Ο κώδικας που δεν έσπασαν οι ναζί

Ηταν περίπου 400 στρατιώτες. Είχαν υπηρετήσει στον αμερικανικό στρατό κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στις μάχες του Ειρηνικού. Είχαν αναπτύξει κώδικες, στη δική τους γλώσσα, για να μη γίνονται αντιληπτοί. Για τους Ιάπωνες ήταν αδύνατον να αποκρυπτογραφήσουν έστω και μία λέξη. Οι Γερμανοί ναζί είχαν στείλει ακόμα και ανθρωπολόγους να μελετήσουν τις γλώσσες των ιθαγενών. Ηταν πολύτιμοι. Εχουν παρασημοφορηθεί και η προσφορά τους γιορτάζεται κάθε χρόνο. Σήμερα ζουν μόλις δύο εξ αυτών: ο Τόμας Χ. Μπεγκάι και ο Πίτερ ΜακΝτόναλντ. Ο τρίτος επιζών, ο Τζον Κίνσελ, πέθανε στα 107 του το Σάββατο 19 Οκτωβρίου. Ανήκουν στο έθνος των Νάβαχο και είχαν εκπαιδευτεί ως code talkers, εκείνοι δηλαδή που επικοινωνούσαν με κώδικες.

Ο Τζον Κίνσελ ο πρεσβύτερος, γεννημένος το 1917 (αλλού αναφέρεται ως έτος γέννησης το 1921) στο Κόουβ της Αριζόνα, εντάχθηκε στο οικοτροφείο του Φορτ Ντιφάιανς στα 6, χωρίς να γνωρίζει αγγλικά και λαμβάνοντας το όνομα Τζον Ουίλιαμς, ωστόσο επέστρεψε στο επώνυμο του παππού του: Χάρβεϊ. Το όνομά του, στη γλώσσα των Νάβαχο, σημαίνει «ηγέτης και ισχυρός ομιλητής». Στο οικοτροφείο τα πράγματα ήταν πολύ δύσκολα: νταήδες, αυστηρή πειθαρχία, ανεπαρκές φαγητό. Είχε ήδη χάσει τον πατέρα του και τον μικρό αδελφό του.

Υπηρέτησε από τον Οκτώβριο του 1942 έως τον Ιανουάριο του 1946· ήταν μέλος της δεύτερης ομάδας πεζοναυτών που εκπαιδεύτηκαν ως code talkers στο Καμπ Ελιοτ της Καλιφόρνια· οι πρώτοι 29 είχαν αναπτύξει τον κώδικα και οι δεύτεροι είχαν κληθεί να τον αναπτύξουν περαιτέρω. Και επιπλέον, έπρεπε να τον απομνημονεύσουν καθώς τίποτε γραπτό δεν επιτρεπόταν.

Από την Καλιφόρνια στην Ιβο Τζίμα

Σε συνέντευξή του στο Veterans History Project της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου, είχε αφηγηθεί πολλές από τις εμπειρίες του. Από την εκπαίδευση στην Καλιφόρνια έως τις μάχες στον Ειρηνικό, καθώς είχε βρεθεί στην Ιβο Τζίμα, στο Γκουάμ και στη Νήσο Μπουγκενβίλ. Ανακάλεσε στη μνήμη του τη μέρα που τον πλησίασε ο Φίλιπ Τζόνστον, ο άνθρωπος που είχε την ιδέα της ανάπτυξης του κώδικα των Νάβαχο· άλλωστε, ο ίδιος, ήδη από τα πέντε του, είχε αγαπήσει τη γλώσσα τους και είχε μάθει να τη μιλάει ως μητρική.

Ενας δύσπιστος ανθυπολοχαγός, γράφει στο σάιτ της η CIA, αποφάσισε να δοκιμάσει τις ικανότητές τους και τον κώδικα πριν τους εμπιστευτεί. Οι code talkers το μετέφρασαν με επιτυχία, μετέφεραν και μετέφρασαν ξανά ένα μήνυμα σε δυόμισι λεπτά. Χωρίς τη χρήση του κώδικα των Νάβαχο, μπορεί να χρειαστούν ώρες για να ολοκληρώσει ένας στρατιώτης την ίδια εργασία.

Σε έναν βομβαρδισμό των Ιαπώνων στην Ιβο Τζίμα, στις 2 Μαρτίου 1945, για τον οποίον είχαν ειδοποιηθεί αλλά το μήνυμα είχε διαφύγει την προσοχή τους, έχασε το πόδι του. Ηταν η έκτη ημέρα παρουσίας του εκεί.

