Ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου είχε ζητήσει από τους Ισραηλινούς στρατιώτες να λάβουν θέση για την «αλλαγή της κατάστασης» στα σύνορα με τον Λίβανο και έδωσε πρόσφατα νέα ονομασία στην επιχείρηση της Γάζας: «Πόλεμος της Αναγέννησης». Ενα χρόνο μετά την 7η Οκτωβρίου, ο πόλεμος συνεχίζεται αμείωτος, με κινητήρια δύναμη την αποφασιστικότητα του Ισραήλ να «σβήσει» τη Χαμάς αλλά και τη Χεζμπολάχ από τον αιματοβαμμένο χάρτη της Μέσης Ανατολής. Είναι ρεαλιστικός ο διακηρυγμένος στόχος; Τι σημαίνει ο θάνατος του Γιαχία Σινουάρ;
Η στρατιωτική επιχείρηση του Ισραήλ στοχεύει να αφανίσει τη Χαμάς ως τη στρατιωτική οντότητα που εξαπέλυσε την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου και ως την de facto κυβέρνηση, που εδώ και σχεδόν δύο δεκαετίες ασκεί εξουσία στη Γάζα. Μετά τις φρικαλεότητες των εξτρεμιστών σε ισραηλινό έδαφος και το τραύμα που προκάλεσαν στη χώρα –1.200 νεκροί, 250 όμηροι– η άποψη που κυριάρχησε είναι ότι το Ισραήλ δεν θα είναι ποτέ ασφαλές αν δεν τελειώσει μια για πάντα με τη Χαμάς. Ομως, από την πρώτη στιγμή αναλυτές και στις δύο όχθες του Ατλαντικού εξέφρασαν τις επιφυλάξεις τους κατά πόσον η επιτυχία της αποστολής θα ήταν εφικτή επιχειρησιακά. Χαρακτηριστικές ήταν οι αναφορές του πρώην διοικητή της CIA, Ντέιβιντ Πετρέους, o οποίος με την 37ετή πείρα του από τον αμερικανικό στρατό προειδοποιούσε για τη δυσκολία του εγχειρήματος: «Αν θέλεις να καταστρέψεις τη Χαμάς μέσα στον πυκνοκατοικημένο ιστό της Γάζας, θα πρέπει να πας από όροφο σε όροφο, από δωμάτιο σε δωμάτιο, αντιμετωπίζοντας ενέδρες και σαμποτάζ, ακόμη και βομβιστές αυτοκτονίας. Είναι μια επιχείρηση η οποία μπορεί να απαιτήσει πολλά χρόνια».
Ενα χρόνο μετά, οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις έχουν εξοντώσει όλα τα ηγετικά στελέχη που κινούσαν τα νήματα τόσο στη Χαμάς όσο και στη Χεζμπολάχ. Ωστόσο, παρότι αποδιοργανωμένοι, οι «στρατοί» τους παραμένουν. Εξάλλου, περίπου 100 Ισραηλινοί όμηροι εξακολουθούν να βρίσκονται στα χέρια των τρομοκρατών. Επιπλέον, η θέση ισχύος στην οποία βρίσκεται τώρα το Τελ Αβίβ σε σχέση με το αρχικό στάδιο της κρίσης ανοίγει την όρεξη για ακόμη πιο φιλόδοξους στόχους τόσο στη Γάζα όσο και στον Λίβανο, με στόχο τη δημιουργία ζωνών οι οποίες θα θωρακίζουν το Ισραήλ από μελλοντικούς κινδύνους. Εξ ου και η κυβέρνηση Νετανιάχου διαμηνύει, ακόμη και μετά τον θάνατο του πρωτεργάτη της 7ης Οκτωβρίου Γιαχία Σινουάρ, ότι ο πόλεμος δεν τελείωσε.
