Ο καλοντυμένος άντρας που η αμφίεσή του δεν πρόδιδε ταλαιπωρία στερέωσε καλύτερα τα γυαλιά στη μύτη του και εξέτασε με προσοχή τα έγγραφά μας. «Τι ομάδα αίματος έχετε;» ρώτησε αυτός ο εκπρόσωπος της Χεζμπολάχ που ήταν επιφορτισμένος με την καταγραφή των δημοσιογράφων που αιτούνταν πρόσβαση στην Τύρο, στη νότια ακτή του Λιβάνου. Δίπλα του ένας νεαρός σιίτης, όχι μεγαλύτερος από 25, θα αναλάμβανε να συνοδεύσει τη δημοσιογραφική μας αποστολή στην κατεστραμμένη πόλη, βεβαιώνοντας ότι η κάμερα δεν θα κατέγραφε αδιακρίτως σε σημεία εκτός των βομβαρδισμένων.
Από το ύψωμα δίπλα στη θάλασσα που επόπτευε το μεγαλύτερο μέρος της Τύρου και οι δημοσιογράφοι το χρησιμοποιούσαν σαν στρατηγείο παρατήρησης και αναμετάδοσης των βομβαρδισμών, η οδηγία ήταν σαφής: Μπορούσαμε να καταγράψουμε κάθε επίθεση που δεχόταν η πόλη, όχι όμως τυχόν επιχειρήσεις που είχαν ως αφετηρία τον λιβανέζικο Νότο και προορισμό το Ισραήλ.
Τουλάχιστον 22 επιθέσεις στην καρδιά της Τύρου τις τελευταίες 40 ημέρες που η σύγκρουση Χεζμπολάχ – Ισραήλ βρίσκεται σε συνεχή κορύφωση έχουν οδηγήσει τους 60.000 κατοίκους του μητροπολιτικού κέντρου (200.000 με τα περίχωρα) να εγκαταλείψουν τις εστίες τους.
Ο νεαρός με το μηχανάκι δεν μιλάει αγγλικά, αλλά δεν είναι η πρώτη φορά που οδηγεί δημοσιογράφους στα ενδότερα του γκρεμισμένου, πια, κέντρου. Η Τύρος, το στολίδι της αρχαίας Φοινίκης και μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO, είναι ένα από τα λίγα μέρη του κόσμου που κατοικούνται αδιαλείπτως από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Μόνο που πια δεν πολυκατοικείται. Τουλάχιστον 22 επιθέσεις στην καρδιά της τις τελευταίες 40 ημέρες που η σύγκρουση Χεζμπολάχ – Ισραήλ βρίσκεται σε συνεχή κορύφωση έχουν οδηγήσει τους 60.000 κατοίκους του μητροπολιτικού κέντρου (200.000 με τα περίχωρα) να εγκαταλείψουν τις εστίες τους. Οι ανακοινώσεις του ισραηλινού στρατού για εκκένωση της περιοχής είναι συνεχείς. Υπολογίζεται πως μόλις το 10% του πληθυσμού έχει παραμείνει στην επικίνδυνη περιοχή, δίνοντας την αποστομωτική εξήγηση ότι δεν έχει πού αλλού να πάει.
Ψαρεύουν για να φάνε, σε μια πόλη-φάντασμα
Στην corniche της Τύρου (ή της «Σουρ», όπως ονομάζεται στα αραβικά), μια ολιγομελής παρέα αντρών μαζεύει από τη θάλασσα άδεια δίχτυα. «Το Ισραήλ έχει καταστρέψει τη θάλασσα και τα ψάρια», λένε, ενώ ένας πολύ ισχυρός ήχος που προσιδιάζει σε βομβαρδισμό ακούγεται άξαφνα. Οι ερασιτέχνες ψαράδες, που δεν βρίσκονται εκεί για δουλειά, αλλά για να εξασφαλίσουν ένα πιάτο φαγητό σε μια πόλη με ανύπαρκτες πια υποδομές, δεν τρομάζουν. Εχουν συνηθίσει τις χαμηλού υψομέτρου επιχειρήσεις μαχητικών αεροσκαφών που σπάνε το φράγμα του ήχου: Τα λεγόμενα «sonic booms» έχουν υποκαταστήσει πια τους θορύβους μιας συνηθισμένης μητρόπολης.
