χώρες της περιοχής, με την Τεχεράνη να προαναγγέλλει το ταξίδι του επικεφαλής της διπλωματίας της με ανακοίνωση που ανέφερε: «Μετά τις διπλωματικές διαβουλεύσεις της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν και τον συντονισμό με τις χώρες της περιοχής, για να σταματήσει η γενοκτονία και η επιθετικότητα του ισραηλινού καθεστώτος και να μειωθούν τα δεινά των αδελφών μας στη Γάζα και στον Λίβανο, ο υπουργός Εξωτερικών αναχωρεί σήμερα για τη Σαουδική Αραβία. Η γενοκτονία και οι βιασμοί πρέπει να σταματήσουν».
«Το Ιράν είναι αποφασισμένο να ενισχύσει περαιτέρω τις σχέσεις με τους γείτονες, να διασφαλίσει τη σταθερότητα και την ασφάλεια, καθώς και να αναπτύξει την οικονομική συνεργασία προς όφελος όλων των χωρών της περιοχής», σύμφωνα με την ανακοίνωση.
Αν και το ακριβές περιεχόμενο της «μυστικής» διπλωματίας και των προειδοποιήσεων του Ιράν δεν έχει γίνει γνωστό, έχει ενταθεί η ανησυχία στα πλούσια σε ενεργειακούς πόρους κράτη του Περσικού Κόλπου που εκτιμούν ότι οι πετρελαϊκές εγκαταστάσεις τους –που θεωρούνται επί μακρόν προστατευμένες από την αμερικανική ομπρέλα ασφαλείας– θα μπορούσαν να πληγούν, ανέφεραν οι Αραβες αξιωματούχοι στη WSJ. Οι αμερικανικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις και δυνάμεις θα μπορούσαν επίσης να βρεθούν σε κίνδυνο σε μία περιοχή με μία από τις υψηλότερες συγκεντρώσεις στρατευμάτων των ΗΠΑ στον κόσμο, πρόσθεσαν οι ίδιες πηγές.
Τα αραβικά κράτη χαράσσουν «κόκκινες γραμμές»
Η κλιμακούμενη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή «φρενάρει» τις προσπάθειες για ευθυγράμμιση αραβικών κρατών – Ισραήλ. Οι ΗΠΑ αποτελούν τη ραχοκοκαλιά ενός μπλοκ κρατών, φιλοδοξώντας στο μέλλον αυτό να αποτελέσει ένα είδος ΝΑΤΟ της Μέσης Ανατολής, στοχευμένο όμως στην αντιμετώπιση του Ιράν και όχι της Ρωσίας.
Τα αραβικά κράτη, συμπεριλαμβανομένης της Ιορδανίας, βοήθησαν στην κατάρριψη ιρανικών βλημάτων που κατευθύνονταν προς το Ισραήλ τον Απρίλιο, αλλά η υποστήριξη ενός άμεσου ισραηλινού πλήγματος στο Ιράν είναι ένα βήμα παραπέρα.
Αμερικανοί αξιωματούχοι της άμυνας έχουν αναγνωρίσει, σύμφωνα με την WSJ, ότι κάποιοι περιφερειακοί εταίροι έχουν καταστήσει σαφές στο Πεντάγωνο πως δεν θέλουν ισραηλινά πολεμικά αεροσκάφη να πετούν πάνω από τα εδάφη τους, ούτε αμερικανικά στρατεύματα να εξαπολύουν επιθετικές επιχειρήσεις μέσα ή πάνω από τον εναέριο χώρο τους. Ωστόσο, επιτρέπουν στις αμερικανικές δυνάμεις να διεξάγουν επιχειρήσεις αυτοάμυνας, ανέφεραν επίσης οι αξιωματούχοι.
Αυτές οι «κόκκινες γραμμές» των αραβικών χωρών παραμένουν ανεπίσημες. Ωστόσο, από την έναρξη του πολέμου Ισραήλ – Χαμάς στη Γάζα πέρυσι, έχουν επανειλημμένα προσθέσει και αφαιρέσει περιορισμούς στις αμερικανικές επιχειρήσεις, κατά τις ίδιες πηγές. Oι χώρες αυτές σκλήρυναν, δε, τη στάση τους αφότου ο πόλεμος επεκτάθηκε σε συγκρούσεις μεταξύ του Ισραήλ και του Ιράν και μετά τις ισραηλινές επιθέσεις και την έναρξη της χερσαίας εισβολής του Ισραήλ στον Λίβανο, ανέφεραν οι αξιωματούχοι.