«Στόχος του Ισραήλ πρέπει να είναι η εξάλειψη, στο μέτρο του δυνατού και για όσο το δυνατόν περισσότερο, της ικανότητας αυτών των ομάδων να προκαλούν βία, μεταξύ άλλων μέσω της εκτόξευσης βλημάτων, στην ισραηλινή κοινωνία. Το Ισραήλ φαίνεται να βρίσκεται κοντά στην επίτευξη αυτού του στόχου με τη Χαμάς. Δεν είναι ακόμη σαφές αν μπορεί να πετύχει το ίδιο σε σχέση με τη Χεζμπολάχ, αν και έχει κάνει σημαντικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Πολιτικά ή ως περιστασιακή τρομοκρατική απειλή, προφανώς, είναι αδύνατο να εξαλειφθεί οποιαδήποτε ομάδα», τονίζει στην «Κ» ο Αλαν Μακόφσκι, ανώτερος συνεργάτης στο Center for American Progress.
Στόχος του Ισραήλ πρέπει να είναι η εξουδετέρωση, για όσο το δυνατόν περισσότερο, της ικανότητας αυτών των ομάδων να προκαλούν βία. Με τη Χαμάς φαίνεται να βρίσκεται κοντά στην επίτευξη αυτού του στόχου. Δεν είναι ακόμη σαφές αν μπορεί να πετύχει το ίδιο σε σχέση με τη Χεζμπολάχ. Πολιτικά ή ως περιστασιακή τρομοκρατική απειλή, προφανώς, είναι αδύνατο να εξαλειφθεί οποιαδήποτε ομάδα. Αλαν Μακόφσκι, Ανώτερος συνεργάτης στο Center for American Progress
Το κόστος της κατοχής
Βετεράνοι όπως ο Ντέιβιντ Πετρέους, ο οποίος έχει παρομοιάσει τη Χαμάς με το ISIS, θεωρούν ότι ο ισραηλινός στρατός θα πρέπει στον βαθμό του εφικτού να διαχωρίζει τους αμάχους από τους τρομοκράτες, να παραμένει στις περιοχές από τις οποίες περνάει και να δεσμεύεται στους απλούς κατοίκους τους ότι θα κάνει τις ζωές τους καλύτερες, διώχνοντας τους εξτρεμιστές από τις γειτονιές τους και παρέχοντας ό,τι χρειάζονται για αξιοπρεπή διαβίωση, με άμεση αποκατάσταση της ζημιάς που έχουν προκαλέσει οι επιχειρήσεις του. Σύμφωνα με το ίδιο σκεπτικό, το Ισραήλ πρέπει να δείξει στους Παλαιστινίους πώς θα μπορούσε να είναι η ζωή τους χωρίς τη Χαμάς. Οφείλει να τους προσφέρει όραμα και να μην τους αφήνει πίσω εγκαταλελειμμένους στα ερείπια, αποτρέποντας ένα κενό εξουσίας που θα δώσει εκ νέου χώρο στη Χαμάς και με μαθηματική ακρίβεια θα φέρει ξανά συμφορές και για τις δύο πλευρές της σύγκρουσης. Πάνω σε αυτήν τη βάση στηρίζεται η εκτίμηση ότι το Ισραήλ δεν θα πετύχει στον στρατηγικό στόχο του αν δεν μετατρέψει σε πολιτικά επιτεύγματα τις τακτικές νίκες στο πεδίο.
«Το Ισραήλ μπορεί να εξαλείψει όσο το δυνατόν περισσότερα συμπτώματα της σύγκρουσής του με τους Παλαιστινίους, αλλά αυτό είναι απίθανο να του προσφέρει ασφάλεια, όσο δεν αντιμετωπίζει τη βασική αιτία της σύγκρουσης, που είναι η κατοχή. Το Ισραήλ έχει σκοτώσει πολλούς ηγέτες ριζοσπαστικών ομάδων εδώ και πολλές δεκαετίες. Και όμως ο κύκλος της βίας συνεχίζεται», σημειώνει στην «Κ» ο Αλί Βαέζ, διευθυντής του ιρανικού project στο International Crisis Group.