Εκεί που λίγους μήνες πριν συνωστίζονταν άνθρωποι και οχήματα (οι λιβανέζικοι δρόμοι φημίζονται για το κυκλοφοριακό χάος), σήμερα δεν υπάρχουν παρά ελάχιστοι κάτοικοι και μηχανάκια της Χεζμπολάχ που συγκεντρώνονται στην κεντρική πλατεία αναμένοντας το επόμενο χτύπημα. Ο Ζαχσέν είναι ένας από εκείνους που παραμένουν στην Τύρο περισσότερο από την αγωνία να διαφυλάξουν την ήδη διαλυμένη τους περιουσία. Ζητάει από μόνος του να μας μιλήσει, μια πρωτοβουλία που δεν την παίρνουν συχνά οι καχύποπτοι Λιβανέζοι, ειδικά όσοι έχουν δεχθεί επιθέσεις.
Τα κτίρια γκρεμίζονται, όχι οι ιδεολογίες
Ο Ζαχσέν λέει για το σπίτι και το αμάξι του που καταστράφηκαν, για τα δίδυμα μωρά του γείτονά του, τα οποία ο ίδιος με τον πατέρα του ανέσυραν νεκρά από τα συντρίμμια. «Το Ισραήλ μού κατέστρεψε το σπίτι. Κανένας άνθρωπος στον Λίβανο δεν το θέλει αυτό. Αγαπάμε τη ζωή και θέλουμε να τη ζήσουμε. Το Ισραήλ δεν ξέρει ότι οι άνθρωποι δεν θέλουν να πολεμήσουν. Αλλά δεν κατηγορούμε μόνο το Ισραήλ. Κατηγορούμε κι εμάς. Δεν είναι δικό μας θέμα αυτός ο πόλεμος, δεν ήμασταν ποτέ υποχρεωμένοι να συμμετάσχουμε. Θέλουμε απλώς μια καλή και άνετη ζωή», λέει χωρίς περιστροφές μπροστά στα χαμηλόβαθμα στελέχη της Χεζμπολάχ που έχουν συγκεντρωθεί στο σημείο. Δεν είναι σαφές αν ο Ζαχσάν εναντιώνεται στην υπεράσπιση του αγώνα των Παλαιστινίων που η Χεσμπολάχ έχει ανακηρύξει ως θεμελιώδη αιτία της αυτοαποκαλούμενης «αντίστασης» που διεξάγει ή στο Ιράν, του οποίου η Χεζμπολάχ θεωρείται αντιπρόσωπος.
Δεν είναι δικό μας θέμα αυτός ο πόλεμος, δεν ήμασταν ποτέ υποχρεωμένοι να συμμετάσχουμε. Θέλουμε απλώς μια καλή και άνετη ζωή. Ζαχσέν, κάτοικος Τύρου
Αντιμέτωποι πια με την ολοκληρωτική καταστροφή της περιουσίας τους και χωρίς να προβλέπεται καμία κρατική αποζημίωση από τη ρημαγμένη οικονομία του Λιβάνου, ορισμένοι από τους εναπομείναντες κατοίκους επιδεικνύουν στωικότητα. Σε μια από τις κατεστραμμένες γειτονιές ανεβαίνουν στον σωρό των συντριμμιών για να τοποθετήσουν την αφίσα του Ιρανού Μούσα Αλ Σαντρ, του ιδρυτή του κινήματος Αμάλ, που εξαφανίστηκε στη Λιβύη το 1978 και έκτοτε τα ίχνη του αγνοούνται. Στην Τύρο κάποτε θριάμβευσε, συσπειρώνοντας την κοινότητα των σιιτών, και η ανάμνησή του παραμένει έντονη ανάμεσα στους μουσουλμάνους της σέκτας. Οι σημερινοί θιασώτες του φωτογραφίζονται δίπλα στην αφίσα του πάνω στο ερείπια της κοινότητάς τους, προσδίδοντας μια αίσθηση ενότητας σε αυτές τις ιδέες που συντηρούν τον «άξονα της αντίστασης» στη Μέση Ανατολή, τον οποίο αποτελούν το Ιράν, η Χαμάς, η Χεζμπολάχ, οι Χούθι της Υεμένης και άλλες φίλιες οργανώσεις.