Ο Τζον Κίνσελ, όπως είχε αφηγηθεί, μετά το Καμπ Ελιοτ πήρε φύλλο πορείας για τη Νέα Ζηλανδία, ώστε να λάβει επιπλέον εκπαίδευση. Μέλος της Γ΄ Μεραρχίας Πεζοναυτών, δεν βρέθηκε ποτέ στην πρώτη γραμμή του μετώπου, προσφέροντας τις υπηρεσίες του ως δημιουργού κώδικα και μεταγραφέα των μηνυμάτων. Ούτε, όμως, στα μετόπισθεν ήταν εύκολα τα πράγματα. Σε έναν βομβαρδισμό των Ιαπώνων στην Ιβο Τζίμα, στις 2 Μαρτίου 1945, για τον οποίον είχαν ειδοποιηθεί αλλά το μήνυμα είχε διαφύγει την προσοχή τους, έχασε το πόδι του. Ηταν η έκτη ημέρα παρουσίας του εκεί.

Η επιστροφή στις ΗΠΑ

Τα Χριστούγεννα του 1945, αφού υπηρέτησε στο Γκουάμ, στο Γκουανταλκανάλ και τη Χονολουλού, επέστρεψε στις ΗΠΑ, όπου έλαβε τιμητική αποστρατεία με τον βαθμό του δεκανέα. Σε συνέντευξη στην εφημερίδα Arizona Republic, ο Τζον Κίνσελ αφηγήθηκε την τελετή που είχε οργανώσει η μητέρα του για την επιστροφή του στην πατρίδα. «Αυτή ήταν η καλύτερη μέρα της ζωής μου, όταν είδα ξανά τη μαμά μου. Προσευχήθηκε για μένα σε μια νυχτερινή τελετή. Τότε αισθάνθηκα ότι επέστρεψα πραγματικά στην πατρίδα μου, ότι μας επέστρεψαν στο έθνος μας», είχε αναφέρει.

«Ποτέ δεν χρησιμοποιούσε το “εγώ”», έχει πει ο γιος του, Ρον Κίνσελ. Στις περισσότερες συνεντεύξεις του, μάλιστα, μιλούσε με κοφτές φράσεις, δίνοντας μόνο την ουσία των γεγονότων.

Αμέσως μετά, άρχισε να εργάζεται ως βοηθός δασκάλου σε ένα σχολείο της Αριζόνα, αναγκαζόμενος να κάνει περί τα 45 χιλιόμετρα κάθε μέρα, με τα πόδια, ελλείψει οποιουδήποτε πρόσφορου μέσου μεταφοράς εκείνη την εποχή. Παράλληλα, συμμετείχε ενεργά σε τοπικές εκδηλώσεις και πρωτοβουλίες με στόχο τη διατήρηση των παραδόσεων και της γλώσσας των Νάβαχο και ως θεματοφύλακας των κωδίκων που επιθυμούσε να μείνει παρακαταθήκη στις επόμενες γενεές.

«Ποτέ δεν χρησιμοποιούσε το “εγώ”», έχει πει ο γιος του, Ρον Κίνσελ. Στις περισσότερες συνεντεύξεις του, μάλιστα, μιλούσε με κοφτές φράσεις, δίνοντας μόνο την ουσία των γεγονότων· ήταν σπάνιες οι φορές που αφηγείτο μακροσκελείς ιστορίες.

Ολες οι σημαίες στο έθνος των Νάβαχο κυματίζουν μεσίστιες από την ανατολή του ηλίου της περασμένης Κυριακής μέχρι τη δύση της Κυριακής 27 Οκτωβρίου, προς τιμήν του Τζον Κίνσελ.

Η κρυπτολογία στα καλύτερά της

Την πιο ρομαντική ιστορία στα χρονικά της κρυπτολογίας έχουν χαρακτηρίσει οι New York Times την ομάδα των Νάβαχο code talkers. Η γλώσσα τους, δε, ήταν εξαιρετικά δύσκολο να αποκρυπτογραφηθεί, αφού, μεταξύ άλλων, οι διαφορετικοί γραμματικοί τύποι της γλώσσας των Νάβαχο δηλώνουν διαφορετικά σημεία στον χρόνο.