Ο αστικός πόλεμος στην πυκνοκατοικημένη Γάζα είναι εξαιρετικά δύσκολος και αιματηρός. Ως τέτοιος, έχει οδηγήσει σε απώλειες ανθρώπινων ζωών και σοβαρές καταστροφές των υποδομών. Η Χαμάς έχει επωφεληθεί από τις υπόγειες σήραγγες –560 χλμ.– και τα μέλη της χρησιμοποιούν αμάχους ως ασπίδες. Οι ισραηλινές δυνάμεις φέρεται να έχουν διαλύσει την πλειονότητα των οργανωμένων ταξιαρχιών και ταγμάτων της Χαμάς, όμως παραμένουν ακόμη ενεργά χιλιάδες μέλη της, μέσα σε ένα σύνθετο σκηνικό μάχης, το οποίο συμπεριλαμβάνει και Ισραηλινούς ομήρους πολίτες. Κοινή παρατήρηση ανάμεσα σε στρατιωτικούς αναλυτές αποτελεί η αντικειμενική εκτίμηση πως το Ισραήλ δεν θα καταφέρει να εξαλείψει τη Χαμάς αν δεν εμποδίζει συγχρόνως την ανασύστασή της.
Στον Λίβανο, οι πόλεμοι του 1982 και του 2006 υπενθυμίζουν ότι μία ακόμη χερσαία επιχείρηση δεν θα αντιμετωπίσει απαραιτήτως τον πυρήνα της σύγκρουσης, παρά τις στρατιωτικές επιτυχίες τις οποίες καταγράφει το Ισραήλ μέσα από την εξόντωση των ηγετικών στελεχών της Χεζμπολάχ. Η εξτρεμιστική οργάνωση την οποία δημιούργησε και χρηματοδοτεί το Ιράν φέρεται να έχει ακόμη πολλές δυνατότητες στον νότιο Λίβανο. Η περιοχή είναι γεμάτη με σήραγγες και στρατιωτικές υποδομές και τα μέλη της οργάνωσης γνωρίζουν καλά τα εδάφη. Εξ ου και επικρατεί η εντύπωση ότι η κυβέρνηση Νετανιάχου διακινδυνεύει τις ζωές Ισραηλινών στρατιωτών, γεγονός που φανερώνει και την πρόθεση να καταβάλει υψηλό τίμημα για τον αφοπλισμό της Χεζμπολάχ και την αποτροπή της παρουσίας του Ιράν στα σύνορά του.
Το Ισραήλ μπορεί να εξαλείψει όσο το δυνατόν περισσότερα συμπτώματα της σύγκρουσής του με τους Παλαιστινίους, αλλά αυτό είναι απίθανο να του προσφέρει ασφάλεια, όσο δεν αντιμετωπίζει τη βασική αιτία της σύγκρουσης, που είναι η κατοχή. Το Ισραήλ έχει σκοτώσει πολλούς ηγέτες ριζοσπαστικών ομάδων εδώ και πολλές δεκαετίες. Και όμως, ο κύκλος της βίας συνεχίζεται. Αλί Βαέζ, Διευθυντής του ιρανικού project στο International Crisis Group
Χωρίς σχέδιο
Το πρόβλημα όμως για την επίτευξη των στόχων του Ισραήλ φαίνεται να είναι η απουσία πρότασης για μια εναλλακτική κυβερνητική δομή στη Γάζα, η οποία θα προβλέπει μια μορφή παλαιστινιακής αυτοδιάθεσης και άρα θα έχει πιθανότητες να καταστεί αποδεκτή τόσο από την παλαιστινιακή όσο και από τη διεθνή κοινότητα. Ειδάλλως, κατά κοινή ομολογία, η περιοχή θα συνιστά μια διαρκή απειλή για το Ισραήλ και τον πληθυσμό του.
