Ενας επίμονος μετεωρολογικός εμποδισμός επάνω από την Ισπανία, σε συνθήκες αυξημένων θερμοκρασιών των θαλασσών, προκάλεσε το ισχυρό κύμα κακοκαιρίας «Dana», που προκάλεσε φονικές πλημμύρες, με συνέπεια δεκάδες νεκρούς και αγνοουμένους και μεγάλες καταστροφές.
Οι βροχοπτώσεις ήταν πολύ ισχυρές στην περιοχή της Βαλένθιας και κατά τόπους ακραίες, ενώ πολύ νερό έπεσε και σε περιοχές της Ανδαλουσίας. Η Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία της Ισπανίας (AEMET) ανακοίνωσε ότι το μεγαλύτερο ημερήσιο ύψος βροχής καταγράφηκε στην περιοχή Σίβα, 30 χιλιόμετρα δυτικά της Βαλένθιας, και έφτασε στα 445,4 χιλιοστά.
Το μεγαλύτερο μέρος της βροχής έπεσε σε μερικές ώρες, προκαλώντας έντονα πλημμυρικά φαινόμενα. Σύμφωνα με το Climatebook, πρόκειται για τη δεύτερη υψηλότερη τιμή ημερήσιου ύψους βροχής στην περιφέρεια της Βαλένθιας, μετά τα 520 χιλιοστά στην πόλη Tαβερνές ντε λα Βαλ στις 11 Σεπτεμβρίου 1996.
Συνολικά, σε μια ευρεία ζώνη της ανατολικής Ισπανίας έπεσαν πάνω από 100-150 χιλιοστά βροχής (180 χιλιοστά στο κέντρο της Βαλένθιας) σε λιγότερο από 24 ώρες, ενώ τοπικά το ύψος της βροχόπτωσης έφτασε στα 250 χιλιοστά. Πρόκειται για πολύ υψηλά ύψη βροχής, όταν ο μέσος όρος για όλο τον Οκτώβριο στη Βαλένθια είναι περίπου 65 χιλιοστά. Τα έντονα και τα ακραία καιρικά φαινόμενα γίνονται πιο συχνά στην εποχή της κλιματικής αλλαγής.
«Το ατμοσφαιρικό φαινόμενο που έπληξε την Ισπανία οφείλεται σε έναν εμποδισμό, δηλαδή μια διάταξη που εμποδίζει την κίνηση των καιρικών συστημάτων, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα την παρατεταμένη και κατά συνέπεια αυξημένη συγκέντρωση υδρατμών πάνω από μια σχετικά περιορισμένη περιοχή στην ανατολική Ισπανία καθώς και τις καταρρακτώδεις βροχές. Η συγκέντρωση των υδρατμών ενισχύθηκε και λόγω της αυξημένης θερμοκρασίας της επιφάνειας της θάλασσας στη δυτική Μεσόγειο, περίπου 1,5 με 2 βαθμούς Κελσίου πάνω από τον κλιματικό μέσο όρο εδώ και αρκετό καιρό, αλλά και στο διάστημα από τις 19 έως τις 29 Οκτωβρίου. Αναδεικνύεται δηλαδή ο ρόλος της θέρμανσης της Μεσογείου λόγω της κλιματικής αλλαγής, στα ακραία καιρικά φαινόμενα», εξηγεί στην «Κ» ο Κώστας Καρτάλης, καθηγητής Φυσικής Περιβάλλοντος και Κλίματος στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
«Ο αντικυκλώνας που έχει εγκατασταθεί πάνω από την Ιβηρική Χερσόνησο διαμορφώνει συνθήκες “ψυχρής λίμνης”, με ένα χαμηλό βαρομετρικό να βρίσκεται σταθερά πάνω από την Ισπανία. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η κακοκαιρία να παραμείνει στάσιμη για πολλές ώρες και να πέσουν μεγάλες ποσότητες βροχής στις περιοχές που επλήγησαν», σημειώνει από την πλευρά του ο Σταύρος Ντάφης, συνεργάτης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών. «Αν και η Ισπανία και οι ακτές της Μεσογείου δέχονται τους φθινοπωρινούς μήνες ισχυρές βροχοπτώσεις, η κακοκαιρία “Dana” ήταν από τις πιο έντονες». Αναφορές ισπανικών ΜΜΕ μιλούν για την πιο έντονη βροχόπτωση των τελευταίων 30 ετών.
