Στη στήλη της, που δημοσιεύθηκε στους New York Times την Τετάρτη, λίγες ώρες αφότου είχε γίνει ξεκάθαρο ότι ο 47ος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών θα ήταν και πάλι ο Ντόναλντ Τραμπ, η θρυλική Αμερικανίδα αρθρογράφος Μορίν Ντάουντ έγραψε: «Αυτή ήταν μια επική μάχη των δύο φύλων».
Tα exit polls δείχνουν ότι πράγματι μια διάσταση του διχασμού που αποκάλυψαν οι εκλογές στις ΗΠΑ είναι το φύλο. Σύμφωνα με το τελευταίο exit poll του CNN, 55% των ανδρών ψήφισαν τον Ντόναλντ Τραμπ και 42% την Κάμαλα Χάρις, ενώ 53% των γυναικών ψήφισαν τη Χάρις, έναντι του 45% που ψήφισε τον Τραμπ.
Οι αριθμοί διαφοροποιούνται περαιτέρω όταν στην εξίσωση μπαίνει και η διάσταση της φυλής. Η Κάμαλα Χάρις υπερίσχυσε σημαντικά στις μαύρες γυναίκες, στις Λατίνες και στις Ασιάτισσες, αλλά περισσότερες λευκές γυναίκες ψήφισαν τον Τραμπ. Παρότι μαύροι και Ασιάτες άνδρες ψήφισαν τη Χάρις, ο αριθμός των νεαρών μαύρων ψηφοφόρων του Τραμπ αυξήθηκε. Περισσότεροι λευκοί άνδρες ψήφισαν τον Τραμπ έναντι της Χάρις, ενώ σημαντικά αυξήθηκαν οι Λατίνοι ψηφοφόροι του, παρά τα ρατσιστικά σχόλια της καμπάνιας τους εναντίον τους.
«Είναι ξεκάθαρο ότι υπάρχει μεγάλο χάσμα μεταξύ των δύο φύλων», λέει στην «Κ» ο Μπρους Σαπίρο, διευθυντής του Κέντρου Νταρτ για τη Δημοσιογραφία και το Τραύμα στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια. Με ποιους τρόπους πολιτικοποιήθηκε το φύλο από τους δύο υποψηφίους;
Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του καμπάνιας, ο Ντόναλντ Τραμπ χρησιμοποίησε «ωμό έμφυλο φανατισμό» για να συσπειρώσει τη βάση του, αναφέρει ο κ. Σαπίρο. «Το φύλο έπαιξε τεράστιο ρόλο σε αυτή την εκλογική μάχη», δηλώνει η Νάντια Μπράουν, καθηγήτρια Διακυβέρνησης και πρόεδρος του προγράμματος Γυναικείων Σπουδών και Σπουδών Φύλου στο Πανεπιστήμιο Τζόρτζταουν. Ο Τραμπ πάντα επιτίθεται λεκτικά στους πολιτικούς του αντιπάλους, τονίζει. Αλλά όπως έγινε και με τη Χίλαρι Κλίντον, έτσι και με τη Χάρις, η έμφαση δόθηκε στο φύλο. «Της επιτέθηκε ξανά και ξανά με πολύ σεξιστικό τρόπο, ενώ αναδείκνυε τη δική του αρρενωπότητα, την οποία πολλοί ψηφοφόροι βρήκαν ελκυστική».
Είχε επιχειρήσει να χρησιμοποιήσει το ίδιο στυλ αρρενωπότητας και το 2020 απέναντι στον τωρινό πρόεδρο Τζο Μπάιντεν, αλλά ο δεύτερος είχε απαντήσει με έναν τρόπο που αποτυπώθηκε στα μέσα ως κλασική συνδιαλλαγή μεταξύ ανδρών, σημειώνει στην «Κ» η κ. Μπράουν.
Αναχρονιστικές αντιλήψεις
Η αρρενωπότητα που προώθησαν προεκλογικά ο Τραμπ, ο αντιπρόεδρός του, Τζέι Ντι Βανς, και ο πιο σημαντικός υποστηρικτής του, Ελον Μασκ, αλλά και η ρητορική τους για τις γυναίκες, ήταν πολύ ανησυχητικές, αναφέρει η Νάνσι Χέρσμαν, καθηγήτρια στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια.
Ο Βανς αποκάλεσε τις Δημοκρατικές γυναίκες αξιωματούχους «άτεκνες γυναίκες με γάτες που είναι δυστυχισμένες με τις ζωές και τις επιλογές τους». Λίγο πριν από την ημέρα των εκλογών, αναφέρθηκε στη Χάρις ως «σκουπίδι», ενώ ο Τραμπ πολλές φορές είπε ότι έχει χαμηλό IQ ή κορόιδευε το γέλιο της.
Στην τελευταία του ομιλία πριν από τις εκλογές, ο Τραμπ αποκάλεσε την Αμερικανίδα πολιτικό Νάνσι Πελόζι «κακό άνθρωπο, μια διαβολική, άρρωστη, τρελή…», πήγε να συνεχίσει την πρότασή του με τη λέξη «σκύλα», αλλά είπε μόνο το αρχικό γράμμα, σχηματίζοντας την υπόλοιπη λέξη με το στόμα του, όσο το κοινό χειροκροτούσε και ζητωκραύγαζε.