Τα ηγετικά στελέχη των εξτρεμιστικών οργανώσεων της Μέσης Ανατολής βγαίνουν από τη μέση το ένα μετά το άλλο. Μένει πίσω όμως το μένος των Παλαιστινίων και των Λιβανέζων και μάλιστα ενισχυμένο ως απόρροια της καταστροφής που φέρνει ο πόλεμος. Η εξόντωση του Γιαχία Σινουάρ στη θεωρία προσφέρει παράθυρο ευκαιρίας για κατάπαυση πυρός, η οποία στην πράξη και μέχρι στιγμής δεν συγκεντρώνει υψηλές πιθανότητες, τουλάχιστον πριν από το τέλος του έτους, με τα φώτα να στρέφονται πια στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ.
Γιαχία Σινουάρ: Ο εγκέφαλος του τρόμου
Ο Γιαχία Σινουάρ, τον οποίο εντόπισε τυχαία και εξόντωσε ισραηλινή περίπολος την Τετάρτη στη Γάζα, θεωρείτο ο εγκέφαλος πίσω από τη σφαγή που προκάλεσε η Χαμάς στο Ισραήλ την 7η Οκτωβρίου 2023, στην οργανωμένη επίθεση με απολογισμό 1.200 νεκρούς Ισραηλινούς και 250 ομήρους. Ηταν ένας από τους πιο καταζητούμενους τρομοκράτες. Είχε ονομαστεί «χασάπης της Χαν Γιουνίς» για τον ρόλο του στην ανάκριση, στον βασανισμό και στη δολοφονία Παλαιστινίων που φερόταν να λειτουργούν ως πληροφοριοδότες για το Ισραήλ, αλλά και Παλαιστινίων τους οποίους θεωρούσε υπόπτους για παρέκκλιση από τους αυστηρούς κώδικες ισλαμικής συμπεριφοράς, όταν ήταν επικεφαλής της υπηρεσίας εσωτερικής ασφάλειας της Χαμάς. Ο Σινουάρ είχε περάσει πάνω από δύο δεκαετίες σε ισραηλινή φυλακή για τον ρόλο του στη δολοφονία δύο Ισραηλινών στρατιωτών. Απελευθερώθηκε το 2011 ως μέρος της συμφωνίας «Γκιλάντ Σαλίτ». Μετά τη δολοφονία του πολιτικού ηγέτη της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγια, στις 31 Ιουλίου στην Τεχεράνη, η οποία αποδίδεται στο Ισραήλ, ο Σινουάρ τον αντικατέστησε αναλαμβάνοντας εκτός από τον στρατιωτικό και τον πολιτικό βραχίονα της οργάνωσης. Η εξέλιξη ερμηνεύτηκε ως πλήρης εναγκαλισμός της φιλοϊρανικής προσέγγισης της Χαμάς ως μέρους του «άξονα αντίστασης» της Τεχεράνης εναντίον του Ισραήλ.
Ο Γιαχία Σινουάρ είχε γεννηθεί στις 29 Οκτωβρίου 1962 στον προσφυγικό καταυλισμό Χαν Γιουνίς στη Λωρίδα της Γάζας, όταν βρισκόταν υπό αιγυπτιακή κυριαρχία, και ακολούθησε αραβικές και ισλαμικές σπουδές στο Ισλαμικό Πανεπιστήμιο της Γάζας, το οποίο αποτελούσε εστία ισλαμικού ακτιβισμού.
Ο Σινουάρ ενεπλάκη στη σουνιτική ισλαμιστική οργάνωση Μουσουλμανική Αδελφότητα, γνωστή για τον αντιδυτικισμό και τα δογματικά στοιχεία της, που έχουν γεννήσει βίαιους εξτρεμιστές-μέλη τρομοκρατικών οργανώσεων.
Στο τέλος της δεκαετίας του 1980, ο Σινουάρ ήταν ένα από τα ιδρυτικά μέλη της Χαμάς, η οποία ιδρύθηκε κατά τη διάρκεια της Πρώτης Ιντιφάντα. Εγινε στενός συνεργάτης του συνιδρυτή της Χαμάς, σεΐχη Γιασίν, του πνευματικού και ιδεολογικού ηγέτη της Χαμάς μέχρι τη δολοφονία του από Ισραηλινούς, το 2004.