«Υπάρχουν πολλά κοινά σημεία με την κακοκαιρία “Daniel”, που έπληξε τη Θεσσαλία πέρυσι, η οποία βέβαια ήταν πιο έντονη και κράτησε περισσότερες ημέρες. Και στις δύο περιπτώσεις υπήρχαν αποκομμένα χαμηλά βαρομετρικά· στην Ισπανία –όπως και στην Ελλάδα– οι αέριες μάζες που έρχονταν φορτωμένες υδρατμούς ανυψώθηκαν απότομα λόγω ορεινού ανάγλυφου, το οποίο είναι πιο έντονο στη Μαγνησία. Και στην περιοχή της Βαλένθιας υπήρχε επιμονή των βροχοπτώσεων», επισημαίνει ο κ. Ντάφης.
Ομοιότητες
«Κοινά σημεία του φαινομένου στην Ισπανία με αυτό που έπληξε το 2023 τη Θεσσαλία είναι τόσο ο εμποδισμός –αν και αυτός στον “Daniel” είχε κάποιες διαφορές– όσο και η μεταφορά θερμών και υγρών αερίων μαζών από περιοχές στη Μεσόγειο στις οποίες η θερμοκρασία της θάλασσας είχε υψηλότερες τιμές από τον κλιματικό μέσο όρο», αναφέρει ο κ. Καρτάλης.
Ο εμποδισμός που οδήγησε στην «Dana» ήταν τύπου Rex, ενώ αυτός που εμφανίστηκε πριν από τον «Daniel» ήταν τύπου Ωμέγα. Το θέμα είναι πως αυτά τα φαινόμενα είναι συχνά στη Μεσόγειο και οδηγούν σε έντονες κατακρημνίσεις, που ειδικά σε συνθήκες κλιματικής αλλαγής μπορούν να αποκτούν ανώτερες εντάσεις.
«Στην περιοχή της δυτικής Μεσογείου, στα παράλια της Ισπανίας, ιδιαίτερα της Γαλλίας, στην περιοχή της Γένοβας, κάτω από την επίδραση και των Αλπεων, σημειώνονται τέτοια φαινόμενα. Το συγκεκριμένο στην Ισπανία είχε μεγάλη ένταση, που πρέπει να μελετηθεί. Η διαφορά με τον “Daniel” ήταν η μεγαλύτερη σφοδρότητα του φαινομένου στη Θεσσαλία. Μην ξεχνάμε πως υπήρχαν περιοχές που έπεσαν πάνω από 750 χιλιοστά βροχής το 24ωρο και η τριήμερη διάρκεια», σχολιάζει ο Κώστας Λαγουβάρδος, διευθυντής Ερευνών στο Αστεροσκοπείο Αθηνών και επιστημονικά υπεύθυνος του meteo.gr.
Ισως το πιο σημαντικό κοινό στοιχείο είναι «το πόσο απροστάτευτες αποδείχθηκαν και οι δύο περιοχές στο ακραίο φαινόμενο», όπως υπογραμμίζει ο κ. Καρτάλης. «Δυστυχώς, έχουμε κτίσει και οργανώσει τους τόπους μας για ένα κλίμα που δεν υπάρχει πια. Και χρειάζονται επειγόντως έργα και δράσεις για τη βελτίωση της ανθεκτικότητάς τους», τονίζει ο καθηγητής του ΕΚΠΑ.