«Ζυγίζοντας» τις επόμενες κινήσεις του Ισραήλ
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν και ο πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου συζήτησαν την Τετάρτη τα αναμενόμενα στρατιωτικά αντίποινα του Ισραήλ κατά του Ιράν, στην πρώτη τους τηλεφωνική επικοινωνία από τις 21 Αυγούστου. Αμερικανοί αξιωματούχοι ανέφεραν ότι δεν γνωρίζουν ακόμη ούτε τον χρόνο του πλήγματος ούτε τον στόχο του Ισραήλ. Το ισραηλινό υπουργικό συμβούλιο ασφαλείας συγκλήθηκε, με τα μέλη του να παρουσιάζουν επιλογές για τα αντίποινα στην ιρανική επίθεση, χωρίς ωστόσο να καταλήξει σε απόφαση.
Σύμφωνα με αξιωματούχο που επικαλείται το CNN σήμερα, Παρασκευή, πάντως, «το χάσμα μεταξύ των θέσεων των ΗΠΑ και του Ισραήλ μειώνεται».
Ο Αμερικανός πρόεδρος δήλωσε ότι τα αντίποινα του Ισραήλ για την πυραυλική επίθεση του Ιράν την 1η Οκτωβρίου θα πρέπει να είναι «ανάλογα».
Τις προηγούμενες ημέρες είχε προειδοποιήσει την ισραηλινή κυβέρνηση να μην πλήξει τις ιρανικές πετρελαϊκές εγκαταστάσεις (αφού προηγουμένως είχε αφήσει να εννοηθεί ότι η Ουάσιγκτον «συζητά» μια τέτοια ενέργεια). Μερικοί από τους άλλους στόχους που ενδέχεται να βρεθούν στο στόχαστρο του Ισραήλ είναι το σύμπλεγμα βάσεων πυραύλων και μη επανδρωμένων αεροσκαφών του Ιράν και οι οικονομικές του υποδομές.
Το Ισραήλ πιθανότατα έχει εναλλακτικές οδούς για να επιτεθεί με τα πολεμικά αεροσκάφη του στο Ιράν, μεταξύ άλλων, στέλνοντάς τα πάνω από τη Συρία, όπου η αεροπορία του έχει ελευθερία κινήσεων, και το Ιράκ, του οποίου η αεράμυνα δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει την ισραηλινή τεχνολογία stealth.
Παρ’ όλα αυτά, οι περιορισμοί στον τρόπο με τον οποίο ο στρατός των ΗΠΑ κινείται στην περιοχή καθιστούν δυνητικά δυσκολότερο τον ανεφοδιασμό των μέσων του, όπως των αεροπλανοφόρων που επιχειρούν στην Ερυθρά Θάλασσα.
Νωρίτερα αυτόν τον μήνα πάντως, η αποστολή του Ιράν στα Ηνωμένα Εθνη προειδοποίησε και δημοσίως ότι «οποιαδήποτε χώρα παράσχει βοήθεια» σε ισραηλινή επίθεση «θα θεωρηθεί επίσης συνεργός και νόμιμος στόχος».
Οι ΗΠΑ έχουν υποστηρίξει το δικαίωμα του Ισραήλ να υπερασπιστεί τον εαυτό του, αλλά πιέζουν ώστε η αντίδραση να είναι περιορισμένη, επιδιώκοντας συμφωνία για κατάπαυση του πυρός και τερματισμό της εξάπλωσης των συγκρούσεων. Κάτι που έως τώρα δεν έχουν καταφέρει.
Ο κίνδυνος ενός «λανθασμένου υπολογισμού»
Τον Απρίλιο, όταν το Ιράν στόχευσε για πρώτη φορά το Ισραήλ με άμεση επίθεση, οι ισραηλινές και οι αμερικανικές δυνάμεις αναχαίτισαν τα περισσότερα από τα ιρανικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη και τους πυραύλους που εκτοξεύτηκαν. Μπόρεσαν να το επιτύχουν, όμως, εν μέρει επειδή οι αραβικές χώρες μετέδωσαν πληροφορίες για τα σχέδια επίθεσης της Τεχεράνης, άνοιξαν τον εναέριο χώρο τους σε πολεμικά αεροσκάφη, μοιράστηκαν πληροφορίες για τον εντοπισμό των ραντάρ ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, διέθεσαν τις δικές τους δυνάμεις για να βοηθήσουν, είχαν αναφέρει τότε αξιωματούχοι.