Λίγο παραπέρα, ανάμεσα σε πανό που επιρρίπτουν ευθύνες για τον πόλεμο στις ΗΠΑ, μια αφίσα που απεικονίζει τον νεκρό πλέον Χασάν Νασράλα αναγράφει: «Μαζί σου για πάντα, Νασράλα. Οι μάρτυρες, στον δρόμο για την Ιερουσαλήμ».
Αμαχοι στην εμπόλεμη ζώνη
Στη Βηρυτό, η δρ Λούνα, ιατρική συντονίστρια των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, ανατρίχιαζε καθώς περιέγραφε τη μεγαλύτερη έγνοια της στη διάρκεια της εξελισσόμενης σύγκρουσης. «Δεν μπορώ να ξεχάσω τους ανθρώπους που μένουν πίσω. Αυτούς που δεν μπορούν να φύγουν. Είτε γιατί είναι πολύ ηλικιωμένοι και δεν μπορούν ή γιατί δεν θέλουν να μετακινηθούν κι έτσι ένα από τα παιδιά τους αποφασίζει να μείνει μαζί τους. Είτε αυτούς που δεν έχουν πού αλλού να πάνε», λέει στην «Κ». Οπως ο Τζαμάλ Αχμέντ στην Τύρο. Ενας μετανάστης από το Μπαγκλαντές που μετά τη σύντομη φυγή στη Βηρυτό επέστρεψε στο μόνο μέρος που είχε να μείνει. Καθαρίζοντας το διαμέρισμα από τα συντρίμμια, λέει ότι απόψε θα κοιμόνταν με τη σύζυγό του εκεί.
Δεν μπορώ να ξεχάσω τους ανθρώπους που μένουν πίσω. Αυτούς που δεν μπορούν να φύγουν. Είτε γιατί είναι πολύ ηλικιωμένοι και δεν μπορούν ή γιατί δεν θέλουν να μετακινηθούν κι έτσι ένα από τα παιδιά τους αποφασίζει να μείνει μαζί τους. Είτε αυτούς που δεν έχουν πού αλλού να πάνε. Δρ Λούνα, ιατρική συντονίστρια των Γιατρών Χωρίς Σύνορα
Μια μικροκαμωμένη ηλικιωμένη με κώφωση φέρνει μια πλαστική καρέκλα και κάθεται απέναντι από τον κρατήρα που άφησαν στη θέση ενός οικοπέδου τα ισραηλινά πυρομαχικά. Ενοχλείται από την κάμερα και κάνει νόημα να σταματήσει η κινηματογράφιση. Της εξηγούμε σε γλώσσα που περιλαμβάνει χαμόγελα και ηρεμεί. Μας καλωσορίζει στην πόλη της για πρώτη φορά και κατηφορίζει με έναν αργό, σταθερό ρυθμό για μια άλλη γειτονιά. Αναρωτιόμαστε αν αυτή η ταχύτητα απομάκρυνσης χωράει στο αγωνιώδες κενό που δημιουργείται μεταξύ του χρόνου ειδοποίησης των κατοίκων για εκκένωση και του χτυπήματος που θα ακολουθήσει.
Πίσω στο σημείο από όπου οι δημοσιογράφοι καλύπτουν τα χτυπήματα επικρατεί σχετική ησυχία, αν εξαιρέσει κανείς τα «sonic booms». Εκεί, ορισμένοι εργαζόμενοι στα μέσα ενημέρωσης, όπως ο Χαιντάρ Χαγουίλα του κρατικού πρακτορείου ειδήσεων του Λιβάνου και του σταθμού LBC, βρίσκονται αδιάκοπα τον τελευταίο χρόνο. Εχουν καταγράψει όλες τις μεγάλες επιθέσεις που καθόρισαν την τύχη της περιοχής σε αυτόν τον πόλεμο. Ρωτάμε τον Χαγουίλα αν φοβάται, λαμβάνοντας υπόψη τους 11 εργαζόμενους στα ΜΜΕ που έχασαν τη ζωή τους στον Λίβανο από την έναρξη των συγκρούσεων. «Αυτή είναι η δουλειά μου», λέει ο ίδιος σχεδόν μοιρολατρικά.
Φεύγοντας λέμε «καλή τύχη» στους αμάχους που παραμένουν στα πεδία των συγκρούσεων. Κάποιος λίγο χασκογελάει. «Η “καλή τύχη” είναι, μάλλον, κάτι που έχετε στην Ελλάδα», λέει. «Στον Λίβανο δεν υπάρχει τύχη».