«Είναι αρρενωπότητα που σχετίζεται με την επιβολή στις γυναίκες και ανήκει σε μια εποχή προηγουμένων δεκαετιών, δεν αρμόζει στον 21ο αιώνα να λες απαράδεκτα, σεξιστικά πράγματα για μια μαύρη γυναίκα και να σε χειροκροτάνε – το ότι θα “πάρουμε την Αμερική πίσω” σημαίνει ότι θα την πάνε πίσω στη δεκαετία του ’50, την εποχή του μισογυνισμού και των εθνοτικών αναταράξεων», σχολιάζει η κ. Χέρσμαν. Το φύλο και η εθνοτική ταυτότητα της Χάρις στοχοποιήθηκαν από τον Τραμπ, παρουσίασε την υποψηφιότητά της ως την απειλή μιας μαύρης γυναίκας προέδρου που θα επιβαλλόταν στις ζωές των πολιτών, συμπληρώνει. «Είναι μαέστρος στο να ενεργοποιεί τον φόβο», δηλώνει.
«Ο Τραμπ είναι πολύ δημοφιλής και ανάμεσα στις γυναίκες, που τον βλέπουν σαν προστάτη. Οι νόρμες των φύλων είναι παγιωμένες στις ΗΠΑ και πολλές γυναίκες παραμένουν συνένοχες στον σεξισμό».
Είναι πολύ απλοϊκό να αντιμετωπίσουμε αυτές τις εκλογές ως μια μάχη ανδρών έναντι γυναικών, λέει στην «Κ» η Κέιτι Γκαρντίνι, αναπληρώτρια καθηγήτρια Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο UCL, η οποία γράφει βιβλίο για τις ψηφοφόρους του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος. «Ο Τραμπ είναι πολύ δημοφιλής και ανάμεσα στις γυναίκες, που τον βλέπουν σαν προστάτη, μια εικόνα που προώθησε πολύ στην καμπάνια του», αναφέρει. Βλέπουν το στυλ της αρρενωπότητάς του ως μια σταθεροποιητική δύναμη. «Οτι “έρχεται να μας σώσει”», εξηγεί. Δεν πρέπει να ξεχνάμε, τονίζει, ότι οι ΗΠΑ αποτελούν ακόμη μια χώρα πολύ παραδοσιακή, πολύ πατριαρχική. «Οι νόρμες των φύλων είναι παγιωμένες», επισημαίνει η κ. Γκαρντίνι, «και πολλές γυναίκες παραμένουν συνένοχες στον σεξισμό».
Το φύλο έπαιξε τεράστιο ρόλο και στην καμπάνια της Κάμαλα Χάρις, η οποία επικεντρώθηκε σημαντικά στις γυναίκες ψηφοφόρους. «Προσπάθησε να διεξαγάγει μια καμπάνια βασισμένη στο φύλο σε σχέση με τα δικαιώματα των γυναικών στην άμβλωση και δεν μίλησε πολύ για τη δική της ταυτότητα ως πρώτης μαύρης Νοτιοασιάτισσας υποψήφιας για την προεδρία», συμπληρώνει η κ. Μπράουν.
Εντέλει, όμως, υπερεκτίμησε το θέμα της άμβλωσης ως κριτήριο εκλογικής προτίμησης, ακόμη ίσως και των ίδιων των γυναικών. «Φαίνεται πως το υπ’ αριθμόν 1 θέμα στο μυαλό της πλειοψηφίας των ψηφοφόρων, ανδρών και γυναικών, ήταν το πώς αισθάνονται για την οικονομία», εκτιμά. «Είναι πολύ νωρίς ακόμη για να το κρίνουμε», αναφέρει η κ. Χέρσμαν, «αλλά μοιάζει να ήταν αρκετά περιοριστική η έμφαση στην άμβλωση, παρότι παραμένει ένα εξαιρετικά σοβαρό θέμα».
Για τους άνδρες ψηφοφόρους, άλλωστε, δεν θα ήταν ποτέ το πρώτο θέμα στην ατζέντα, υπογραμμίζει η κ. Γκαρντίνι, σημειώνοντας ότι στην απόφαση η καμπάνια των Δημοκρατικών να αφοσιωθεί σε τέτοιο βαθμό στην άμβλωση μπορεί να υποκρύπτεται και ενός είδους λανθάνων σεξισμός από την πλευρά τους. Κατά τη διάρκεια της έρευνας για το βιβλίο της, λίγες ημέρες πριν από τις εκλογές, μια μαύρη γυναίκα στην Πενσιλβάνια της είπε «πότε θα μπορέσω ξανά να έχω την οικονομική δυνατότητα να αγοράσω κρέας;». «Η οικονομική απόγνωση ήταν το κύριο κριτήριο για πολύ κόσμο και δεν νομίζω πως η Χάρις παρουσίασε ένα ξεκάθαρο και ικανοποιητικό οικονομικό πλάνο – οι γυναίκες ενδιαφέρονται για την οικονομία εξίσου με τους άντρες», σημειώνει.
Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής της καμπάνιας, η Χάρις προσπάθησε να προσελκύσει τις γυναίκες ψηφοφόρους και με άλλον τρόπο. Η κ. Χέρσμαν αναφέρει ότι στο TikTok άρχισε να γίνεται θέμα για τις γυναίκες των οποίων οι σύζυγοι δεν τις άφηναν να ψηφίσουν τη Χάρις. Περίπου 10 ημέρες πριν από τις εκλογές, η καμπάνια της δημοσίευσε μια διαφήμιση την οποία εκφωνεί η Τζούλια Ρόμπερτς και δείχνει δύο γυναίκες που κρυφά ψηφίζουν τη Χάρις, ενώ είναι προφανές πως οι άνδρες τους είναι υποστηρικτές του Τραμπ. «Στο ένα μέρος της Αμερικής όπου οι γυναίκες έχουν ακόμη το δικαίωμα της επιλογής», ακούγεται να λέει η Τζούλια Ρόμπερτς όσο οι γυναίκες κοιτάζονται συνωμοτικά, «μπορείς να ψηφίσεις με όποιον τρόπο θέλεις και κανείς δεν θα το μάθει ποτέ».
Παρ’ όλα αυτά, καθώς το θέμα του δικαιώματος στην άμβλωση θα συνεχίσει να απασχολεί πολύ μεγάλο μέρος του πληθυσμού, θα παραμείνει κινητήρια πολιτική δύναμη, τονίζει ο κ. Σαπίρο. «Το γιατί αυτό δεν μεταφράστηκε σε υποστήριξη στη Χάρις προσωπικά θα πάρει χρόνο να το κατανοήσουμε, αλλά δεν βλέπω κάτι στα δεδομένα μέχρι στιγμής που να δείχνει πως αν είχε κατέβει άνδρας υποψήφιος με τους Δημοκρατικούς θα τα είχε πάει καλύτερα», λέει στην «Κ».
Ριζωμένες προκαταλήψεις
Για το αν ο σεξισμός, ή ακόμη και ο μισογυνισμός, έπαιξε ρόλο στην ήττα της Χάρις, οι απόψεις των σχολιαστών διίστανται. Η κ. Γκαρντίνι θεωρεί ότι οι ΗΠΑ μπορεί να μην είναι έτοιμες για μια γυναίκα πρόεδρο. «Ο ρατσισμός και ο σεξισμός αποτελούν στοιχεία της αμερικανικής δημοκρατίας, είναι βαθιά ριζωμένα στο σύστημά μας, οπότε είναι κατανοητό ότι ορισμένοι θα είναι επιφυλακτικοί για το αν μια γυναίκα μπορεί να ηγηθεί της χώρας», λέει η κ. Μπράουν.
Σύμφωνα με τον Αμερικανό κριτικό πολιτισμού και συγγραφέα Τόμας Τσάτερτον Ουίλιαμς, το φύλο της Χάρις αποτέλεσε παράγοντα που επηρέασε το εκλογικό αποτέλεσμα. Ταυτόχρονα, ο Τραμπ, ο Βανς, και ο Μασκ κινητοποίησαν πολλούς άνδρες ψηφοφόρους, οι οποίοι παλαιότερα μπορεί να μην ψήφιζαν καν. «Η υποστήριξη του Τραμπ από νέους άνδρες οι οποίοι νιώθουν παραγκωνισμένοι, και τους οποίους προσέγγισαν μέσω podcasts και μέσω της προσηλυτιστικής σαγήνης του Μασκ, ήταν πολύ σημαντική», δηλώνει στην «Κ».
Ομως δεν ήταν ο βασικός λόγος. «Το εκλογικό αποτέλεσμα αποτελεί περισσότερο μια απόρριψη των Δημοκρατικών και του status quo, παρά αποτέλεσμα μισογυνισμού ή ρατσισμού», αναφέρει.
Είναι μια άποψη με την οποία συμφωνεί και ο Ρόμπερτ Σαπίρο, καθηγητής του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια. Το βασικό πρόβλημα που αντιμετώπισε η Χάρις ήταν το πόσο στενά συνδεδεμένη υπήρξε με την κυβέρνηση Μπάιντεν, λέει. «Σίγουρα το ότι είναι μαύρη γυναίκα οδήγησε κάποιους να ψηφίσουν τον Τραμπ – αλλά το μέγεθος της νίκης του υποδηλώνει ότι άλλοι παράγοντες μέτρησαν περισσότερο», τονίζει στην «Κ».
Το ισοζύγιο της κάλπης
_______________________________________________________________________________________
Κεντρική φωτό: Απαρηγόρητες, υποστηρίκτριες της Κάμαλα Χάρις περιμένουν την υποψήφια των Δημοκρατικών να εκφωνήσει την πρώτη της ομιλία μετά την εκλογική ήττα, στο Πανεπιστήμιο Χάουαρντ στην Ουάσιγκτον. [Erin Schaff/The New York Times]
