Της ανταποκρίτριάς μας στις Βρυξέλλες Αλεξάνδρας Βουδούρη. Σχεδόν 24 μήνες απομένουν έως την τελική εφαρμογή της συμφωνίας οροσήμου της απερχόμενης Κομισιόν του νέου Συμφώνου Μετανάστευσης και Ασύλου, ενώ στην Ευρωπαϊκή Ενωση σημειώνεται φέτος μείωση κατά 40% των μεταναστευτικών ροών. Και όμως, εδώ και μήνες τα κράτη-μέλη πασχίζουν να τετραγωνίσουν εκ νέου τον κύκλο της αντιμετώπισης της παράτυπης μετανάστευσης: Είτε προσφεύγουν σε ακραία μέτρα, όπως η Γερμανία με επαναφορά εσωτερικών ελέγχων στη ζώνη Σένγκεν –την οποία ακολούθησαν Δανία και Σουηδία– είτε εσχάτως αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες, όπως αυτή της Αυστρίας που έχει τη σφραγίδα δεκαπέντε κρατών-μελών –ανάμεσά τους και η Ελλάδα– για προώθηση «καινοτόμων λύσεων», ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τις επιστροφές παράτυπων μεταναστών.
Υπάρχει πλέον μια ιδιότυπη «συμμαχία» κρατών-μελών που συμμερίζονται τις ίδιες απόψεις, μας εξηγούν Ευρωπαίοι διπλωμάτες, ενόψει και του επικείμενου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, στις Βρυξέλλες. Από τον Μάιο μάλιστα, η ιδιότυπη «συμμαχία» προωθεί ιδέες που αφορούν τη δημιουργία, για παράδειγμα, «κόμβων επιστροφών» (return hubs) σε τρίτες χώρες στο πρότυπο αντίστοιχων κέντρων –που λειτουργούν σε Ρουάντα και Νίγηρα υπό τη σκέπη του ΟΗΕ (UNHCR)– ώστε να μεταφέρονται εκεί όσοι δεν έχουν δικαίωμα παραμονής στην Ευρώπη μετά την απόρριψη της αίτησης ασύλου τους ή συζητούν το «πρότυπο» της δήλωσης Τουρκίας – Ε.Ε. του 2016 ή το «μοντέλο» της συμφωνίας Αλβανίας – Ιταλίας. Επί της ουσίας, ενόψει της αναθεώρησης του κανονισμού των επιστροφών από τη νέα Κομισιόν, η «συμμαχία» επιδιώκει «εξωτερική ανάθεση» των διαδικασιών σε τρίτες χώρες, ώστε να επιταχύνονται οι απελάσεις, όρος που αποφεύγεται στις Βρυξέλλες.
Το πρόβλημα των επιστροφών είναι πάντως υπαρκτό, μια και, σύμφωνα με τη Eurostat, το 2023 ζητήθηκε από 484.160 μη Ευρωπαίους πολίτες να εγκαταλείψουν την Ε.Ε. και μόνο 91.465 (18,9%) επέστρεψαν στις χώρες προέλευσης. Βασικός λόγος που κυκλοφορούν οι «καινοτόμοι» αυτές λύσεις, ωστόσο, δεν είναι άλλος από τη συνεχιζόμενη άνοδο της Ακροδεξιάς: μετά την Ιταλία, την Ουγγαρία, τη Σλοβακία, την Ολλανδία, πια και στην Αυστρία, ακραίες δυνάμεις κυβερνούν 100 εκατ. πολίτες στην Ε.Ε. Το ερώτημα πλέον είναι εάν η νέα Κομισιόν θα κρίνει –όπως το 2018– την ιδέα των «εξωτερικών κέντρων επιστροφών» σε τρίτες χώρες ως αδύνατη νομικά ή αν θα «παρασυρθεί» από τη νέα πολιτική πραγματικότητα.