Καθώς το Ιράν προειδοποιεί ότι θα αντεπιτεθεί αν δεχθεί επίθεση από το Ισραήλ, οι Αραβες ηγέτες ανησυχούν ότι η κλιμάκωση θα αναγκάσει τις ΗΠΑ να επέμβουν για να βοηθήσουν το Ισραήλ, τον στενότερο σύμμαχό τους στη Μέση Ανατολή.
«Υπάρχει ο κίνδυνος ενός λανθασμένου υπολογισμού, ενώ πάντα κάτι θα μπορούσε πάει στραβά», δήλωσε ο Γιόσι Μέκελμπεργκ, αναλυτής για τη Μέση Ανατολή στο Chatham House με έδρα το Λονδίνο. «Μπορεί να ωθήσει την άλλη πλευρά να κάνει πράγματα για τα οποία δεν έχει προετοιμασμένο και υπολογισμένο σχέδιο», πρόσθεσε ο ίδιος.
Η «μυστική διπλωματία»
Οι Αραβες προσπαθούν να κατευνάσουν τις εντάσεις, μεταφέροντας μηνύματα μεταξύ του Ισραήλ και του Ιράν.
Η μυστική διπλωματία έχει ενταθεί αφότου το Ισραήλ σκότωσε τον Χασάν Νασράλα, ηγέτη της υποστηριζόμενης από το Ιράν λιβανέζικης πολιτοφυλακής Χεζμπολάχ, και εξαπέλυσε χερσαία επίθεση στον Λίβανο.
Τα μηνύματα της Τεχεράνης υπογραμμίζουν τον κίνδυνο η αντιπαράθεση Ισραήλ – Ιράν να ξεφύγει από τον έλεγχο. Οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν ότι ενισχύουν τη στρατιωτική τους παρουσία, μεταξύ άλλων, με την ενίσχυση του αριθμού των πολεμικών αεροσκαφών που έχουν αναπτύξει στη Μέση Ανατολή και τη διατήρηση του αεροπλανοφόρου «Αβραάμ Λίνκολν» στην περιοχή.
Κατά τη διάρκεια έκτακτης συνάντησης την περασμένη εβδομάδα, οι χώρες του Περσικού Κόλπου, συμπεριλαμβανομένης της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, υποσχέθηκαν να μην επιτρέψουν να χρησιμοποιηθούν τα εδάφη ή ο εναέριος χώρος τους σε ενδεχόμενα πλήγματα κατά του Ιράν.
Κάποια αραβικά κράτη φοβούνται ότι ο διευρυνόμενος πόλεμος θα μπορούσε να φρενάρει τις εξαγωγές πετρελαίου που περνούν από τα Στενά του Ορμούζ -το στενό υδάτινο πέρασμα που συνδέει τον Κόλπο με τον υπόλοιπο κόσμο-, γεγονός που θα μπορούσε να ωθήσει τις τιμές του πετρελαίου σε υψηλότερα επίπεδα, δήλωσαν οι Αραβες κυβερνητικοί αξιωματούχοι.
Οξυνση ρητορικής με άμεσες απειλές
Η δημόσια ρητορική μεταξύ του Ισραήλ και του Ιράν έχει επίσης οξυνθεί, με τις δύο πλευρές να διατυπώνουν πιο σκληρές άμεσες απειλές, ενώ αξιωματούχοι και από τις δύο χώρες διατηρούν στο τραπέζι τη στόχευση μη στρατιωτικών υποδομών. Προηγουμένως οι απειλές επικεντρώνονταν κυρίως σε στρατιωτικούς στόχους ή πληρεξούσιους.
Οσο για τον τόνο των ιδιωτικών μηνυμάτων είναι επίσης πολύ σκληρότερος από ό,τι ήταν τον Απρίλιο, μετά την προηγούμενη ομοβροντία ιρανικών πυραύλων και μη επανδρωμένων αεροσκαφών. Τότε, η σκληρή δημόσια ρητορική του Ισραήλ συνοδευόταν από μηνύματα σε εσωτερικά κανάλια που στόχευσαν σε αποκλιμάκωση. Και τότε, το Ισραήλ, το οποίο παροτρύνθηκε από τις ΗΠΑ να μετριάσει την αντίδρασή του, στόχευσε τα ιρανικά συστήματα αεράμυνας.
Σε κάθε περίπτωση, η κλίμακα και η δύναμη της νέας ισραηλινής επίθεσης – όταν έρθει – θα καθορίσει την κατεύθυνση της κλιμακούμενης σύγκρουσης τις επόμενες εβδομάδες και ημέρες.
Με πληροφορίες από WSJ, Reuters, CNN
