Ενα μνημείο ανυπολόγιστης πολιτιστικής αξίας έσβησε από τον χάρτη. Δορυφορικές φωτογραφίες επιβεβαίωσαν τη Δευτέρα την καταστροφή του ναού του Βήλου, μνημείο που κοσμούσε την αρχαία Παλμύρα εδώ και 2.000 χρόνια, όπως αναφέρει ο αρθρογράφος του βρετανικού Guardian Τομ Χόλαντ.
Η τελευταία αυτή βεβήλωση διαψεύδει όσους αισιόδοξους πίστεψαν τις διαβεβαιώσεις του «Ισλαμικού Κράτους» (Ι.Κ.), μετά την κατάληψη του αρχαιολογικού χώρου της Παλμύρας τον Μάιο, ότι δεν θα κατέστρεφαν τα μνημεία. Ηδη τον Ιούνιο, οι μαχητές του «Ι.Κ.» είχαν καταστρέψει το άγαλμα του λέοντα της θεάς Αλάτ, η οποία έχει την ατυχία να καταδικάζεται ονομαστικά στο Κοράνι. Τον περασμένο μήνα, οι τζιχαντιστές προχώρησαν στην κατεδάφιση του ναού του Βάαλ Σαμίν, θεότητα που συνδέεται στενά με την Αλάτ. Τα χειρότερα, όμως, δεν είχαν έρθει ακόμη. Ο ναός του Βήλου ήταν μνημείο, το κάλλος του οποίου μπορεί να συγκριθεί με τον Παρθενώνα και το Πάνθεον της Ρώμης. Ο ναός αποτελούσε ένα από τα καλύτερα διατηρημένα δείγματα της κλασικής αρχιτεκτονικής. Εγκαινιάσθηκε το 32 μ.Χ. την εποχή του αυτοκράτορα Τιβέριου, όταν ο Ιησούς βρισκόταν ακόμη εν ζωή.
Ο θεός Βήλος, όμως, ήταν πολύ αρχαιότερος από την Pax Romana. Στα ακκαδικά, Βήλος σημαίνει «άρχοντας», ενώ τον τίτλο αυτό είχαν αποδώσει οι Βαβυλώνιοι, την εποχή της ακμής τους, στον θεό Μαρδούκ, την ανώτατη θεότητά τους. Η κατασκευή ναού με το όνομα αυτό από τους κατοίκους της Παλμύρας αποτελεί απόδειξη της αίγλης της σπουδαίας πόλης.
Ο Βήλος -όπως τον λάτρεψαν στην Παλμύρα- αποτελούσε συνδυασμό του βαβυλώνιου θεού με τη θεότητα της τοπικής όασης, την οποία οι κάτοικοι αποκαλούσαν Μπολ. Η κατάκτηση της περιοχής από τις ρωμαϊκές λεγεώνες δεν εμπόδισε τους πάντα πρόθυμους να ενσωματώσουν νέες θεότητες στο πάνθεόν τους Ρωμαίους να εντάξουν τον Βήλο στις δικές τους δοξασίες. Ο Βήλος ήταν έτσι ένας πραγματικά διαπολιτισμικός θεός.
Ο θεός αυτός διακρινόταν επίσης για το φιλόξενο πνεύμα του. Πριν ακόμη οικοδομηθεί ο μεγαλοπρεπής ναός, βωμός του Βήλου στεκόταν στο σημείο εκείνο. Φοινικικοί θεοί, αραμαϊκοί θεοί και αραβικοί θεοί έβρισκαν όλοι τη θέση τους στον ιερό βωμό του Βήλου. Επιγραφή του 25 μ.Χ., επτά χρόνια πριν από τα εγκαίνια του ναού, επαινεί την τοποθεσία, όχι ως αποκλειστικό οίκο του Βήλου, αλλά όλων των θεών.
Η ίδια η διαδικασία οικοδόμησης του επιβλητικού λατρευτικού συγκροτήματος, που ενέπλεξε όλες τις φυλές της όασης, φαίνεται να έπαιξε σημαντικό ρόλο στην εδραίωση κοινής ταυτότητας των κατοίκων. Τα παραπάνω στοιχεία καθιστούν κατανοητή την απέχθεια των ισλαμιστών του «Ι.Κ.» απέναντι στον ναό. Ακόμη και η αρχιτεκτονική του οικοδομήματος υπογράμμιζε τη φύση της Παλμύρας ως σταυροδρόμι πολιτισμών και χωνευτήρι διαφορετικών θρησκειών.
Παρότι ο ναός εμφάνιζε τα εξωτερικά χαρακτηριστικά της κλασικής παράδοσης, το εσωτερικό του επιβεβαίωνε την πολυσυλλεκτική φύση της θρησκευτικής λατρείας στην Παλμύρα. Στο εσωτερικό του, ο ναός διέθετε ξεχωριστούς βωμούς για κάθε θεότητα και οι τοιχογραφίες ήταν εμπνευσμένες από μύθους της Βαβυλώνας, διατηρώντας ζωντανές τις παραδόσεις της αρχαίας Εγγύς Ανατολής. Οι ανάγλυφες τοιχογραφίες πλανητών και ζωδιακών συμβόλων και η χρήση του ως χριστιανική εκκλησία ίσως να ήταν αυτά που εξόργισαν περισσότερο τους ισλαμιστές, που αντιλαμβάνονται πολύ καλά τη συμβολική σημασία της εικονοκλαστικής τους κίνησης.
Για τους λόγους αυτούς και παρά τη φρίκη που βιώνει σήμερα ο συριακός λαός από τον φαινομενικά ατελείωτο εμφύλιο πόλεμο, είναι σωστό να θρηνούμε τον ναό του Βήλου. Το γεγονός ότι οι λαξευμένες πέτρες του ανατινάχθηκαν ύστερα από 1.983 χρόνια αποτελεί ταιριαστό σύμβολο της καταστροφής που υφίσταται η Συρία.
Οταν ο συνταξιούχος αρχαιολόγος Χαλέντ αλ Ασαντ, επί 40 έτη έφορος αρχαιοτήτων της Παλμύρας, που αποκεφαλίσθηκε πριν από δύο εβδομάδες από τους τζιχαντιστές, αρνούνταν να εγκαταλείψει τον αγαπημένο του αρχαιολογικό χώρο προέβαινε σε γενναία δήλωση, ότι τα εύθραυστα και ρομαντικά ερείπια μιας αρχαίας πόλης αποτελούν ιδεώδες για το οποίο αξίζει να πεθάνει κάποιος. Ο Ασαντ πέθανε ως μάρτυρας για μια πόλη οι κάτοικοι της οποίας, αν και λάτρεψαν διαφορετικούς θεούς και καλλιέργησαν διαφορετικές παραδόσεις, πέτυχαν να συμβιώσουν ειρηνικά και να δημιουργήσουν ένα αισθητικό θαύμα.
Καθώς η σκόνη του ναού του Βήλου, του πλέον επιβλητικού μνημείου της Παλμύρας, σκορπίζει στην έρημο, τι άλλο μπορεί να κάνει η διεθνής κοινότητα από το να διατηρεί την αμυδρή ελπίδα ότι ο Χαλέντ αλ Ασαντ και ο ναός του Βήλου δεν πέθαναν άδικα;