Για παράδειγμα, σύμφωνα με το ίδιο δημοσίευμα, άλλος τύπος περιγράφει την έναρξη της βροχής και άλλος τη διάρκειά της προτού κάποιος την αντιληφθεί. Ανθρωπολόγοι, μάλιστα, έχουν χαρακτηρίσει τα ρήματα των Νάβαχο «μικροσκοπικό ποίημα φαντασίας».

Ο πρώτος τύπος κώδικα που δημιούργησαν, ο Τύπος 1, αποτελείτο, όπως αναφέρει το Μουσείο του Β΄ Π.Π. της Νέας Ορλεάνης, από 26 όρους που αντιπροσώπευαν μεμονωμένα αγγλικά γράμματα που μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την ορθογραφία μιας λέξης. Για παράδειγμα, η λέξη για το «ant» (μυρμήγκι), wo-la-chee, χρησιμοποιήθηκε ως το γράμμα «a» στα αγγλικά.

Κατά τη διάρκεια των πρώτων 48 ωρών της προσγείωσης στην Ιβο Τζίμα, είχαν αποσταλεί περισσότερα από 800 μηνύματα χωρίς σφάλμα. Ενα από αυτά, ήταν εκείνο που ανακοίνωνε την περίφημη έπαρση της σημαίας.

Ο κωδικός τύπου 2, λέει το μουσείο, περιείχε λέξεις που μπορούσαν να μεταφραστούν απευθείας από τα αγγλικά στα Νάβαχο και οι συνομιλητές του κώδικα ανέπτυξαν επίσης ένα λεξικό 211 όρων (αργότερα επεκτάθηκε σε 411) για στρατιωτικές λέξεις και ονόματα που δεν υπήρχαν αρχικά στη γλώσσα των ιθαγενών. Για παράδειγμα, δεδομένου ότι δεν υπήρχε λέξη στα Ναβάχο για «υποβρύχιο», οι συνομιλητές του κώδικα συμφώνησαν να χρησιμοποιήσουν τον όρο besh-lo, που μεταφράζεται σε «σιδερένιο ψάρι».

Κατά τη διάρκεια των πρώτων 48 ωρών της προσγείωσης στην Ιβο Τζίμα, γράφουν οι ΝΥΤ, είχαν αποσταλεί περισσότερα από 800 μηνύματα χωρίς σφάλμα. Ενα από αυτά ήταν κωδικοποιημένο μήνυμα που ανέφερε ότι οι πεζοναύτες είχαν φτάσει στην κορυφή του όρους Σουριμπάτσι, όπου έλαβε χώρα η περίφημη έπαρση σημαίας.

Απραγοι οι Ιάπωνες

Οι Ιάπωνες δεν κατάφεραν να σπάσουν ποτέ ούτε ένα μήνυμα. Ο Ιάπωνας αρχηγός της υπηρεσίας πληροφοριών, αντιστράτηγος Σέιζο Αρίσουε, είχε παραδεχθεί, σύμφωνα με τον Guardian, ότι είχαν καταφέρει να σπάσουν τους κωδικούς που χρησιμοποιούσε ο αμερικανικός στρατός, αλλά ποτέ τον κώδικα των Νάβαχο. Εξάλλου, μόλις περίπου 30 μη-Νάβαχο αντιλαμβάνονταν τη γλώσσα όταν ξεκίνησε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος.

Αν δεν ήταν οι Νάβαχο, οι πεζοναύτες δεν θα είχαν πάρει ποτέ την Ιβο Τζίμα.

Μάλιστα, έως το τέλος του πολέμου, το λεξικό αποτελείτο από οκτώ δακτυλογραφημένες σελίδες. Το μυστικό των Νάβαχο θεωρείτο τόσο πολύτιμο, που διατηρήθηκε απόρρητο μέχρι το 1968. Ο ίδιος ο Τζον Κίνσελ είχε αναφέρει στη βρετανική εφημερίδα ότι ουδείς γνώριζε ποια ήταν η αποστολή τους. «Ούτε το έθνος των Νάβαχο γνώριζε».

Οι code talkers αντιμετωπίζονταν με μέγιστο σεβασμό από τους συναδέλφους τους πεζοναύτες. Αξιωματικός των Νάβαχο στην Ιβο Τζίμα είχε πει για εκείνους: «Αν δεν ήταν οι Νάβαχο, οι πεζοναύτες δεν θα είχαν πάρει ποτέ την Ιβο Τζίμα».

---

Κεντρική φωτογραφία: ©CIA